© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: J.W.M. Peijnenburg, 'Bekkers, Wilhelmus Marinus (1908-1966)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/bekkers [12-11-2013]
BEKKERS, Wilhelmus Marinus (1908-1966)
Bekkers, Wilhelmus Marinus, bisschop van 's-Hertogenbosch (St. Oedenrode 20-4-1908 - Tilburg 9-5-1966).
Zoon van Willem Bekkers, landbouwer, en Barbara Krol.
Bekkers volgde van 1921 tot 1927 middelbaar onderwijs in het klein-seminarie 'Beekvliet' te St. Michielsgestel en studeerde vervolgens van 1927 tot 1933 filosofie en theologie in het groot-seminarie te Haaren (N.Br.). Priester gewijd op 10-6-1933, werd de latere bisschop op 18-8-1933 benoemd tot kapelaan van de parochie van de H.H. Antonius en Barbara te 's-Hertogenbosch. Zes jaar werkte Bekkers in deze snel groeiende arbeidersparochie, gelegen vlak buiten de oude stadsmuren van Den Bosch. Hij kreeg er alle gelegenheid om kennis te nemen van de geestelijke en materiële nood van de sociaal zwakkeren, juist in de periode van algemene werkloosheid en economische malaise. Op 30-9-1939 werd kapelaan Bekkers rector van pensionaat 'Eikenburg' te Eindhoven en vervolgens vervulde hij nog verschillende rectoraatsfuncties: in het St. Jozefgesticht te Hintham (7-8-1942), bij de zusters Carmelitessen te 's-Hertogenbosch (8-12-1944) en aan de kweekschool 'Concordia' in dezelfde stad (20-2-1948). Zijn pastorale werk bewoog zich toen reeds op veel meer dan plaatselijk niveau. Hij was directeur van de diocesane Katholieke Actie, Geestelijk Adviseur van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond en van de diocesane Katholieke Arbeiders Beweging en in al deze activiteiten vervulde hij zijn plichten met nauwgezetheid, zonder blijk te geven van enige nieuwe of vernieuwende denkbeelden, daarin overigens niet afwijkend van de algemene houding en instelling der geestelijken van die tijd. Op 24-2-1956 benoemde mgr. Mutsaerts de in het Bossche diocees alom bekende en gewaardeerde rector Bekkers tot pastoor van de parochie van de H. Dionysius ('t Heike) te Tilburg. Nauwelijks tien maanden bleef pastoor Bekkers in Tilburg. Op 19-12-1956 werd hij door paus Pius XII benoemd tot coadjutor met recht van opvolging van mgr. Mutsaerts, bisschop van 's-Hertogenbosch en tot titulair-bisschop van Tasos. Op 12-2-1957 werd hij in de Bossche St. Jans kathedraal door mgr. Mutsaerts, wiens rechterhand en opvolger hij was geworden, tot bisschop gewijd. Op 27-6-1960 werd mgr. Bekkers als opvolger van mgr. Mutsaerts, die met emeritaat ging, residerend bisschop van 's-Hertogenbosch, de 6e bisschop na het herstel van de hiërarchie in 1853. Mgr. Bekkers had vanaf einde 1961 een wijbisschop naast zich in de persoon van mgr. J.W.M. Bluyssen.
Ondertussen had hij in zijn eerste bisschoppelijke brief, gedateerd op de dag van zijn ambtsaanvaarding, 7-7-1960, een aantal prioriteiten opgenoemd, waaraan hij zijn aandacht wilde geven: een goed samenspel met zijn priesters, het huwelijk, de jeugd en het gezin en de oecumene. Kort na zijn ambtsaanvaarding belegde mgr. Bekkers een serie bijeenkomsten met alle priesters van zijn bisdom, waarin hij duidelijk de uitzuivering van priesterleven en priesterarbeid aan de orde stelde en waarmee hij bedoelde enerzijds de priesters duidelijk te maken waaruit hun eigenlijke pastorale werk zou dienen te bestaan, anderzijds hun te leren dat dit werk moest worden verricht in een moderne tijd en derhalve met aangepaste werkmethoden. Daarbij wees hij op de noodzakelijkheid van samenwerking, maar ook op de noodzaak van gebed en blijvende studie. In maart-april 1961 belegde hij een aantal bijeenkomsten met afgevaardigden van de parochies van het bisdom, waarin hij allereerst de sanering van de diocesane financiën door de invoering van de zg. gezinsbijdrage aan de orde stelde, maar spoedig doorstiet naar meer: Christen-zijn in deze tijd heette de toespraak, die de bisschop in het najaar van 1961 hield in twaalf plaatsen van zijn bisdom. Zichzelf voorstellende met Augustinus' woord: 'Vobis sum episcopus, vobiscum christianus' benadrukte hij de verbondenheid van alle gelovigen, priesters en leken, geroepen om hun door het evangelie opgelegde verantwoordelijkheid te dragen in de wereld van nu. In een kort artikeltje in de diocesane Analecta 2 (1962) 31 sprak hij over deze eerste contacten als een 'Réveille van onze diocesane Kerk': een Kerk, die zich moet laten zien als een Kerk der liefde! Dit 'reveille' trachtte hij telkenjare levendig te houden door de zg. pastorale gesprekken (gegroeid uit zg. 'pastorie-gesprekken', waaraan alleen door de clerus werd deelgenomen), die vanaf 1963 plaatsvonden. Onderwerpen waren de biecht (1963-1964), de eucharistie (1964-1965), de kerk in de wereld (1965-1966), het beroemde schema 13 van het Tweede Vaticaans Concilie. De bisschop hield zelf steeds de inleiding en de samenvattende slot-conferentie. In het najaar van 1965 namen twintigduizend mensen deel aan dit evenement, dat terecht als een diocesaan concilie is betiteld.
