© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: W. Slagter, 'Asma, Feike Pieter (1912-1984)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn3/asma [12-11-2013]

ASMA, Feike Pieter (1912-1984)

Asma, Feike Pieter, organist (Den Helder 21-4-1912 - Amsterdam 18-12-1984). Zoon van Johannes Frederik Asma, musicus, en Tjitske Visser. Gehuwd op 3-4-1940 met Jacqueline Theodora Henrika Dolkens. Uit dit huwelijk werden 1 zoon en 1 dochter geboren. Na haar overlijden (28-7-1982) gehuwd op 9-12-1983 met Willy Cornelia van der Kamp. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren.

Feike Asma werd na de eerste muzieklessen van zijn vader reeds op vijftienjarige leeftijd tot organist van de gereformeerde kerk in zijn geboorteplaats benoemd. In dat zelfde jaar (1927) ging hij ook lesnemen bij Jan Zwart, wiens radioconcerten Asma steeds aan de luidspreker gekluisterd hielden. Aanvankelijk moest Asma voor deze lessen uit Den Helder naar de Grote of St. Laurenskerk te Alkmaar reizen, later vonden de lessen plaats op het Strümphler-orgel in het kerkgebouw van de Hersteld Evangelisch Lutherse gemeente aan de Amsterdamse Kloveniersburgwal. Hij was een leergierige student, die na enige tijd, wanneer dat nodig was, Zwart bij concerten kon vervangen. In 1933 volgde zijn benoeming tot organist van de Hooglandse Kerk te Leiden; hij bleef er tien jaar. In 1943 vertrok hij als organist naar de Evangelisch Lutherse kerk te 's-Gravenhage en van 1965 tot zijn dood in 1984 was hij aan de Grote Kerk te Maassluis verbonden.

Bij Zwart bekwaamde Asma zich, behalve in koraalspel, ook in de studie van nagenoeg de gehele orgelliteratuur. Na de dood van zijn leermeester in 1937 zocht Asma geen speciale leraar meer, maar zette hij Zwarts concerttraditie voort door vele orgelbespelingen in Amsterdam te verzorgen, eerst in de Kloveniersburgwalkerk en, na sluiting van dat kerkgebouw, in de Oude Kerk. Vooral in de jaren vlak na het overlijden van Zwart probeerde Asma een getrouwe kopie van zijn leermeester te zijn; hij heeft zich daarvan pas veel later en met grote moeite weten los te maken.

Naast het orgel bleek ook het symfonieorkest grote aantrekkingskracht op Asma uit te oefenen. Tussen 1945 en 1950 studeerde hij koor- en orkestdirectie bij Eduard Flipse, de eerste dirigent van het Rotterdamsch Philharmonisch Orkest. In de periode 1950-1952 volgde hij bij Paul van Kempen in Siena (Italië) de meestercursussen voor dirigent. Op deze wijze kon Asma ook als dirigent optreden, o.a. van de christelijke oratoriumvereniging 'Te Deum Laudamus' te Scheveningen en van de mannenkoren 'De Verenigde Zangers' te 's-Gravenhage en 'Vreewijk' te Rotterdam. Deze activiteiten gaf hij aan het begin van de jaren zestig op, onder meer wegens concertreizen naar Amerika.

Vanaf 1937 heeft Feike Asma ontelbare orgelconcerten in binnen- en buitenland gegeven. Er waren jaren waarin hij op meer dan tweehonderd avonden een bespeling verzorgde. Samen met zijn generatiegenoten Piet van Egmond en Simon C. Jansen deed hij veel, vooral in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog, om bij een breed publiek een hernieuwde belangstelling voor het orgel en de orgelmuziek te wekken. Zijn repertoire, op tientallen grammofoonplaten vastgelegd, bevatten composities uit alle tijdperken van de orgelliteratuur, waarbij zijn eigen voorkeur naar de Romantiek uitging. Onder meer voor zijn inspanningen op het gebied van de Franse orgelromantiek - waarbij hij aandacht voor (toen) weinig gespeelde componisten als F.A. Guilmant, L.V.J. Vierne en Ch.M.J.A. Widor vroeg - werd hem tot tweemaal toe (in 1964 en 1975) door de Académie Française de hoge Franse onderscheiding 'Arts, Sciences, Lettres' toegekend. In Nederland werd hij o.a. onderscheiden met de 'Wolfert van Borselenpenning' van de stad Rotterdam.

Feike Asma was in de orgelwereld niet onomstreden. Zijn muzikaliteit en theoretische kennis waren boven elke twijfel verheven, maar met betrekking tot zijn wijze van interpreteren en uitvoeren liepen de meningen sterk uiteen. Hem werd vaak verweten op bepaalde composities te zeer een 'Asmastempel' te drukken, door ongewenste veranderingen in ritme en ongenuanceerde fraseringen aan te brengen. Desalniettemin trok Asma tot het laatst toe veel toehoorders, niet uitsluitend bestaande uit kritiekloze bewonderaars. Hij was een liefhebber van het kerklied. Talloze koraalbewerkingen - zij vonden vaak bij het publiek hogere waardering dan hij als bescheiden kunstenaar had verwacht - staan op zijn naam, in de meeste gevallen duidelijk geïnspireerd door zijn grote voorbeeld Jan Zwart, aan wie hij elk jaar steevast (rond diens sterfdatum, 13 juli) een aantal concerten placht te wijden.

Een lang ziekbed bracht voor Asma in december 1984 het einde. Hij werd, na een rouwdienst in de Oude Kerk te Amsterdam (waar enkele van zijn leerlingen het orgel bespeelden), op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in die stad begraven. Op 27 september 1986 werd, in een aan Asma gewijde bijeenkomst, een plaquette met zijn beeltenis onthuld in de Oude Kerk.

P: Enkele artikelen in Het Orgelblad; Jan Zwart: 1877 (20-8) - (13-7) 1937. Een profeet op de orgelbank. Samengest. door A.J. Kret en Feike Asma [S.l., 1957]. Verder staan op zijn naam diverse bundels koraalbewerkingen en vele tientallen platenopnamen. Asma's discografie staat in De Orgelvriend 27 (1985) 7 (juli) 34-40 met rectificatie in augustus-nummer, 27.

L: Behalve de film Toccata die Herman van der Horst in 1967 over Asma maakte: P.Chr. van Westering, Feike Asma (Amersfoort, 1967); Portret van een orgel en een organist. Samengest. door Gerry de Jong (Maassluis, 1982); Feike Asma 1912-1984. Samengest. door W.J.L.A.H. van der Ros (Amersfoort, 1985).

I: Website Orgelcommissie Grote Kerk Maassluis: http://www.garrelsorgelmaassluis.nl/foto/Feike1.jpg [6-3-2007].

W. Slagter

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 3 (Den Haag 1989)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013