Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

 
English | Nederlands

Maatschappij tot Nut der Israëlieten in Nederland

Naam Maatschappij tot Nut der Israëlieten in Nederland
Plaats Amsterdam
Provincie Noord-Holland
Begindatum 1 april 1849 (oprichting)
Einddatum 1990 (laatste vermelding)
Levensbeschouwing joods
Richtgroep (uitleg)
De groep ten behoeve waarvan de vereniging actief is
Ambachtslieden, Joden, Jongens
Werkingsgebied Landelijk
Doelstelling

'Bevordering van goede zeden, deugd en beschaving onder Israëlieten in Nederland, alles overeenkomsig den Israëlietischen godsdient; alsmede verspreiding van nuttige kundigheden, voornamelijk onder de mingeoefenden.' (Calisch)

Activiteit

'Armlastige scholieren en studenten financieel steunen, 'nuttige boekwerken' verspreiden en de maatschappelijke verhoudingen tussen de joden in Nederland bestuderen en verbeteren.' (Pach)

Vandaar oprichten van een schoolfonds in 1869 om hulpbehoevende scholieren te steunen bij het betalen van schoolgeld of met een tegemoetkoming in de kosten van de 'kleederen van leerlingen.'

Leenfonds. (Blankenberg)

Heeft als afdeling(en)

in 1851: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Gorinchem, Winschoten, Arnhem, Middelburg, Haarlem, Utrecht, en Leiden. (Calisch)

In 1867: Arnhem en Middelburg worden niet in het Jaarboekje vermeld, Hoogeveen met 9 leden wel.

Oprichters

mr. A. de Pinto

Bestuursleden

in 1849: mr. A. de Pinto te Den Haag, voorzitter.

In 1855: mr. A. de Pinto te Den Haag, voorzitter en I. Teixeira de Matthos, secretaris

In 1867: mr. A. de Pinto te Den Haag, voorzitter, dr. J. van Lier, penningmeester, mr. J.l. de Leao Laguna, secretaris en voorts de leden: H.H. Tels te Rotterdam, mr. J.E. Goudsmit te Leijden, mr. A.W. Jacobson te Den Haag, mr. E. van Lier uit Amsterdam em mr. J. Pinner, eveneens te Amsterdam.

Verantwoording gegevens

ad doelstelling, activiteit en bestuursleden:

N.S. Calisch, Liefdadigheid te Amsterdam. Overzicht van al hetgeen er in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen, voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen (Amsterdam 1851) 134-136. (Uit echte bronnen bijeengebracht door NSC)

Hilde Pach, 'Nette kleren voor school en gedraag je correct', in Nieuw Israëlietiesch Weekblad, 21 januari 2000.

ad bestuursleden:

Nederlandsch-Israëlietisch Jaarboekje voor 5628 (1867-1868) (Rotterdam 1867) 52-53.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 508.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefperiode

Opmerkingen

algemeen:

De oprichting van de Maatschappij kwam, aldus Hilde Pach in het Nederlands Israëlitisch Weekblad van 21 jauari 2000, voort uit boosheid op de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen die geen joden toeliet. Toen dat verbod in 1855 werd opgeheven verscheen een brochure van de hand van voorzitter A. de Pinto en secretaris I. Teixeira waarin deze enerzijds de angst voor bestendiging van de geïsoleerde positie van de joden memoreerden, maar tevens tot de conclusie kwamen dat de joden zozeer hun eigen behoeften hadden dat geen vereniging met ruimere doelstellingen daaraan kon voldoen. Bovendien bleek dat er voorbeelden waren van afdelingen die wel degelijk joden bleven weigeren.

ad richtgroep:

joodse scholieren en studenten;

ad relaties:

'Aan de onderscheiden afdeelingen is het vrijgelaten, naar plaatselijke behoeften, de meest geschikte middelen te beramen tot het in stand brengen en ondersteunen der inrigtingen voor onderwijs en opvoeding, ten behoeve waarvan de afdeelingen eene geldelijke ondersteuning kunnen krijgen uit de maatschappelijke kas.'

ad relaties:

Blankenberg vermeldt de 'afdeeling "Broodeloos geworden" en de afdeeling "Leenfonds" van de Maatschappij tot Nut der Israëlieten te Amsterdam. Niet duidelijk is of dit onderafdelingen van Amsterdan zijn of afdelingen van de landelijke vereniging eveneens gevestigd te Amsterdam.

inkomsten:

'In deze kas vloeien:

1. de interesten of opbrengsten van kapitalen of andere bezittingen der maatschappij;

2. de kontributiën, bedragende die jaarlijks voor de leden f. 6, welke som het minimum is van de jaarlijksche bijdragen van donateurs en donatrices; hoewel voor ieder lid slechts f. 3 door de afdeelingen aan het hoofdbestuur wordt verantwoord;

3. vrijwillige giften van leden of andere personen;

4. de opbrengsten der door de maatschappij uitgegeven geschriften. ' (Calisch)

ad publicaties van de vereniging:

De ondergenoemde reglementen maken deel uit van de verzameling 'Rules and regulations of Dutch Jewish Communities and Associations Dates: 1726-1943' van de ‘Bibliotheca Rosenthaliana’, een van de bijzondere collecties van de UVA'.

leden:

'Er zijn gewone, honoraire en korresponderende leden, terwijl anderen als donateurs en donatrices de maatschappij ondersteunen.' (Calisch)

'Het getal leden der Maatschappij is thans [1851] 477, en dat der donateurs 99. (T.a.p.)

