14 - 01 - 1628

Presentielijst:

Resoluties:

1 HHM laten burgemeester Bas aanstaande maandag samen met Sommelsdijck adviseren over de liquidatie van de VOC . Het zal gaan over het onderwerp waarover zij in Engeland zijn ingezet. Lochteren, Ploos en Schaffer zullen de kwestie met Bas en Sommelsdijck bespreken.

2 De afgevaardigden van Groningen brengen enkele van Ernst Casimir ontvangen berichten te berde. Onder meer dat tien compagnieën ruiters van het keizerlijke leger in Rheiderland gekomen zijn; dat het volk van de keizer begint te schieten op schepen die naar Leerort varen, en dat de keizerlijken zich nog steeds ophouden in Leer.
De heren van Holland brengen enkele brieven in uit Hamburg, Stade en Glückstadt die zij hebben gekregen via Z.Exc. In de brieven is de situatie in deze plaatsen beschreven. In Stade en Glückstadt zijn levensmiddelen en geld van node.
Beide kwesties worden besproken met Z.Exc. Vervolgens moet worden overlegd met welke oplossing de Republiek het meest gediend is, waartoe Essen, Noortwijck, Duick, Vosbergen, Ploos, Ter Cuilen en Schaffer zijn aangewezen.

3 HHM laten Essen, Noortwijck, Duick, Vosbergen, Ploos, Ter Cuilen en Schaffer de propositie van resident Vosbergen d.d. 7 jan. onderzoeken.1
Josias van Vosbergen, resident van Z.M. van Denemarken, laat brieven zien waarin de koning de situatie aldaar beschrijft. Hij vraagt HHM alle mogelijke secours te bieden. Toen Z.M. de brieven schreef was hij nog niet op de hoogte van de moeite die HHM onlangs hebben gedaan de steden langs de Elbe te bevoorraden. Daarover zal hij zeer tevreden zijn. Vosbergen verzoekt HHM hiermee door te gaan zodat de plaatsen langs de Elbe behouden blijven. Dat is zowel voor Z.M. als voor de Republiek van groot belang.
In zijn laatste uiteenzetting [d.d. 9 dec. 1627] heeft de resident enkele onmiddellijk beschikbare inkomstenbronnen voorgesteld. Zowel het juweel van de koning van Groot-Brittannië als Elias Trip en zijn handel kunnen de Deense koning veel geld opleveren, wat HHM in acht moeten nemen.
De resident bericht verder dat enige burgers uit Wolfenbüttel bereid zijn 10.000 rijksdaalder te lenen tot betaling van het garnizoen of anderszins. Zij moeten wel verzekerd zijn van betaling door een assignatie van Z.M. op het subsidie van HHM. De resident vraagt HHM hierover een definitief besluit te nemen.
Voorts heeft Z.M. bevolen dat de resident moet vertrekken. Volgens de credentiebrief die hij HHM heeft gegeven stelt de koning een ander in zijn plaats aan. Vosbergen verzoekt HHM hem een korte aanbevelingsbrief te geven aangezien Z.M. daar soms waarde aan hecht. Ten slotte bedankt hij HHM voor de genegenheid die zij tot nog toe aan Z.M. hebben bewezen.

4 Op advies van de aanwezige RvS besluiten HHM op de gisteren ingediende propositie van ambassadeur D'Espesses een aan hun antwoord van 10 jan. gerelateerde reactie te geven.
De RvS brengt naar voren dat met Z.Exc. besproken moet worden wat er dient te gebeuren als de ambassadeurs van HHM bij hun aankomst in Frankrijk iets buitengewoons overkomt. Zo zouden de Fransen voordat de ambassadeurs hun werk mogen voortzetten een verklaring van hen kunnen afdwingen dat zij met de opdracht waren gekomen om het verdrag met Languerack te aanvaarden. Ook zouden de Fransen de ambassadeurs in Parijs audiëntie kunnen weigeren zonder een dergelijke verklaring.
Essen, Van Noortwijck, Duijck, Vosbergen, Ploos, Walta, Haersolte of Ter Cuilen en Schaffer zijn aangesteld de kwestie in het geheim met Z.Exc. te bespreken. Zij moeten tot een besluit komen dat het meest in het landsbelang zal zijn. De griffier zal deze resolutie depêcheren en aantekenen alsof zij in de volle vergadering is genomen.

5 Simon Verdoes, koopman te Amsterdam, is binnengekomen en informeert over de vordering van de administrator van Maagdenburg tot betaling van de 16.850 rijksdaalder die Verdoes op zijn verzoek aan Lenart van Sorgen zou overmaken. Verdoes zegt het bedrag te hebben betaald aan degene die het geld aan hem heeft overgemaakt en dat resident Aissema in zijn wisselbrief erkent het geld van Lenert van Sorgen ontvangen te hebben.
HHM wijzen Nobel en Ter Cuilen aan hierover nader te spreken met Verdoes en de resident van de administrator.

6 HHM verwijzen Adriaen Leenderts van Honselredijck die voorstelt droge kruitkelders van hout te maken naar de RvS en de Gecommitteerde Raden van Holland .

