Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Vereeniging voor Ziekenverpleging (vanaf 1877)

het vormen en het verschaffen van ziekenverpleegsters zoomede het verstrekken van versterkend voedsel aan herstellende zieken van ieders Godsdienstige gezindte (Goossens)

het organiseren en bekostigen van de opleiding en huisvesting van verpleegsters zodat deze zich uitsluitend aan ziekenzorg konden wijden (inventaris)

Armen en minvermogenden kregen gratis hulp. Het uitreiken van versterkend voedsel aan herstellende zieken was bij de oprichting van de vereniging als één van de doelstellingen omschreven. Dit werd alleen uitgereikt op doktersadvies. De zieken werden door één van de damesbestuursleden bezocht en deze beoordeelde wanneer de uitreiking beëindigd moest worden. (inventaris)

het Damescomité van het Rode Kruis tot dit in maart 1876 werd opgeheven, waarbij de resterende geldmiddelen in de kas van de Vereeniging voor ziekenverpleging werden gestort.

Een aantal dames dat bijeen kwam bij de presidente van het damescomité van het Rode Kruis, mevr. J. Roëll-van de Poll, en die (deels) waarschijnlijk ook het eerste bestuur vormden.

Het eerste bestuur bestond uit de volgende dames: Susanna de Clercq-Kruseman, mevr. Neeltje van Eeden-van Warmelo, (moeder van Frederick), Elisabeth Waardenburg, Cornelia Constance Wilbrenninck- Wilson, Anna Catharina Reinwand, Anna Johanna Maria Teding van Berkhout, de stichtster van o.a. het latere Diakonessenhuis, Annette Jeanne Henriette Kruseman-Boissevain.

Dit bestuur werd gecompleteerd door steevast drie heren bestuursleden-artsen. In het eerste bestuur waren dat: Christian Gerhard von Reeken, Henri Charles Francois Louis Aalbertsberg en Adriaan de Waal Malefijt.

In 1891 bestond het bestuur uit de dames:

'Mevr. C.A. Postma-Verburg, Presidente, Mevr. Bosscha-Kerkhoven, magazijnmeesteres, Mej. A.C. Reinwand, Mevr. Enschedé-de Wit, Penningmeesteres, Jonkvr. W. Mock, Secretaresse, Mevr. Everwijn Lange-van Merlen' en uit de drie artsen: 'Dr. C.G. von Reeken, Dr. S. Fyan, Dr. C.A.L. Rödelstürts.'

'Aanvragen om hulp moeten aan de Presidente, Spaarne nr. 102, worden gedaan.'

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 758.

Gegevens ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief.

ad Koninklijk Besluit:

behalve aan Goossens ook ontleend aan het register van de Staatscourant van 1896.

ad begindatum:

op 29 april 1871 vond de eerste vergadering plaats van de "Vereeniging voor Burger Ziekenverpleging".

ad einddatum:

de liquidatie van de vereniging en de oprichting van een stichting vond plaats op 27 okt. 1975.

ad leden:

Vooral vrouwen, die samen vergaderden, alleen bij uitzondering werden mannenbestuurders-geneesheren hierbij toegelaten.

De vereniging bestond uit werkende en contribuerende leden. De werkende leden hadden stemrecht; nieuwe bestuursleden werden bij voorkeur uit de werkende leden gekozen. De contribuerende leden droegen jaarlijks een bepaald bedrag bij (één tot vijf gulden) en kregen vanaf 1914 een adviserende stem in het bestuur. (inventaris en Blankenberg)

inkomsten en uitgaven:

De kosten van de uitreiking van versterkend voedsel kwamen niet geheel ten laste van de vereniging. Het versterkend voedsel werd namelijk ook wel verkocht aan particulieren en aan diakenen van de Doopsgezinde Gemeente, sinds 1893 aan de Doopsgezinde Ziekenverpleging. Men kocht dan een zgn. spijskaart van de vereniging, 's Zomers kostte een spijskaart fl. 1,25 per week en 's winters fl. 1,50 per week. Het aantal verkochte spijskaarten steeg enorm; werden er in 1888/1889 89 kaarten verkocht, 1889/1890 waren het al 159 kaarten. In 1891/1892 werden er zelfs 298 spijskaarten verkocht. Vanaf 1896 daalde de verkoop omdat de Doopsgezinde Ziekenverpleging zelf versterkend voedsel ging bereiden. In 1913/1914 kwam nog maar fl. 9,39 binnen aan inkomsten uit spijskaarten, terwijl dat in 1891/1892 nog fl. 308,78 bedroeg. (inventaris)

In 1872 besloot de vereniging voortaan een vast salaris van fl. 100,00 per jaar aan verpleegsters te betalen. De verpleegsters konden vanaf 1875 tevens rekenen op kosteloze geneeskundige hulp door artsen (bestuursleden) van de vereniging, inclusief medicijnen.

Om een verpleegsterskorps in stand te kunnen houden besloot het bestuur ook om iedere verpleegster twee pakken kleding te schenken, elk pak bestaande uit een japon, muts en schorten. In 1875 kregen alle verpleegsters er een wollen pelerine bij. De verpleegsters moesten hun kleding zelf wassen en repareren. Ieder kwartaal kwam één van de damesbestuursleden bij de verpleegsters thuis inspecteren of alle kleding behoorlijk onderhouden werd. (t.a.p.)

Volgens Blankenberg e.a. waren er 11 verpleegsters actief.

De goederen voor het magazijn werden meestal ten geschenke ontvangen. Het bedde- en linnengoed was tweedehands. Uit het magazijn werden allerlei goederen geleend aan behoeftige patiënten, soms werden kledingstukken weggegeven. In hoofdzaak werd er bedde-en linnengoed uitgeleend. (inventaris)