© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: H.J. Scheffer, 'Holdert, Hendrikus Marinus Cornelis (1870-1944)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/holdert [12-11-2013]

HOLDERT, Hendrikus Marinus Cornelis (1870-1944)

Holdert, Hendrikus Marinus Cornelis ('Hak'), drukker, uitgever (Salatiga op Java 4-6-1870 - Naarden 21-7-1944). Zoon van Antonius Hendrikus Holdert, drukker en uitgever, en Marie Louise Josephine Platte. Gehuwd sinds 26-4-1895 met Manon Antoinette Petronella van Duijl. Dit huwelijk, waaruit 2 dochters werden geboren, werd 18-4-1919 door echtscheiding ontbonden. Uit een verbintenis met Henriette Elisabeth Nierstrasz, die hij c. 1920 huwde, werden 1 zoon en 1 dochter geboren.

Holderts vader en zijn oom Hendrik Marinus Johannes Holdert hadden in 1881 in Amsterdam de drukkersfirma Holdert en Co gesticht, die zich tot een van de grootste drukkerijen van de hoofdstad ontwikkelde. Het bedrijf was eerst op het Rokin gevestigd, sedert 1889 in Felix Meritis op de Keizersgracht. Hak Holdert, die zich van 1887-1889 in Duitsland technisch had bekwaamd, was tot het begin van 1894 bedrijfsleider in de drukkerij van Holdert en Co. In dat jaar begon hij in een keldertje aan de Nieuwezijds-Voorburgwal voor zichzelf. Deze drukkerij, Elsevier geheten, werd in 1900 verplaatst naar de Van Ostadestraat. In 1948 werd het bedrijf overgenomen door Holdert en Co.; even daarvoor was de naam veranderd in Van Ostade.

In 1902 kocht Holdert de dagbladen De Telegraaf en De Courant; laatstgenoemde krant was een zogenaamd kopblad: het werd gemaakt met het zetsel van de moederkrant, De Telegraaf. Deze bladen waren in 1893 gesticht door jhr. Henry Tindal. Bij diens dood in 1902 stonden De Telegraaf en De Courant op springen. Met de hulp van een aantal geldschieters nam Holdert de kranten over, wist ze nieuw leven in te blazen en ze qua oplage en inkomsten tot zeer succesvolle dagbladen te maken. Vooral De Courant nam een grote vlucht en uit de inkomsten met dit blad werd niet alleen De Telegraaf financieel gesteund, maar werden ook een aantal Amsterdamse kranten opgekocht. In 1903 werd de Amsterdamsche Courant overgenomen, in 1905 Het Ochtendblad en het Amsterdamsch Nieuwsblad. In 1912 kocht Holdert De Echo. Dit blad was in 1881 door zijn vader en diens mede-firmant gesticht en in 1909 overgenomen door het Algemeen Handelsblad, dat het na een felle concurrentiestrijd met De Courant moest overdoen aan Hak Holdert. In 1913 werd het Nieuwsblad voor Nederland van D.A. van Waalwijk door Holdert verworven en in 1923 volgde het uit 1870 daterende Het Nieuws van den Dag. Al deze kranten werden opgeheven. Wel werd de naam Amsterdamsche Courant als ondertitel in de kop van De Telegraaf opgenomen en De Courant heette voortaan De Courant-Het Nieuws van den Dag.

Het verdwijnen van Het Nieuws van den Dag leidde tot veel opschudding: het blad was, in tegenstelling tot de andere overgenomen bladen, niet noodlijdend en het had vanwege zijn inhoud een goede reputatie. Holdert had de krant in handen weten te krijgen met de hulp van A.G. Ruijgrok, een van de directeuren van de Vereenigde Drukkerijen voorheen Roeloffzen-Hübner en Van Santen en Gebr. Binger. Dit bedrijf trad op als drukker van Het Nieuws van den Dag en het verleende huisvesting aan de directie, administratie en redactie van de krant. Namens de Vereenigde Drukkerijen nam Ruijgrok Het Nieuws van den Dag over en verkocht het onmiddellijk door aan Holdert. Laatstgenoemde was het echter ook te doen om de grond waarop de panden van de Vereenigde Drukkerijen stonden - aan de Nieuwezijds-Voorburgwal -en in 1926 lukte ook deze transactie: op de plaats waar Het Nieuws van den Dag en de Vereenigde Drukkerijen gevestigd waren geweest verrees het nieuwe gebouw van De Telegraaf. Het werd in 1930 in gebruik genomen. In dat zelfde jaar nam Holdert de aandelen van De Telegraaf van zijn medeëigenaar J.H.H. Hülsmann over.

Holderts grootste kracht als krantenuitgever lag zowel in zijn zakelijk inzicht en zijn gave met De Courant op de dagbladmarkt te manipuleren als in zijn goed gevoel voor wat het grote lezerspubliek graag leest. Hij bepaalde ook het redactionele beleid van zijn bladen: geen beslissing van enige importantie werd zonder zijn voorkennis en instemming genomen, ook niet toen hij zich in 1914 in Parijs vestigde en enige tijd later de directie formeel aan zijn broer F.H.J. Holdert overliet. Aanvankelijk handhaafde Holdert de redactionele formule van zijn voorganger, die niet zoveel afweek van die van het Algemeen Handelsblad, maar gaandeweg ontwikkelden De Telegraaf en De Courant zich tot voor Nederlandse begrippen sensationele kranten. Dit laatste en ook zijn despotisch beleid bezorgden hem veel kritiek. In de Eerste Wereldoorlog waren zijn bladen op zijn uitdrukkelijke instructie fel anti-Duits. Gedurende de oorlogsjaren 1940-1945 heeft hij, hoewel geen voorstander van de zogenaamde nieuwe orde, in een poging om zijn bladen uit handen van de Duitsers en de NSB te houden, Duitse en pro-Duitse periodieken gedrukt en de NSB financieel gesteund.

A: Archief De Telegraaf Amsterdam.

L: Tribunalen in Nederland 1948, IV, 210 vlg.; L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog ('s-Gravenhage, 1972) IV, 12, 628-635; V, 311-321; H.J. Scheffer, Henry Tindal. Een ongewoon heer met ongewone besognes (Bussum, 1976) 314 e.v. en 363 e.v.

H.J. Scheffer

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013