31/07/1628, 5

5 In aanwezigheid van de advocaat Vianen compareert de ...1 namens de provincie, steden en gebieden die schade ondervinden door het verzanden van de Nederrijn. Zij dienen een propositie in.2
Krachtens de op 22 dec. 1626 in aanwezigheid en met goedkeuring van Z.Exc. genomen resolutie zijn de raden van State gemachtigd om in overleg de stadhouder de eerder genomen besluiten inzake de verbetering van de Rijn en IJssel uit te voeren of te laten uitvoeren. De Staten van Utrecht hebben met deze resolutie ingestemd, mits men eerst de kribben tegen de zandbanken in de Nederrijn zou aanleggen. Als aan deze voorwaarde niet zou worden voldaan, zouden zij hun aandeel aan de werken niet betalen. Vervolgens zijn zonder toestemming van Utrecht andere heren uit Holland met autorisatie van HHM toegevoegd aan de raden van State om de werken uit te voeren. De Staten van Utrecht verdenken hen ervan slechts de handel van hun steden te begunstigen zonder erop te letten of de Nederrijn door de volgens hun eigen ontwerp aangelegde werken gestremd zou worden. Zij zijn de werken begonnen met het leggen van een hoofd aan de kant van Malburgen. Hierbij is niet vastgehouden aan de lengte van drie à vier roeden, zoals hun was aangeraden en met algemene stemmen door de afgevaardigde heren raden van State was goedgekeurd. Het hoofd is uitgelegd tot een lengte van ongeveer acht roeden, met de bedoeling tot twaalf roeden uit te leggen. Hiermee wordt het belangrijkste toevoerkanaal voor water in de Nederrijn versperd. Het water wordt naar de in afgelopen winter door zand van [uiterwaard] de Pleij ontstane opening naar de IJssel gedreven, terwijl het zand stroomafwaarts wordt afgezet in de monding van de Nederrijn. Deze monding is tussen het schephoofd en het daartegenover gelegen rijzen pakwerk niet breder dan 32 roeden en er ligt ook nog een grote zandbank tussen. Met name bij een verstopping door ijs zal op elkaar geschoven zand de Nederrijn geheel verstoppen.
Omdat de genoemde gemachtigden geen of weinig water willen onttrekken aan de Waal, staan zij niet toe de nieuwe krib bij 's- Gravenwaard tot het diepste punt uit te breiden. Desondanks zal de krib zonder deze uitbreiding weinig water brengen naar de Middelrijn, terwijl deze rivier evenzeer als de IJssel water nodig heeft. Ook al zou de nieuwe krib behoorlijk zijn uitgebreid tot de Rijn, dan nog zal de Waal tweehonderd roeden breed blijven tussen de krib en het schephoofd bij Schenkenschans ['s-Gravenwaard]. Daarnaast is de voornaamste doorgang in de breedte dertig roeden, zodat het water in de Waal ruim voldoende is beschermd.
De gemachtigden willen met het Malburgense hoofd de gehele rivier tot op twee roeden na afsluiten, hetgeen buitenproportioneel is. De genoemde provincie, steden en gebieden kunnen dit niet toestaan, vanwege de schade die de Verenigde Provincies en zij in het bijzonder erdoor zullen lijden. Ook zullen zij niet in staat zijn hun quote in de oorlogslasten te betalen.
Daarnaast laten de gemachtigden het bekrammen van de zandbanken en hoge schorren door het verwijderen of inkorten van de kribben in de Nederrijn na, terwijl dit tevens is besloten in de resolutie van HHM en het consent van Utrecht hierop is gebaseerd.
De werken moeten zo worden uitgevoerd dat de IJssel zonder nadelen wordt verbeterd. Daartoe heeft Utrecht consent gegeven. De provincie wil alsnog dat dit zonder nadelen wordt uitgevoerd en stelt daartoe het volgende voor:
I Men dient de nieuwe krib of het hoofd bij 's-Gravenwaard te verlengen tot de Rijn, opdat er meer water in de Middelrijn kan stromen. Dit kan zonder schade aan de Waal gebeuren, indien men de krib veertig roeden lang uitlegt, conform het eerste besluit van de gezamenlijke gecommitteerden. Zij hadden het daartoe benodigde materiaal reeds laten inkopen.
II Conform hetzelfde gezamenlijke besluit moet men het hoofd aan Malburgense kant niet verder uitleggen dan vier roeden. Men heeft besloten het resultaat hiervan af te wachten.
Dit dient tenminste voorlopig te gebeuren, zodat de resultaten kunnen worden bekeken. Daarna kan gebeuren wat men in dienst van het land en ter voorkoming van ieders nadeel nodig zal achten. De afgevaardigden menen dat alle dijkmeesters, schippers en andere deskundigen op dit gebied het met hun voorstel eens zullen zijn. Zij accepteren niet het door enkele gecommitteerden tegen hun gezamenlijke goeddunken in genomen besluit dat de nieuwe krib ter zuivering van de Waal tien roeden kleiner en het hoofd aan de Malburgense kant ter afdichting van de Nederrijn acht roeden groter wordt uitgelegd. Eerst moet het resultaat van het aanvankelijke besluit worden afgewacht. Dergelijke belangrijke zaken mogen niet bij meerderheid van stemmen worden besloten.
Men moet in overweging nemen dat inmiddels de rivier reeds naar de noordkant van de IJssel is verplaatst, terwijl deze aan de zuidkant behoort te lopen. Door de al gebouwde werken is de stroom verlegd van de Nederrijn naar het gat van de IJssel. Onlangs is een van stroomopwaarts komend houtvlot bijna de IJssel ingestroomd, als dit niet met ankers en anderzins zou zijn gedwongen om de Nederrijn op te varen. Dit voorbeeld zou afdoende moeten zijn om de bovengenoemde werken geduldig af te wachten en te voorkomen dat de belanghebbende provincie, steden en gebieden door overreding van de gemachtigden grote schade lijden.
HHM stellen een besluit hierover uit, omdat de heren van Holland dit voorstel met hun principalen willen bespreken en enkele provincies er een kopie van vragen.