Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

 
English | Nederlands

Maatschappij tot opvoeding van Weezen in het Huisgezin

Naam Maatschappij tot opvoeding van Weezen in het Huisgezin
Opmerkingen over naam Vermoedelijk is later aan 'van weezen' toegevoegd: 'en andere minderjarigen'. (V.d. Zijl)
Plaats Amsterdam
Provincie Noord-Holland
Begindatum 19 mei 1874 (oprichting)
Einddatum 4 juli 1979 (opheffing)
Levensbeschouwing neutraal
Richtgroep (uitleg)
De groep ten behoeve waarvan de vereniging actief is
Verwaarloosde kinderen, Wezen
Werkingsgebied Landelijk
Doelstelling

zooveel mogelijk tegen billijke vergoeding, de opvoeding van weezen in huisgezinnen te bevorderen en te verbeteren (Goossens)

 

Activiteit

Het financieel mogelijk maken om wezen (en verwaarloosde minderjarigen) die onder voogdij van derden stonden, op te voeden. De opvoeding geschiedde, eventueel na een tijdelijke opname in 'het huis van ontvangst en doorgang Zandbergen' bij Amersfoort, uitsluitend door gezinsverpleging, tenzij om bijzondere redenen opname in een tehuis dringend noodzakelijke werd geacht. (V.d. Zijl)

Afscheiding van

de Vereeniging in het belang der Weezenverpleging die in 1869 eveneens door Scheltema was opgericht.

Heeft als afdeling(en)

Comitées/afdelingen in tal van plaatsen in het gehele land, o.a. Utrecht (Van Ebbenhorst), Zutphen (inventaris), Apeldoorn (Kroniek), en Dordrecht (Adresboek) die zelf voor het zoeken van de geschikte gezinnen voor de wezen de verantwoording namen en daarvan om de drie maanden verslag deden aan het hoofdbestuur van de Maatschappij.

Werkt samen met

'Zij wordt gesteund door een "Vrouwen-Hulpvereeniging"' te Amsterdam; idem te Arnhem.'  (Blankenberg)

Werkt samen met

[wordt gesteund] 'door de "Halve stuivers Vereeniging", waarvan de directeur te Apeldoorn woont.' (Blankenberg)

Oprichters

de Remonstrantse predikant M.W. Scheltema uit Dokkum

Beschermheren -of vrouwen

'Zij [de Maatschappij tot Opvoeding van Weezen in het Huisgezin] verheugt zich in het beschermvrouwschap van H.M. de Koningin'. (Kroniek van Apeldoorn 1882-1889, 53)

Eigen gebouw (adres)

'De maatschappij beheert een gesticht ['Zandbergen'], te Amersfoort dat echter terecht een "doorgangshuis" genoemd wordt, omdat het alleen bestemd is tot tijdelijke opneming van kinderen die nog niet aanstonds in een gezin kunnen worden ondergebracht.' (Smissaert en Van Blankenberg)

De maatschappij bezit, behalve het Doorgangshuis, een eigen Sanatorium voor prae-tuberculose kinderen: "Klein-Zandbergen" te Nunspeet. (V.d. Zijl)

Kroniek van Apeldoorn 1882-1889, 52, 53, Uitgave van de Gemeente Apeldoorn 1983.

Koninklijk Besluit 22 januari 1875 nr.17; 18 oktober 1876 nr.21; 6 januari 1879 nr. 36; 9 juni 1882 nr. 43 en in 1894; 1899
Staatscourant

30-04-1875, 13-01-1877, 18-02-1879, 08-10-1882, 1894.

Goossens van Eyndhove nr. (uitleg)
Het nummer waaronder de vereniging is opgenomen in: A.E.G. Goossens van Eyndhove, De vereenigingen erkend krachtens de wet van 22 april 1855 (Stbl. 32) (Den Haag 1891). Dit repertorium bevat alle verenigingen die tussen 1855 en 1890 erkenning hadden gekregen krachtens de Wet op de Vereniging van 1855. Goossens van Eyndhove stelde het repertorium samen op basis van de Staatscourant, waarin de statuten van alle erkende verenigingen gepubliceerd werden. Hij nam daaruit op: de naam van de vereniging, de plaats van vestiging, de doelstelling, de datum en het nummer van het Koninklijk Besluit en de datum van de Staatscourant waarin de statuten afgedrukt stonden.
236
Verantwoording gegevens

H. Smissaert, Overzicht van het Nederlandsch Armwezen (Haarlem 1901) 133-134.

J. van der Zijl (red.), Gids voor vereenigingen op het gebied der Kinderverzorging (Den Haag 1912) Uitgave van het Bureau van den Bond ter Behartiging van de belangen van het Kind. nr. 1, 18.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 618-620, 689.

ad activiteiten, inkomsten en uitgaven:

H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (reds.), Tijdschrift voor Armenzorg, 1e jrg. (1900) 126-127.

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland Deel I Gemeente Amsterdam (Amsterdam 1893) 319-325. (In opdracht van de Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek verzorgd door Ph.F.)