 

Archief

Archief van het landelijke Maatschappij tot Nut der Israëlieten 1849-1990 wordt onder toegangsnummer 970 bewaard in het Stadsarchief Amsterdam.

In het archief van de Portugees-Israëlische Gemeente te Amsterdam, dat onder toegangsnummer 334 eveneens in de Stadsarchief Amsterdam berust bevindt zich het dossier Hoofdbestuur van de Maatschappij tot Nut van de Israëlieten in Nederland, Ingekomen stukken. 1856 1 omslag

 

Stukken betreffende de (landelijke) Maatschappij tot Nut der Israëlieten bevinden zich in het archief van de afdeling Utrecht van deze Maatschappij, dat onder toegangsnummer 825 wordt bewaard in het Utrechts Archief:

Teksten van openingstoespraken bij de algemene vergaderingen van de Maatschappij, 1851/52, 1854;

jaarverslagen van de Maatschappij over 1849/50-1861/62, 1864/65, 1866-1869, 1870/71-1883/84, 1885/86-1908/09.

 

In het archief van de afdeling Middelburg van deze Maatschappij, dat is gedeponeerd bij het archief van het bestuur der Nederlandsche Israëlietische Hoofdsynagoge te Middelburg, 1815-1906, onderdeel van het archief van de Nederlands-Israëlietische Gemeente Middelburg (toegangsnummer 55 van het Zeeuws Archief) bevinden zich:

de jaarverslagen van het Hoofdbestuur over 1849/1850 en 1850/1851 en de Statuten der maatschappij, 1849. (Gedrukt.)

 

In het archief van de afdeling Den Haag van de Maatschappij, dat deel uitmaakt van de Nederlandsch-israelitische gemeente te Den Haag, dat onder nummer 131-1 wordt bewaard in het Haags Gemeentearchief, bevinden zich de volgende stukken m.b.t. de landelijke vereniging:

Rekening en veranwoording van de algemene penningmeester van de Maatschappij 1849-1876; met hiaten.

Circulaires afkomstig van de Maatschappij, 1866-1917, z.j.

Toon archiefinfo
Verberg archiefinfo

Naam archiefbewaarplaats Stadsarchief Amsterdam
Naam collectie Maatschappij tot Nut van Israëlieten in Nederland 1849 - 1990
Beheersnummer 970
Toegang inventaris
Statuten ja

Statuten, met wijzigingen, van de Maatschappij, het Algemeen Schoolfonds en het Jacobsonfonds. 1 omslag 1849 - 1980

Ledenlijsten ja

Ledenlijst. Z.j. 1 stuk

Notulen ja

Aanvulling 1998:

Notulen. Met lacunes. 2 omslagen, 2 stukken en 1859-1886, 1930. 1 katern

Agenda van de Algemene vergadering dd. 6 juli 1884.

Jaarverslagen ja

Jaarverslagen. 1878/79, 1886/87, 1897/98,

Correspondentie ja

Ingekomen en minuten van uitgaande stukken. 1871, 1874,

Aanvulling 1998:

ingekomen en minuten van uitgaande stukken 3 omslagen en 1 stuk 1849 - 1862

Financiële stukken ja

Rekeningen van ontvangsten en uitgaven van de algemene kas, het Algemeen Schoolfonds en het Jacobsonfonds. Met bijlagen. 1894-1901,

Overige stukken ja

Rapporten en adviezen. 1 omslag 1855 - 1909

Circulaires betreffende het Schoolfonds. 1867, 1870, 1911.

Stukken betreffende subsidies en aanvragen voor subsidies. 1 omslag 1872 - 1926

Lijst van contribuanten en afnemers van het tweede nummer van het tijdschrift van de Maatschappij. 1852. Concept.

Stuk betreffende de begroting van ontvangsten en uitgaven over dienstjaar 1854 t.b.v. Herhalingsschool, afdeling Den Haag. 1 stuk 1854

Balans van ontvangsten en uitgaven van de afdeling Den Haag 1860.

Aanvulling 1998:

circulaire betreffende de uitbreiding van het Algemeen Schoolfonds ter bevordering van onderwijs 'onder mindergegoede Israëlieten'. 1874. 2 stukken in veelvoud.

Opmerkingen algemeen

Een dossier ingekomen stukken is gedeponeerd in het archief van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG) te Amsterdam dat onder toegangsnummer 334 wordt bewaard in het Stadsarchief Amsterdam. Zie onder correspondentie.



Literatuur


Toon publicaties van de vereniging

Publicaties van de vereniging


Verberg publicaties van de vereniging
  • Jaarverslag / Maatschappij tot nut der Israelieten in Nederland (Amsterdam 1849-1939).
  • Tijdschrift van de Maatschappij tot nut der Israelieten in Nederland (Amsterdam 1851 -).
  • Mendes da Costa, A.J., Inleiding ter behandeling van het vraagstuk "Joodsche armenzorg in Nederland" op de algemene vergadering der Maatschappij tot Nut der Israëlieten in Nederland, te Amsterdam, op Zondag 10 September 1916 (1916).
  • Nederlandsch-Israelietisch jaarboekje voor ... / uitg. van wege het Hoofdbestuur der Maatschappij tot Nut der Israelieten in Nederland (1851-1867).
  • Maatschappij tot Nut der Israelieten in Nederland. c. 1852 - 8° Br.Ros. Regl.G-7 's Gravenhage: Belinfante, c. 1852 microfiche(mf) no. 32 (1852).
  • Statuten [van de] Maatschappij tot Nut der Israelieten in Nederland 1883. - 8° Br.Ros. Regl.G-9 z.pl., 1883. Herdrukt met de wijzigingen. mf nrs. 32-33. (1883).