7 De Directeuren van de Levantse Handel berichten d.d. Amsterdam 8 jan. over twee rekesten van Cornelis Witsen, hoofdconsul in Aleppo, die zij conform de resolutie van 16 dec. 1627 hebben ontvangen. Hun advies2 d.d. 7 jan. is ondertekend door de directeuren Joris Jansz., Jan Gerritsz. Hooft, Dirck Corver, Cornelis Michielszn. Blaeuw, Willem Muilmen en Abraham de Velaer.
Witsens voorstel tot oprichting van een geoctroyeerde compagnie van rederij acht de Directie onnodig aangezien HHM met plakkaten van 10 okt. en 27 nov. 1627 de scheepvaart op de Levant hebben geregeld. Het redres van de handel op de manier zoals Witsen voorstelt is onnodig zoals op verzoek van de Directie ook enkele notabele kooplieden aangeven. Het zou eerder tot nadeel dan tot herstel van de handel leiden. Dat lijkt de consul zelf ook te veronderstellen gezien zijn wens de Levantse importgoederen uit andere landen te bezwaren met twintig of 22 procent belasting. In dat geval zouden de goederen immers vanuit andere plaatsen uitgevoerd worden wat tot vermindering van het landsinkomen zou leiden en strijdig is met de gebruikelijke vrijhandel van de Republiek.
Witsens verzoek inzake zijn traktement en betaling van zijn schulden achten de directeuren billijk. Zijn schulden zijn ontstaan door de grote onkosten die Witsen volgens zijn rekening bij zijn intrede heeft gehad, door de slechte handelssituatie en doordat facteurs de rekeningen van hun meesters niet volledig met het consulaatrecht belasten. Om in de betaling te voorzien verzoekt Witsen een jaartraktement van tenminste 4.000 realen van achten in plaats van de twee procent die hij gewoonlijk voor het consulaatschap krijgt. Daarnaast wil Witsen zo'n 1.000 realen van achten voor ordinaris geschenken die gewoonlijk uit de twee procent worden betaald. Deze 5.000 realen van achten en de 2.000 realen ter vergoeding van door hem betaalde voorschotten wil hij jaarlijks krijgen uit de gewoonlijke tanza of cottimo, waarvoor nu al drie procent betaald wordt ter vergoeding van de extraordinaris geschenken en wering van averij en valse aanspraken waaraan men in deze gebieden dikwijls is onderworpen. Hiertegen zien de directeuren geen bezwaar aangezien de handelsomvang tegenwoordig beperkt is doordat de goederen door het sluiten van de licenten en de oorlog in de omliggende landen slechts met verlies verkocht worden. Komend jaar zal de handel nog geringer zijn, vooral wanneer de lasten over de kleine kapitalen die daarheen gaan zeer excessief blijven en al snel vijftien à zestien procent en meer bedragen. Als de kooplieden dit bemerken, zal niemand meer op de Levant handelen. Daardoor zou de nu reeds verziekte handel helemaal teloorgaan. Het benodigde geld kan dus beter niet uit de handel gehaald worden.
Als zij een consul in Aleppo willen, wat tot onderhoud van de handel en begunstiging van de welvaart van de Republiek nodig is, zouden HHM een belasting moeten heffen die minder schadelijk is voor de handel. Zij kunnen het jaartraktement van de consul en de ordinaris geschenken beter met een rentelening betalen, zodat de consul daarmee een jaar vooruit kan. Met het traktement moeten HHM niet wachten totdat het consulaat het heeft ontvangen en aan Witsen doorgezonden aangezien dat wel een jaar kan duren. Bovendien kan het consulaat met het geld in voorraad het traktement van de consul voorschieten en betalen aan degenen die hij daartoe machtigt. Het tekort moet echter voorgeschoten of geleend worden door HHM die inzicht krijgen in alle inkomsten en uitgaven. Als de handel zou verbeteren, dan zou het overschot voor het land zijn.
Op deze manier kan wel tweemaal zoveel geld van het consulaat binnenkomen via de consul. De goederen zijn hier immers meer waard dan in de Levant en de facteurs lichten de consul enorm op waartegen de consul niets kan doen. De Republiek zou veel profijt hebben van verbetering van de handel.
De directeuren menen dat de consul ter vergoeding van zijn schuld van 6.000 realen van achten jaarlijks tussen de 1.000 en maximaal 1.500 realen van achten uit de tanza en cottimo mag halen zodra daartoe voldoende geld binnenkomt. De tanza mag echter niet hoger worden dan drie procent. Tot deze hoogte is hij gestegen door ongewone moeilijkheden en lasten die voorlopig niet opnieuw zullen voorvallen, zodat men hoopt snel weer geld in voorraad te hebben.
Aangezien de facteurs in Aleppo zowel ten aanzien van de tanza als van het consulaat niet al hun kapitaal aangeven, moeten HHM de consul gelasten daarop te letten. Hij moet ieder jaar daarvan rekening doen aan de directeuren opdat zij misbruik kunnen corrigeren.
Verder moeten HHM ordonneren dat de schippers die in de Levant laden op straffe van 100 pond Vlaams, of zoveel als HHM willen, nauwkeurig doorgeven aan de door het consulaat aangestelde ontvangers welke goederen zij daarheen zenden. Ook moeten de schippers een akte van de consul geven aan de ontvangers zodat men daarin en in het konvooiboek kan zien of zij iets verzwijgen.
Dit is het beste wat de Directie kan aanraden. Als HHM of iemand anders een beter plan heeft in het algemeen belang en met name dat van de handel, dan moeten zij dat opperen.
HHM leggen het advies van de Directie voor aan consul Witsen.

8 HHM nemen geen besluit over een brief van Languerack d.d. Parijs 1 januari.