Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

 
English | Nederlands

Nationale Christen-Geheel Onthouders Vereeniging

Naam Nationale Christen-Geheel Onthouders Vereeniging
Opmerkingen over naam veelal afgekort tot NCGOV; tussenstreepje(s) word(t)en op diverse wijzen geplaatst
Alternatieve namen
  • Christelijke Beweging voor Drankbestrijding (vanaf mei 1987 de nieuwe naam van de NCGOV)
Plaats Amsterdam
Provincie Noord-Holland
Begindatum 20 april 1882 (oprichting)
Einddatum 1987 (opheffing)
Levensbeschouwing protestants
Richtgroep (uitleg)
De groep ten behoeve waarvan de vereniging actief is
Alcoholisten
Leden (uitleg)
De groep waaruit de leden afkomstig zijn
Mannen en vrouwen
Werkingsgebied Landelijk
Doelstelling

Art.1. Het doel der vereeniging is, onder den drang der liefde van Christus, overeenkomstig de roeping der Christelijke gemeente den strijd te voeren tegen de heerschende drinkgewoonten, in welke een der machtigste hinderpalen voor den bloei dier gemeente en haren invloed naar buiten gevonden wordt.

Activiteit

Bovenomschreven doel wordt met nadruk onderscheiden van het middel: geheelonthouding van alle bedwelmende dranken, zelf niet drinken en niet schenken aan anderen.

Het propageren van dit middel, niet alleen door zelf het voorbeeld te geven, maar ook door het naar buiten propageren van deze houding via bijeenkomsten en door het verspreiden van in "Onze bibliotheek" van de NCGOV te verkrijgen propagandamateriaal als tijdschriften, tractaatjes, vlugschriften en brochures.

Het verrichten van de zogenoemde 'straat- en kroegzending', vaak door vrouwen (altijd twee aan twee).

 

Het stimuleren van de oprichting van drankvrije 'Volkskoffiehuizen'. 

Het redden van drankzuchtigen; veel leden zijn voormalige dronkaards (Van der Stel, 232).

Het in 1896 te Princenhage geopende asiel 'Villa Wilhelmina', en de voor het in stand houden daarvan opgerichte Nederlandsche Vereeniging tot Christelijke verzorging van Drankzuchtigen kan gezien worden als een initiatief van het hoofdbestuur. (Van der Stel, 232-233)

Het lobbyen bij de overheid voor afdoende wet- en regelgeving op het gebied van de drankbestrijding; druk uitoefenen op de overheid als werkgever van zowel burgelijke ambtenaren als van militairen om het drankmisbruik tegen te gaan.

Heeft als afdeling(en)

verspreid over het land: in nov. 1893 b.v.: Amersfoort, Amsterdam, afdeeling koning Willemshuis (1883), Arnhem, Assen, Breda, Compascuumkanaal, Delft, Deventer, Driebergen, Edam, Enschede, Gorinchem, Gouda, Den Haag, Groningen (1883), Haarlem (1884), Hattem, Heeg, Den Helder, Hengelo, Hijkersmilde, Hilversum, Kampen, Leiden, Leiderdorp, Maassluis. Monnickendam, Musselkanaal, Nijmegen, Oude en Nieuwe Pekela, Rotterdam, Scheveningen, Schiedam, Sneek, Stadskanaal, Steenwijk, Utrecht, Veendam, Velp, Vlaardingen, Workum, Woudsend (1883), Zeist, Zwartsluis, Zwolle "De Ster" en Zwolle en omstreken.

 

In De Wereldstrijd 7e jrg. 1898 wordt nog van de afdelingen Zelhem, Minnertsga, Meppel, Cadzand, Dordrecht, 's Gravenzande, Middelburg, Eerbeek, Nieuw-Stadskanaal (samenvattingen van) het jaarverslag opgenomen; ook wordt op de 18e jaarvergadering, in oktober 1898 te Apeldoorn gehouden, blijkens het verslag ervan, medegedeeld dat de afdelingen Leiderdorp, Barendrecht en Scheemda opgeheven zijn. 'Daartegenover staat de aanwinst van de afdeelingen Vroomshoop, Oct. '97; Tiel, Dec. '97;Yerseke, Dec. '97; Heerde, Jan. '98; Alkmaar een afzonderlijke vrouwenafdeeling; Kiel-Windeveer, de jongste spruit in onzen kring kwam in September '98 er bij; samen negen. Deventer werd met blijdschap weer opgenomen onder de afdeelingen. Het geheele getal onzer afdeelingen bedraagt ongeveer 96. Het zou de honderd reeds te boven zijn als we alle hadden kunnen behouden. (p. 353)

In 1900 worden in het 'Verslag van de 20ste Algemeene Vergadering (...) [van de NCGOV, gehouden] te Schiedam op 26 september [1900] in de groote zaal van "Musis Sacrum" als afdelingen, die opgeheven (doodgebloed) zijn, genoemd: Edam, Dordrecht, Kralingen, Leerdam, Neede, Nieuw Helvoet, Slochteren, Vrieschelo en Zaandam, terwijl te Bolsward, Dokkum, Driebergen en Hilversum zo weinig leden zijn dat ze niet in een tot afdeling verbonden zijn. Nieuw opgericht zijn de afdeling Nieuw Weerdinge, Twijzerlerheide, Wissekerke en Zierikzee.

Er zijn dan 97 afdelingen waarvan enkele zeer zwak.

Werkt samen met

de Nederlandsche Christen-Vrouwen Geheelonthouders Unie sinds 1893.

 

Werkt samen met

de Nederlandsche Vereeniging tot Christelijke verzorging van Drankzuchtigen sinds 1896.

