© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: F.E.R. de Maar, 'Nord, Charles Frederick Leopold (1887-1978)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn2/nord [12-11-2013]

NORD, Charles Frederick Leopold (1887-1978)

Nord, Charles Frederick Leopold, tandarts en othodontist (Delft 11-11-1887 - Amsterdam 28-8-1978). Zoon van Julius Nord, officier van gezondheid, en Mathilde Gertrude Goldsmith. Gehuwd op 30-7-1912 met Philippina Catharina Elshout. Uit dit huwelijk werden 3 zoons geboren. Na echtscheiding (1-7-1946) gehuwd op 4-9-1946 met Albertine Rosine Cornelia Maria Bierens. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren.

Nord groeide op in een intellectueel gericht gezin dat door het beroep van de vader vaak verhuizen moest. Van Delft ging hij naar Den Helder en vervolgens naar Amersfoort, waar hij in 1905 het eindexamen HBS behaalde. Naar het voorbeeld van de vader zouden twee broers arts worden, maar Charles voelde weinig voor het medisch beroep. De tandheelkundige verzorging door de toenmalig bekende tandmeester W.J.C. Fuyt die het gezin Nord, toen het naar Utrecht verhuisd was, genoot, zal zeker van invloed op Charles' beroepskeuze geweest zijn. Vader Nord was bovendien met Th. Dentz bevriend, en deze adviseerde de tandartsopleiding te kiezen, omdat deze korter duurde dan die in de medicijnen. Zulk een studie was destijds slechts in Utrecht mogelijk, en de jonge Nord ving deze in 1906 daar aan.

Geheel zonder tegenslag verliep deze studietijd overigens niet. Ongenoegen van de tandheelkundige studenten te Utrecht over het optreden van de toenmalige directeur van het Tandheelkundig Instituut, John E. Grevers, was oorzaak dat een studentenstaking uitbrak, en een rekest met grieven aan curatoren der Rijksuniversiteit werd verzonden op 2 december 1910. De jonge Nord, oud-voorzitter der Tandheelkundige Studenten Vereeniging John Tomes, was woordvoerder en leider van het stakingscomité. De staking werd spoedig beëindigd, maar het was toen voor Nord niet mogelijk het examen voor tandmeester op tijd te behalen wegens conflict met zijn examinator Grevers. Het leek verstandig daarom tussentijds een semester-studie in Greifswald in 1910 te volgen, tevens om daar de 'Geleitungsanaesthesie' bij prof. Guido Fischer te leren. Het kostte zo enige tijd de sympathie van de Utrechtse examinatoren te herwinnen, zodat Nord eerst op 31 maart 1911 de tandmeestersbul behaalde.

In 1912 vestigde Nord zieh te Gorinchem, waar na hij in 1918 een lang gekoesterde wens, de vestiging in de grote stad, in vervulling zag gaan door associatie met de eerste vrouwelijke tandarts in Nederland, Henriette van Gelderen, te 's-Gravenhage. Zij verzocht hem haar orthodontische en chirurgische patiënten te behandelen. Daarmede werd Nords belangstelling voor de orthodontie gewekt, waar hij zijn verdere professionele leven op toespitste. In 1925 bouwde hij met de tandarts J. Bierens, het praktijkhuis Oude Scheveningscheweg 1, waarin later vier praktijken gevestigd werden. In 1946 nam hij het initiatief om in Amsterdam samen met tandarts M.H.J. Koenen een Orthodontische Polikliniek op te richten met het oogmerk te bewijzen dat het mogelijk was orthodontische behandeling te verstrekken aan kinderen van minvermogenden, los van ziekenfondsen. De kliniek was 'selfsupporting'.

Naast dit werk als praktizerend tandarts en orthodontist was Nords aandeel in het nationale en internationale verenigingsleven van tandheelkundigen van belang. Aanleg en karaktereigenschappen maakten hem voor zulk organisatorisch werk uiterst geschikt. Zijn aangeboren gemak om de juiste toon te treffen, zijn ruime woordkeus, zijn voorraad argumenten, mede door zijn alzijdigheid, zijn scherp intellect en een merkwaardig geheugen voor feiten wisten in de debatten zijn tegenstanders meestal te overtuigen. Hij sprak de drie moderne talen vloeiend, en onder alle omstandigheden handhaafde hij een nauwgezette eerlijkheid. Nord had bovendien een fenomenale werkkracht: tot zes uur had hij praktijk en daarna wijdde hij zich tot twee uur 's nachts aan het verenigingsleven.

Zo kon Nord met succes bestuursfuncties vervullen in de Vereeniging van Nederlandsche Tandartsen van 1917 tot 1931, waaronder twee keer als voorzitter. Van de in 1914 opgerichte beroepsorganisatie, de Nederlandsche Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde, was hij lid van het hoofdbestuur van 1918 tot 1939 en voorzitter van 1930 tot 1937. In de oudste tandheelkundige vereniging, het Nederlandsch Tandheelkundig Genootschap, bekleedde hij ook een periode het voorzitterschap en ten slotte, van 1921 tot 1942, was hij hoofdredacteur van het Tijdschrift voor tandheelkunde, tot zijn overlijden was hij erevoorzitter.

Nord kwam in 1912 voor het eerst in aanraking met het internationale werk, toen hij de vergadering van de in 1900 te Parijs opgerichte Fédération Dentaire Internationale (FDI) in Den Haag bijwoonde. De FDI zou de enige internationale wetenschappelijke organisatie zijn die de desintegratie, veroorzaakt door twee wereldoorlogen, doorstond. Dat was mede aan Nords initiatieven te danken. Zowel na de Eerste Wereldoorlog (Madrid: 1922) als na de Tweede (Boston: 1947) nam hij het initiatief om de verstoorde internationale contacten te herstellen.

In 1931 werd Nord secretaris-generaal van deFDI, een functie die hij tot 1947 bekleedde en die door een voorzitterschap tot 1952 zou worden gevolgd. Daarna werd hij erevoorzitter. Dank zij zijn medewerking bleef het internationale tandheelkundig verenigings- en congresleven voortbestaan zonder blijvend door politieke invloeden of tegenstellingen gehinderd te worden. Nords verdiensten op maatschappelijk en wetenschappelijk terrein werden ruimschoots erkend door vele binnen- en buitenlandse eretekenen en eredoctoraten in Europa, Zuid-Afrika en Australië. Bovendien bekleedde hij het erevoorzitterschap of erelidmaatschap van 43 nationale en internationale organisaties.

A: Archief-Nord in onderwijsverzameling Tandheelkundige afdeling van het Utrechts universiteitsmuseum.

P: Zie voor publikaties sinds 1912: registers van Tijdschrift voor tandheelkunde in de jaren 1894-1962, en verder indices van volgende jaargangen.

L: Jubileumnummer gewijd aan Ch.F.L. Nord 1911-1936, in Tijdschrift voor tandheelkunde 43 (1936) 210-650; A.E. Rowlett, 'Charles F.L. Nord 1911-1951', ibidem, 58 (1951) 189-193; John Ennis, The story of the Fédération Dentaire Internationale (1900-1962) (Londen, 1967); 'Interview Charles F.L. Nord', in International Journal orthodontics 15 (1977) 1 (March) 15-18.

I: Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld. Onder hoofdred. van H.P. van den Aardweg (Amsterdam 1938) 1086.

F.E.R. de Maar

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (Den Haag 1985)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013