Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Mohar ha- Betoeloth (Deze 'zinspreuk', vertaald als 'Bruidschat der jonge dochteren', gaat bij Hillesum aan de 'Santa Companhia de doter orphans et donzellas' vooraf.)

het uithuwelijken van joodse (wees)meisjes financieel mogelijk te maken (Calisch)

Het doel van de vereniging was het geven van huwelijksgelden aan weesmeisjes en behoeftige jongedochters van de Portugese en Spaanse natie die het joodse geloof aanhingen en die woonachtig waren in het gebied tussen St. Jean de Luz en Dantzig en in Engeland. (inventaris)

Het organiseren van loterijen in ronden van drie jaar: eerste jaar ten behoeve van niet aan leden geparenteerde Amsterdamse weesmeisjes, het tweede jaar ten behoeve van wel aan hen geparenteerde weesmeisjes en jonge dochters buitenslands, het derde jaar ten behoeve van 'weesmeisjes en jonge dochters, binnen deze stad woonachtig, mede tot eenig lid in bloedverwantschap bestaande, vallende tot en met eene tweede nicht in die termen'. (Calisch)

De vereniging 'werd opgerigt in het jaar 1615 door den opperrabijn Joseph Pardo, met negentien leden der gemeente, als: J. Habilho, J. Sarfatin, S. Abrabanel, I. Franco, D.I. Nunes, D. Abendana, J.J. Leaõ, M. Franco, I.I. de Crasto, E.I. Valverde, E. Abrabanel, J. Abendana, J. Cohen., G. Aboab, R. Jesurun, J. Coronel, J. Cohen, I. Atias, en J. Senior Coronel.' (Calisch)

'Het bestuur, bestaande uit zeven leden, draagt den naam "thesaurieren en administrateuren" '(Calisch)

N.S. Calisch, Liefdadigheid te Amsterdam Overzicht van al hetgeen er in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen, voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen (Amsterdam 1851) 352-353

gegevens ontleend aan de inventaris van het archief van de Portugees-Joodse Gemeente te Amsterdam (p. 6)

ad opmerkingen:

J.M. Hillesum, 'Vereenigingen bij de Portugeesche en Spaansche joden te Amsterdam in de 17^e een 18^de eeuw', in: Eerste Jaarboek der Vereeniging Amstelodanum (Amsterdam 1902) 179.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefperiode.

Algemeen:

Hillesums mededelingen over de joodse verenigingen slaan vooral op het functioneren daarvan in de 17de en 18de eeuw.

Alleen de verenigingen die ten tijde van de publicatie van zijn bovenaangehaald artikel nog bestonden zijn in deze database opgenomen.

leden:

'Als leden werden toegelaten alle joden, waar ook ter wereld die behoorden tot de Spaanse of Portugese natie.' (inventaris)

'Aanvankelijk slechts 20 leden tellende die elk een inkoopgeld van 20 pond Vlaamsch (120 gld) stortten, bestond deze vereeniging in 1683 reeds uit ruim 400 leden, met een kapitaal van f. 50.000.' (Hillesum)

inkomsten:

1. inkoopsom van f. 120 ineens per lid 

2. legaten (Calisch)

'Het entreegeld werd gesteld op een minimum van twintig vlaamse ponden (d.i. f 120,–). Het lidmaatschap is eeuwigdurend en gaat over van vader op zoon'. (inventaris)

ad publicaties van de vereniging:

Hethier genoemde reglement bevindt zich in het bestand Rules and regulations of Dutch Jewish Communities and Associations (dates: 1726-1943) van de 'Bibliotheca Rosenthaliana', een van de bijzondere collecties van de UVA.