Falkenburg gebruikte als bronnen: de statuten, de jaarverslagen 1884-1892, 'Zandbergen' door J. van Loenen Martinet (overdruk uit Eigen Haard 1884).

J.T.H.C. van Ebbenhorst Tengbergen en J. Alblas, Liefdadige en andere nuttige instellingen te Utrecht. Bijdrage tot de geschiedenis der weldadigheid (Utrecht 1895) 50-51.

ad laatste vermelding:

Ontleend aan de ‘Lijst 1 Armenraad-Amsterdam Lijst van instellingen van weldadigheid die zich bereid verklaard hebben een vertegenwoordiger aan te wijzen in den Armenraad voor de 2e vierjarige periode.’ 1916. (Nationaal Archief, archief ministerie van Binnenlandse Zaken, afdeling Volksgezondheid en Armwezen 1910-1918, inv. nr. 87)

W.J. de Muinck Keizer (ed.), Kroniek van Apeldoorn 1882-1889 (Apeldoorn 1993) 52.

Opmerkingen

leden:

'Lid der maatschappij is ieder die zich verbindt tot eene jaarlijksche contributie van ten minste f. 5,-, of wel in eens een som van f. 100,- schenkt. Begunstiger is iedereen die zich verbindt een jaarlijksche bijdrage te storten van f. 2,-.

ad activiteit:

'Het aantal vanwege de Maatschappij verpleegden was 176 in 1890, ongeveer 200 in 1895 en ongeveer 230 in 1896.' (Blankenberg e.a.)

Daartegenover vermeldt de Kroniek van Apeldoorn 1882-1889 op pagina 52 dat de vereniging 1760 en op de volgende pagina dat de vereniging zelfs 1782 leden heeft.

Falkenburg geeft tabellen m.b.t. plaats van geboorte, afkomst, aantallen van de kinderen en de inkomsten en uitgaven van de vereniging.

inkomsten:

'Ten slotte', aldus Falkenburg, 'zij nog vermeld dat het bedrag van f. 6482,55, in het jaar 1891-1892 aan contributies ontvangen, werd bijgedragen door 1551 leden en begunstigers (d.i. per hoofd f. 4,18).'

In het Tijdschrift voor armenzorg bovengenoemd, vindt men gegevens uit het jaarverslag over 1899. o.a.:

''De inkomsten over 1899 bedroegen f. 13294,01, de uitgaven f. 18685,49, zoodat er helaas een nadeelig saldo was van f. 5391,48 (...).

Aan verpleeggelden was betaald f. 33545,70½, waarvan de Maatschappij f. 10641,89½ betaalde en de rest à f. 22903,81, door den Staat, diverse burgerlijke en kerkelijke armbesturen en particulieren was betaald.'

In Bouwsteenen Tijdschrift voor inwendige zending 3e jrg. (1884) vindt men een lovende beschrijving van deze vereniging met gegevens over de activiteiten en de financiën gedurende de jaren 1874-1884.

ad opheffingdatum:

mededeling van de directie van het huidige Zandbergen.

Archief

Het archief van 'Zandbergen Jeugd & Opvoedhulp' wordt beheerd door de instelling zelf. In hoeverre ook het archief van de Maatschappij tot opvoeding van Weezen in het Huisgezin zich hier bevindt is slechts vast te stellen na een bezoek aan het archief dat deels wordt bewaard op het centraal kantoor te Amersfoort en deels zich in een depot bevindt.

In het archief van het Gemeentebestuur van Leeuwarden, dat onder toegangsnummer 9 wordt bewaard in het Historish Centrum Leeuwarden, bevinden zich de 'Statuten en memorie van toelichting van de Maatschappij tot Opvoeding van Weezen in het Gezin, gedrukt, 1874'.

In het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: Afdeling Binnenlands Bestuur, (1870) 1879-1950 (1959), dat onder toegangsnummer 1.842.7 wordt bewaard in het Nationaal Archief, bevinden zich onder rubriek 1.842.7 - Zorg voor kinderen:

Jaarverslagen over de verzorging van staatswezen, toevertrouwd aan de Maatschappij tot Opvoeding van Wezen in het Huisgezin, 1879-1898;

Stukken betreffende de instandhouding van het weeshuis.



Literatuur


Toon publicaties van de vereniging

Publicaties van de vereniging


Verberg publicaties van de vereniging
  • Jaarverslag der Maatschappij tot Opvoeding van Weezen in het Huisgezin (z.p. 1874).
  • Jaarverslag der Maatschappij tot Opvoeding van Weezen in het Huisgezin (z.p. 1875).
  • Statuten en toelichting der Maatschappij tot opvoeding van weezen in het huisgezin, opgericht den 19 Mei 1874 (Leeuwarden 1875).
  • Rutgers van der Loeff, Abraham, Een woord over de Maatschappij tot opvoeding van Weezen in het Huisgezin (Leiden 1883).