Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

 
English | Nederlands

Vereeniging voor ziekenverpleging. Inrigting voor pleegzusters

Naam Vereeniging voor ziekenverpleging. Inrigting voor pleegzusters
Plaats Amsterdam
Provincie Noord-Holland
Begindatum 25 juli 1843 (oprichting)
Einddatum 1987 (laatste vermelding)
Levensbeschouwing protestants
Richtgroep (uitleg)
De groep ten behoeve waarvan de vereniging actief is
Zieken
Leden (uitleg)
De groep waaruit de leden afkomstig zijn
Mannen en vrouwen
Werkingsgebied Lokaal
Doelstelling

Het oprichten en instandhouden van een organisatie voor het 'het opleiden en verschaffen van geschikte krankenoppasters, die het gewigtig werk van eene goede ziekenverpleging in al haren omvang zouden begrijpen en naar vermogen trachten te volbrengen; pleegzusters, in een woord, die, na behoorlijk onderrigt te hebben ontvangen, niet om eenig loon, maar alleen gedreven door eene zich zelve opofferende liefde, gevloeid uit een geloovig hart, zich naar de zieken- en sterfbedden zouden begeven, waar hare hulp mogt worden ingeroepen'. (Calisch)

Activiteit

In januari 1844 werd begonnen met verpleging aan huis. Door de snelle groei van de vraag naar hulp en het aantal pleegzusters moest al gauw een pand gehuurd worden om hen onderdak en gezamenlijkheid te verschaffen.

Vanaf 1857 worden de zieken ook verpleegd in de 'Inrigting voor Ziekenverpleging'.

'(...) het vormen van pleegzusters; het verschaffen van verpleging in de woningen der zieken, niet alleen binnen maar ook buiten deze gemeente; het in stand houden van het gebouw, hetwelk dient: a. tot woonplaats voor de zusters, b. tot geneeskundige behandeling en verpleging van een klein aantal (+/- 17) zieken in huis, wier verpleegkosten door hen of door anderen vergoed worden; het zorgen voor pleegzusters die door ouderdom of lichaamsgebreken in den dienst der vereeniging ongeschikt zijn geworden voor hare taak.' (Blankenberg)

Oprichters

o.m. Jan Pieter Heije en Gustaaf Eduard Vorhelm Schneevoogt.

Bestuursleden

In 1850 bestond het bestuur uit '3 bestuurderessen': 'mevr. A. Uhlnbroek-ven dan Brink, mej. G.M. Huidekoper en mevr. douairière J. van Weede-Willink' en '11 bestuurders': 'prof. C.B. Tilanus, J.F. Broms,  C.P. van Eeghen, mr. R. Crommelin, prof. J. van Gilse, ds. B. ter Haar, dr. J.P. Heije, prof. W. Moll, prof. G.E. Voorhelm Schneevoogt, dr. A.A. Dorn Seiffen en mr. J.F. van Lennep. (Calisch)

Eigen gebouw (adres)

Te Amsterdam.

In januari 1844 werd begonnen met verpleging aan huis. Door de snelle groei van de vraag naar hulp en het aantal pleegzusters moest al gauw een pand gehuurd worden om hen onderdak en gezamenlijkheid te verschaffen. Het eerste, gehuurde, pleegzusterhuis was op de Binnen-Amstel.

Later verhuisden de zusters naar een 'ruim gebouw thans [1851] nog in gebruik, welk gesticht is gevestigd in de Kerkstraat bij de Spiegelstraat, nr. 327' te Amsterdam. (Calisch)

Vanaf 1857 was de inrichting gevestigd aan de Prinsengracht nr. 769 te Amsterdam.

Koninklijk Besluit 16 maart 1893 nr. 8
Verantwoording gegevens

N.S. Calisch, Liefdadigheid te Amsterdam Overzicht van al hetgeen er in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen, voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen (Amsterdam 1851) 230-235. Uit echte bronnen bijeengebracht door [NSC]

F. de Haan en Romke van der Heide, Vrouwen-Vereenigingen, Dames-Comité's en feministen' in: Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis, 23e jrg. (1997) nr. 3, 278 -310.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 749-750.

ad oprichters:

M.J. van Lieburg, Coolsingelziekenhuis te Rotterdam (1839-1900) (Amsterdam 1986) 37.

ad Koninklijk Besluit:

Register van de Staatscourant van 1899.

De vereniging wordt ook besproken in Annet Mooij, De polsslag van de stad. 350 jaar academische geneeskunde in Amsterdam (Amsterdam/Antwerpen 1999) 228.

Opmerkingen

ad activiteit en inkomsten:

De verpleging is kosteloos; nadrukkelijk wordt verzocht 'geene beloning of gift, van welken aard ook aan de pleegzusteren aan te bieden (...)'. (Calisch 1851)

Giften voor de vereniging zijn echter zeer welkom. Hiermee, en met ontvangen legaten en jaarlijkse contributies van f. 6 per 'aandeel', wordt de verpleging bekostigd. 

