© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: J.J. van Herpen, 'Dijk, Antoinette van (1879-1975)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/dijk [12-11-2013]

DIJK, Antoinette van (1879-1975)

Dijk, Antoinette van, zangeres en verzorgster van radioprogramma's (Amsterdam 23-8-1879 -'s-Gravenhage 24-6-1975). Dochter van Pieter van Dijk, firmant van boekdrukkersmaterialen, en Catharina Weber. Zij was ongehuwd.

Antoinette van Dijk werd als zangeres opgeleid door Catharina van Rennes. Zij gaf na het behalen van het Toonkunst-diploma twee jaar zangonderricht op lagere scholen, studeerde vervolgens verder en ontving in Parijs een opleiding als operazangeres bij Emma Nevada. Zij debuteerde in een Londense operavoorstelling waarover Jean Louis Pisuisse in het Algemeen Handelsblad een recensie schreef die aanleiding was tot uitnodigingen in eigen land. Antoinette van Dijk zette haar operacarrière in Italië voort. In 1909 trad zij ter gelegenheid van de geboorte van prinses Juliana te midden van Nederlanders in Londen op. Drie jaar reisde zij vervolgens als operazangeres door Engeland, Schotland en Ierland. In Duitsland studeerde zij een Wagnerrepertoire in waarvoor echter haar stem het benodigde volume bleek te missen. Haar zangcarrière kwam ten einde toen in 1914 de oorlog uitbrak.

Antoinette van Dijk legde zich daarna toe op een geheel ander genre van de zangkunst: op de wijze van Yvette Guilbert in Frankrijk begon zij een repertoire op te bouwen van oudhollandse liedjes die zij in kostuum zong. Toen zij er in 1915 mee voorzong bij de Haagse impresario Max van Gelder was het Jean Louis Pisuisse die haar zag, herkende, hoorde en terstond engageerde voor zijn tournee. Het werd een programma dat kon worden aangekondigd als 'Jean Louis Pisuisse, vertolker van het levenslied, in samenwerking met Antoinette van Dijk, liederzangeres en Jan Hemsing, zanger-pianist'. Zij trad ook samen met de zanger Jan van Riemsdijk op. In 1919 gaf zij in Den Helder haar eerste kindermiddag, die werd gevolgd door vele matinees waarin zij met voordracht en zang de kinderen trachtte te boeien, zoals sinds 1921 in het Scheveningse Kurhaus en de strandfeesten.

In 1924 schreef zij een brief aan Willem Vogt nadat ze over de radioprogramma's van de Hilversumsche Draadlooze Omroep (HDO) had gelezen. Deze liet haar komen en nodigde haar uit om wekelijks een radiokinderprogramma te verzorgen: kinderuur van den HDO. De eerste uitzending was in mei 1924 en in de zestien jaar daarna vulde zij honderden programma's met verhalen, liedjes, spelletjes, raadsels en gasten, met onderwerpen als de tuin, dieren, sport en liefhebberijen en vooral met een rubriek waarin jarige kinderen gefeliciteerd werden. In maart 1926 kwam er een wekelijks Ziekenuur bij waarin zij door middel van een verkwikkend meeleven zieken het gevoel gaf 'dat ze bij ons horen'. Bekend was Ons Spaarpotje, een fonds waarin luisteraars geld konden storten waarvan dan radiotoestellen gekocht konden worden voor ziekenhuizen, kindertehuizen en ouden van dagen. Beide programma's hebben haar gedurende vele jaren een grote populariteit gegeven door de juiste toon die zij wist aan te slaan, haar warme buigzame stem, haar beschaafde woordkeus en dictie en vooral door haar grote belangstelling voor jong en oud. Zij schreef ook veel in De Radiobode, het programmablad van de AVRO en veel van haar verhalen en liedjes zijn ook uitgegeven. Om principiële redenen heeft Antoinette van Dijk als freelance medewerkster in mei 1940 besloten geen voet meer in de studio te zetten omdat zij onoverkomelijke bezwaren had tegen het zich in Duitse geest ontwikkelend omroepbestel. Na de oorlog is zij nog slechts incidenteel voor de microfoon verschenen.

A: Vraaggesprek met haar door J.J. van Herpen op 10-8-1959. Historisch Archief van de NOS.

L: Edmond Visser, Het Nederlandsche Cabaret (Leiden, 1920) 132-139; "Applaus", Nederlandsch Cabaretboek. Samengest. door Wouter Loeb (Den Haag, [1934]); Wim lbo. En nu de moraal van dit lied (Amsterdam [enz.,1970]) passim; De Avrobode 18-8-1973; J.H.J. van den Heuvel, Nationaal of verzuild (Baarn, 1976).

I: Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld. Onder hoofdred. van H.P. van den Aardweg (Amsterdam 1938) 406.

J.J. van Herpen

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013