Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

'den nood der armen zoo veel mogelijk te lenigen. Alle behoeftigen, zonder onderscheid van geloofsbelijdenis, kunnen van deze liefdadige inrigting genieten'.

Om de nood van de behoeftigen te lenigen werd aan de bijdragende leden in de maand december een kaartje ter waarde van f. 1,20 ter beschikking gesteld, bestemd tot het verkrijgen van levensmiddelen, 'terwijl voorts in de maand November onder de leden eene loting plaats heeft van dergelijke kaartjes, wier aantal en waarde afhangt van den staat der kas.' Ook bevordert de gebroederschap het 'trouw en zindelijk schoolkomen' der kinderen, die op armenscholen zijn geplaatst, door degenen die dat doen daarvoor te belonen. De financiële basis hiervoor waren de 'bijzondere bijdragen' van sommige leden. (Calisch)

Opgericht als een coöperatieve inkoop(vereniging), ontwikkelde deze vereniging zich tot een filantropische instelling: de aangekochte aandelen zijn niet langer voor eigen gebruik maar voor behoeftigen die naar eigen believen door de leden bedeeld worden met levensmiddelen, brandstof, dekens, enz. (Falkenburg)

De gebroederschap is opgericht door minderjarige jongemannen, naar het plan van Jb.L. Cardozo jr.

Het bestuur bestaat in 1851 uit vijf bestuurderen, te weten: Jb.L. Cardozo jr., A.A. Daniëls,  M. Lemans, A. Mendes de Leon en J.M. Chumacheiro en uit een commissie van toezicht waarin: J.H. Mendes da Costa, Si. A. Mendes da Costa, D.D. de Solla, Jb.v.R. Mendes da Costa en A.H. Daniëls. (Calisch)

30/31 juli 1871

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland deel I: Gemeente Amsterdam (Amsterdam 1893) 300-301. (In opdracht van de Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek, bewerkt door Ph.F.)

N.S. Calisch, Liefdadigheid te Amsterdam Overzigt van al hetgeen in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen, voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen (Amsterdam 1851) 367-368. (Uit echte bronnen bijeengebracht door N.S.C.)

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefstukken betreffende de 'Gebroederschap Gedenk de Armen (220) 1916-1935

ad doelstelling: 

Falkenburg vermeldt als doelstelling van deze vereniging 'om aan hare leden gedurende de wintermaanden goedkoop levensmiddelen en brandstoffen te verschaffen, waartoe wekelijks of maandelijks eene kleine bijdrage werd ingelegd'. In latere jaren verschoof het doel, zonder dat de statuten veranderden. Praktisch zijn thans [1890] leden zij, die tegen driemaandelijksche of jaarlijksche contributie de beschikking krijgen over een van de contributie afhankelijk aantal aandelen (= 12 bons), die dan aan behoeftigen worden weggeschonken.

In het bestand Rules and regulations of Dutch Jewish Communities and Associations (dates: 1726-1943) van de ‘Bibliotheca Rosenthaliana’, een van de bijzondere collecties van de universiteit van Amsterdam, bevindt zich het Reglement der gebroederschap van circa 1849 (Br.Ros. Regl. L-14)

leden:

De gebroederschap telde bij zijn oprichting 25 leden; eind 1849 was dit opgelopen tot 160 en eind 1850 tot ruim 400. Eind 19e eeuw 430.

financiën:

De inkomsten bestonden uit het vaste lidmaatschapsgeld van f.1,56 per aandeel en vrijwilige bijzondere bijdragen der leden.

Uitgaven: de bedeling kostte in 1849 f.75, in 1850 f.490. De bedeling voor 1851:

1290 kaartjes ter waarde van ruim f.500.;

kledingstukken voor 51 kinderen van de twee Joodse armenscholen (Calisch)

Falkenburg geeft staatjes over 1885-1890 m.b.t. de ontvangsten en de uitgaven van de gebroederschap.