Voorts geeft Calisch een gedetailleerd overzicht van de verleende diensten, het aantal verpleegdagen en nachten en etmalen. 'Het meerdeel dier verplegingen', aldus Calisch, 'geschiedde binnen deze stad bij lijdenden van verschillende gezindheden (...) doch ook op vele andere plaatsen in ons land waren de pleegzusters werkzaam, zoo als te Haarlem, 's-Gravenhage, Leiden, Zaandam, Wijk aan Zee, Velzen, Vreeland, Zantpoort enz. enz. tussen januari 1844 en januari 1851.'

ad activiteit en inkomsten:

(...) Er zijn verder drie klassen à f 2.-, f 4.- en f 6.- 's daags. (...) De patiënten worden door hun eigen geneesheer of chirurg behandeld en betalen zelf de medicijnen. De patiënten der derde klasse ontvangen de geneesmiddelen zonder verdere kosten.' (Blankenberg 1899)

ad laatste vermelding:

Ontleend aan het jaar van verschijnen van de door H.W.J. de Boer en Lucie Vliegen samengestelde brochure: Houdt de Prinsengracht in leven (Amsterdam 1987), een uitgave van de Vereniging voor Ziekenverpleging.

Het Prinsengrachtziekenhuis hield in 1994 op te bestaan blijkens het 'Fusiedocument van het Prinsengrachtziekenhuis en het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis, 1994, 1 stuk' (aanvulling op het archief)

 

De onderhandelingen met dr. S. de Ranitz van de Vereeniging het Kinderziekenhuis, opgericht in 1865 en eveneens gevestigd te Amsterdam om tot samenwerking te geraken met de Vereeniging voor ziekenverpleging en het door haar opgerichte Prinsengrachtziekenhuis liepen op niets uit.

Archief

Het archief van de Vereeniging voor ziekenverpleging. Inrigting voor pleegzusters wordt onder de toegangsnummers 920 en 30117 (aanvulling) bewaard in het Stadsarchief Amsterdam. Titel: Vereniging voor ziekenverpleging en voorgangers.

Toon archiefinfo
Verberg archiefinfo

Naam archiefbewaarplaats Stadsarchief Amsterdam
Naam collectie Vereniging voor ziekenverpleging en voorgangers 1843 - 1971 (aanvulling tot 1988)
Beheersnummer 920, 30117 (aanvulling)
Toegang inventaris
Openbaarheid beperkte openbaarheid
Ledenlijsten ja

Contribuanten, 1855 - 1890, 2 delen;

Overzicht bestuurderen, 1843 - 1900.

Notulen ja

Notulen van de bestuursvergaderingen, 1843 - 1948;

Notulen van de vergadering van de Dames-bestuurderessen, 1854 - 1892;

Notulen van de vergadering van de Huishoudelijke Commissie, 1859 - 1916.

Jaarverslagen ja

Gedrukte jaarverslagen, 1849 - 1925.

Correspondentie ja

Copie de lettres (bedelbrieven, kwitanties, aanmaningen), 1870 - 1941;

Dankbrieven aan de Vereniging voor Ziekenverpleging, 1844 - 1871.

 

Financiële stukken ja

Kasboeken, 1869 - 1946;

Balansen (jaaroverzichten winst en verlies), 1885 - 1926;

Contributies, 1870 - 1893;

Administratieboek, 1855.

aanvulling:

Jaarrekeningen per boekjaar, 1872 - 1994, 2 omslagen en 2 pakken;

Uittreksels van testamenten, waarin sommen worden gelegateerd aan de Vereeniging voor Ziekenverpleging, 1873 - 1922, 1 pak en 1 omslag.

Overige stukken ja

aanvulling:

Circulaire van de bestuurders aan de stad- en landgenoten, waarin wordt verzocht deel te nemen in een renteloos voorschot ter voltooiing van het gebouw aan de Prinsengracht, 1855;

Brochures van de Vereeniging, 1861 - 1870.

Opmerkingen algemeen

Veel 20ste eeuw materiaal; het jongste stuk is het 'Fusiedocument van het Prinsengrachtziekenhuis en het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis', 1994.



Literatuur


Toon publicaties van de vereniging

Publicaties van de vereniging


Verberg publicaties van de vereniging
  • Boer, H.W. de en G.J. Pley, Grachtenzusters: episoden uit honderdvijftig jaren Vereeniging voor Ziekenverpleging, sedert 1857 gevestigd aan de Prinsengracht te Amsterdam (Amsterdam 1993).
  • Uittreksel uit de reglementen der Vereeniging voor Ziekenverpleging te Amsterdam, ten opzigte van de verpleegden in en buiten het gesticht (Amsterdam 1857).
  • Tilanus, C.B., Toespraak aan de pleegzusters bij de oprichting van de "Inrigting voor Pleegzusters" van de Vereeniging voor Ziekenverpleging te Amsterdam (Amsterdam 1844).
  • Gilse, J. van, Over instellingen tot verpleging van zieken, met een verslag van de oprigting der vereeniging tot ziekenverpleging te Amsterdam, en van hare werkzaamheden gedurende het jaar 1844 (Amsterdam 1845).
  • Boer, H.W.J. de, 25 juli 1843 - 25 juli 1983: een greep uit 140 jaren geschiedenis van de Vereeniging voor Ziekenverpleging, sedert 1857 gevestigd aan de Prinsengracht 769 te Amsterdam (Amsterdam 1983).
  • Verslag /Vereeniging voor Ziekenverpleging (Amsterdam 1849-1927?).