Oprichters

ds. C.A. Adama van Scheltema

Bestuursleden

Het hoofdbestuur was in 1898 als volgt samengesteld:

J.M. Heijbrock te Amsterdam, voorzitter, A.H. Roose te Rotterdam, secretaris, G. van Herwaarden te Den Haag, penningmeester, mr. I.M. Hoog te Den Haag en C.L. van den Broek te Schiedam, bibliothecaris. (Wereldstrijd 7e jrg., p. 14)

Eigen gebouw (adres)

'De NCGOV heeft nooit een eigen asiel gehad, ofschoon er wel specifieke instellingen zijn geweest die opgericht zijn door leden van deze vereniging. Dit geldt voor de toevluchtsoorden Veendam, waar [het lid] Van Petegem in 1888 begonnen is met het opnemen van drankzuchtigen in zijn eigen huis, en voor Villa Anna, later Wilhelmina te Princenhage.' (Enkatreia, 1ste jrg. (1908) 29.) 

Koninklijk Besluit 23 augustus 1892
Verantwoording gegevens

Bijblad van "De Wereldstrijd", tevens orgaan van de Nationale Christen-Geheelonthouders Vereeniging, 2e jrg. (1893).

"De Wereldstrijd", tevens orgaan van de Nationale Christen-Geheelonthouders Vereeniging, 7e jrg. nr. 4 (1898) 14.

Het jaarverslag over 1897-1898 in De Wereldstrijd 7e jrg., (1898) 352-355, 359-363, 369-371, 375-377.

"De Wereldstrijd", tevens orgaan van de Nationale Christen-Geheelonthouders Vereeniging, 9e jrg. (1900).

Bouwsteenen. Tijdschrift voor Inwendige Zending, 1e jrg. (1882) 245 en t.a.p. 5e jrg. (1885) 134-136.

J. van der Stel, Drinken, drank en dronkenschap. Vijf eeuwen drankbestrijding en alcholhulpverlening in Nederland (Hilversum 1995).

ad einddatum:

Eind jaren tachtig ging de NCGOV samen met de Gereformeerde Vereniging voor Drankbestrijding (GVD) verder als de Christelijke Beweging voor Drankbestrijding (CBD). In 2003 ging de CBD ter ziele; zie 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Geheelonthouder

Opmerkingen

ad richtgroep:

alcoholisten, vooral ook preventief

Uit het jaarverslag over 1899-1900:

financiën:

De ontvangsten en uitgaven bedroegen resp. f. 1181,53 en f. 1145,21;

giften: f. 177; contributie: f. 491,68.

De penningmeester klaagt dat de minimum-contributie regel is geworden en dat velen de contributie nog niet hebben voldaan en dat in dat geval ook de afdelingspenningmeesters niets afdragen aan het hoofdbestuur.

Hij maakt de vergelijking: 'Waren in het boekjaar '90/'91 de ontvangsten en uitgaven te samen f. 458, - voor '99/'00 is dit bedrag f. 2326; dat deze cijfers op toeneming van arbeid in onze Vereenging wijzen is duidelijk'.

Het hoofdbestuur besluit voor het salaris en de reiskosten van de reizend agent der NCGOV, stimulator van alle afdelingen en m.n. van de provinciale organisatie, rijkssubsidie aan te vragen. (Wereldstrijd 9e jrg. (1900))

 

In 1903 besloot een aan aantal predikanten naast de NCGOV een rechtzinnige Predikanten Geheel Onthouders Vereeniging (PGOV) op te richten, als tegenhanger van de vrijzinnige geheelonthouders vereniging. Band tussen NCGOV en PGOV bleef hecht.

Archief

Het archief van de Nationale Christen-Geheel Onthouders Vereeniging berust deels in het Nationaal Archief, deels in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam. Het uit de 19e eeuw daterend archiefmateriaal van deze vereeniging beperkt zich tot:

'Notulen van de vergaderingen van het dagelijks bestuur 1890-1910, van het hoofdbestuur 1890-1897'.

Daarnaast bezit het IISG archiefstukken van de Christelijke Onthouders Jeugdorganisatie (COJO) en van de afdelingen Eindhoven, Helmond en Zutphen; alleen van de afdeling Zutphen is enig 19de eeuws materiaal bewaard gebleven, nl. een deel van de 'notulen bestuursvergaderingen 1898-1917'.



Literatuur


Toon publicaties van de vereniging

Publicaties van de vereniging


Verberg publicaties van de vereniging
  • De stem der liefde. Maandblad van de Nationale Christen Geheelonthouders-Vereeniging (Amsterdam (1883-1885); Utrecht (1885-1892) Jrg. 1, no. 1 (mei 1883) - jrg. 9, nr. 12 (april 1892)).
  • Adama van Scheltema, C.S., J.J.P. Valeton e.a. (reds.), De Wereldstrijd. Orgaan van de Nationale Christen Geheelonthouders-Vereeniging, de Nederlandsche Christen-Vrouwen Geheelonthouders-Unie en de Predikanten-Geheelonthouders-Vereeniging (Leiden (1892-1895), Ede (mei-november 1895), Gouda (1895-1903) 1892-1964).
  • Het werk der liefde [vanaf 1899 met de ondertitel:] Tijdschrift gewijd aan de wetenschappelijke bestrijding der drinkgewoonten (Utrecht 1895-1907).
  • Almanak der Nationale Christen Geheelonthouders-vereeniging (Apeldoorn 1890-1925).
  • Tussen toen en toekomst: honderd jaar: Nationale Christen Geheel-Onthouders Vereniging, Nederlandse Vereniging van het Blauwe Kruis. Uitgave ter gelegenheid van het Eeuwfeest van de NCGOV Nationale Christen Geheel-Onthouders Vereniging (Venray 1981).