Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

parochies van de H. Stephanus (1849) en van de H. Laurentius (1850).

'Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.'

Uit het reglement van de Vincentiusvereniging:  

Art. 28. De bijzondere Raad houdt zich bezig met de gewigtige liefdewerken en maatregelen, waarin al de Conferentiën der stad belang hebben.

Art. 29. Hij bepaalt de aanwending der fondsen van de gemeenschappelijke kas. Deze kas wordt gestijfd door de buitengewone van elders ontvangen giften, door de inzamelingen op de algemeene vergaderingen van de stad gedaan en de offers, welke de Presidenten, namens hunne Conferentie, op elke zitting aanbrengen.

Zij strekt ter voorziening in de kosten der liefdewerken voor de geheele stad en tot ondersteuning der onvermogendste Conferentiën.

De Bijzondere Raad Nijmegen legde zich toe op het liefdewerk de Spijskokerij (gratis maaltijden tegen inlevering van bons), (Vergnes, 67-68), en dat der Bibliotheek (t.a.p. 68-70); ook beheerde hij een kledingmagazijn.

Het huisbezoek der armen zelf behoorde tot de taak van de deelnemende conferenties, die door de bijzondere raad zo nodig hierbij financieel gesteund werden.

'Bovendien is er een spijskokerij en kleedermagazijn, oude lieden en zieken worden verzorgd, bij voorkomende gevallen worden kinderen uitbesteed.' (Blankenberg)

de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, opgericht in 1846 en bestuurd door de Hoofdraad te Den Haag als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

de conferentie van de H. Stephanus en die van de H. Laurentius.

Na de parochiële herindeling van 1902 omvatte de Bijzondere Raad de conferenties van de HH. Augustinus, Franciscus, Dominicus en Ignatius.

de pastoor van de parochie, als eerste pastoor Van Zeeland

Eerste president in 1847 baron Th.J.M.H. van Scherpenzeel Heusch.

eind 19e en begin 20e eeuw:

president: G.A. Hamer in 1894, 1899  en H.J. Tijssen;

vice-president: H.J. Tijssen in 1894 en 1899 en W.A.H.A. Nolet in 1903;

secretaris: H.P.B. Weijers in 1894, 1899 en 1903;

penningmeester: H.M. van Haaren in 1894, Ph.P.C. Broekmann in 1899 en Jos. Wöstmann in 1903;

G.A. Hamer was ere-president in 1903.

algemeen:

J. Brinkhoff, Een eeuw St. Vincentiuswerk in Neerbosch-Hees.

ad begindatum, bestuursleden en activiteit:

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 264-265.

Pius-Almanak. Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 52.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 351.

ad activiteit:

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 334.

ad doelstelling en activiteit:

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 56, 58, 59, 61-82.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3, 13, 14, 21-23.

ad einddatum:

geen, de vereniging bestaat nog (of weer); zie www.vincentiusvereniging.nl (geraadpleegd op 26 januari 2011)

Uit het reglement van de Vincentiusvereniging:  

Art. 1. De bijzondere Raad eener stad is samengesteld uit een President, een Vice-President, een Secretaris, een Penningmeester en al de Presidenten en Vice-Presidenten der Conferentiën van de stad, en de Presidenten en Vice-Presidenten der bijzondere liefdewerken, die alle conferentiën aangaan.

ad begindatum:

Volgens de Pius-Almanak van 1899-1900 is de oprichtingsdatum 18 november 1849. Maar Brinkhoff vermeldt in zijn gedenkboekje  Een eeuw St. Vincentiuswerk in Neerbosch-Hees: dat in Nijmegen 'op de avond van 4 September 1847 ten huize van J.H. Aernsbergen enkele katholieke Nijmegenaren bijeen [kwamen], die na uitvoerige besprekingen en voorlichting door twee Schiedamse Vincentianen besloten onmiddellijk over te gaan tot oprichting van een Nijmeegse conferentie en deze te stellen onder de hoede van de H. Maagd.' (p. 22) Onder de opvolger van Aersbergen, oprichter en eerste president, vond op 27 September 1848 de splitsing in twee conferenties plaats: Naast de conferentie van de H. Maagd, kwam die van de H. Stephanus. Enkele maanden later kwam ook de op 26 januari 1849 te Neerbosch opgerichte conferentie van de H. Vincentius van Paulo onder de inmiddels opgerichte Bijzondere Raad raad te ressorteren. Door een conflict tussen de president van die Raad en enkele 'broeders' over de inlijving van nóg twee conferenties kwam er van de beoogde inlijving van nieuwe conferenties en de Bijzondere Raad aanvankelijk niets; integendeel, de laatste werd buiten werking gesteld en vervangen door één gewone Nijmeegse conferentie en wel die van de H. Stephanus. (Brinkhoff, 24-25)

Blijkens gegevens in de Pius-Almanak werd met de oprichting van de conferentie van de H. Laurentius op 26 maart 1850 de Bijzondere Raad opnieuw ingesteld.