Ook de oecumene had de warme belangstelling van bisschop Bekkers. Sinds 1960 hadden er gezamenlijke adventsbijeenkomsten plaats in de St. Jans kathedraal en de bisschop nam het schema van de oecumene van het tweede Vaticaans Concilie door met reformatorische deskundigen. Zijn persoonlijke vriendschap met de praeses van de provinciale kerkvergadering van de Ned. Herv. Kerk in Noord-Brabant en Limburg, ds. N.K. v.d. Akker, stelde hem in staat tot vruchtbare oecumenische contacten en met name heeft hij het pastorale klimaat rond het gemengde huwelijk sterk verbeterd.
Landelijke bekendheid verkreeg mgr. Bekkers vooral door de tv-toespraken in de KRO-rubriek Brandpunt, die hij vanaf het najaar van 1960 hield. Vooral zijn toespraken van 21-3-1963, 17-6-1964 en 31-7-1964 maakten grote indruk. Bekkers, zeer goed op de hoogte van de huwelijksproblematiek van vele katholieken, pleitte voor een menselijke beleving van het huwelijk, juist vanuit liefde en verantwoordelijkheid voor elkaar. Zijn pleidooi voor de persoonlijke verantwoordelijkheid van de gehuwden ten aanzien van geboorteregeling en gezinsgrootte maakte diepe indruk en was binnen de Catholica - althans zó openlijk en duidelijk uitgesproken - een nieuw geluid. Zeer veel katholieken herkenden zich in de menselijke benadering, waarmee mgr. Bekkers het probleem behandelde. Een lawine van duizenden brieven was het gevolg van zijn tv-uitspraken. Tegenover de verwijten, dat hij vaagheid en onzekerheid verspreidde, wees Bekkers op de verantwoordelijkheid van het eigen geweten, maar niet minder op de dure plicht van goede gewetensvorming.
Bekkers' episcopaat viel nagenoeg samen met het Tweede Vaticaans Concilie. Zijn grote betekenis daar is geweest, dat hij in Rome een dialoog van de bisschoppen op gang heeft gebracht en daarmee in deze samenkomst van zovele bisschoppen de mogelijkheid aangreep om aan de bij hem en vele anderen in Nederland gerijpte ideeën een wijdere spreiding te geven. Bekkers vond de in Rome vervaardigde ontwerpteksten wereld- en levensvreemd. Hij nam - daarin geruggesteund door zijn theologisch adviseur prof. dr. E.C.F.A. Schillebeeckx o. p. - het initiatief om onder de aan het concilie deelnemende bisschoppen 'animadversiones' (aantekeningen) bij de ontwerpschema's te verspreiden, die ertoe hebben bijgedragen, dat - met onverkorte trouw aan Christus en de Kerk - de noden en bestaansvragen van de moderne mens een plaats kregen in Vaticanum II. Bekkers heeft op deze manier een beslissende bijdrage geleverd aan de 'doorbraak' van het concilie.
Midden 1965 werd de gezondheidstoestand van de bisschop slechter. Van de 4e en de laatste zitting van Vaticanum II heeft hij slechts een gedeelte kunnen bijwonen. In het voorjaar van 1966 openbaarde zich een ernstige ziekte, waaraan hij op 9-5-1966 overleed. Zijn uitvaart op 14-5-1966 in de St. Jans kathedraal te 's-Hertogenbosch werd een nationale gebeurtenis en toonde zeer juist aan, hoezeer hij 'met de liefde als wapen' (caritas pro armis) velen had beïnvloed en enthousiast gemaakt.
Het episcopaat van mgr. Bekkers kan met recht betiteld worden als het episcopaat van de persoonlijke pastoraal. De bisschop, die al vóór zijn episcopaat door zijn werk op diocesaan niveau velerlei contacten had gelegd, wilde ook als bisschop zielzorger zijn, dicht bij de nood van de mensen. Voor de veranderingen en vernieuwing binnen de rooms-katholieke kerk is Bekkers' optreden van ongemeen grote betekenis geweest, al zou het onjuist zijn, zoals later wel eens ten onrechte is gepoogd. Bekkers als een 'dogmatisch modernist' te kenschetsen. Evenals paus Johannes was Bekkers vóór alles een man met een pastorale inslag, met grote zorg voor de mensen, maar hij veranderde daardoor in kerkleer of kerkopvattingen allerminst. Bekkers' nagelaten bescheiden laten de conclusie toe, dat hij veel moeite zou hebben gehad met wat in Nederland na zijn dood met zijn kerk is gebeurd.
P: God dienen in het nieuwe leven van de Geest ['s-Hertogenbosch, 1963]; Gods Volk Onderweg . Gekozen en ingel. door Michel van der Plas (Hilversum, 1964); Bisschop Bekkers. Negen jaar met Gods Volk Onderweg (Utrecht, [1966]).
L: J. van Laarhoven, 'Een Brabantse bisschop', in Brabantia 15 (1966) 145-147; T. Oostveen, Liefde als wapen. ('s-Hertogenbosch, 1966); N. van Hees, Bisschop Bekkers, vriend van ons allen (Amsterdam, [1966]); L.H.A. Groothuis O. Carm., Der Beitrag der Bischöfe Bekkers und de Vet zur Erneuerung der Pastoral in der katholischen Kirche der Niederlande (Munster, 1971); idem. De Brabantse Bisschoppen Bekkers en De Vet (Tilburg, 1973).
I: ANP Historisch Fotoarchief, beeldnummer 32841, [W.M. Bekkers in april 1966].
J.W.M. Peijnenburg
Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).
Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)Laatst gewijzigd op 12-11-2013