© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: Evert van Mokum, 'Pijnenborg, Johannes Baptist Norbertus (1906-1979)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn2/pijnenborg [12-11-2013]
PIJNENBORG, Johannes Baptist Norbertus (1906-1979)
Pijnenborg, Johannes Baptist Norbertus
(bekend onder de naam
Jan Pijnenburg), wielrenner (Tilburg 15-2-1906 - Tilburg 2-12-1979).
Zoon van Franciscus Cornelius Pijnenborg, wever, en Johanna Huberdina
Paridaans. Gehuwd op 1-5-1934 met Maria Cornelia Jacoba Bierens. Uit
dit huwelijk werden 2 zoons en 2 dochters geboren.
Johannes, meer bekend als Jan, moest na de lagere school meteen aan de slag. Toen hij met Maria trouwde, waarvoor een groot deel van de textielstad was uitgelopen, vernam hij van het gemeentebestuur dat zijn familienaam niet Pijnenburg, maar Pijnenborg was. Pijnenburg was toen al 28 jaar oud en had inmiddels als professional-wielrenner, zowel in Europa als in Amerika, een dusdanige naam verworven door op de wedstrijdfiets vele successen te oogsten, dat hij zich voortaan moeilijk Pijnenborg kon laten noemen. Hij liet dus zijn naam ongewijzigd.
'De Pijn', zoals hij alom spoedig zou worden genoemd, kwam tot de wielersport toen in Goirle een nieuwe wielerbaan, de Tilburgse Wieler- en Motorbaan (TWEM) geheten, tot stand was gekomen. Het was een prachtige cementen piste met steile bochten die hoge snelheden toelieten, een baan waarop 's werelds eerste sprinters, ploegkoersen en stayers aan de start verschenen, veelal voor een uitverkocht huis. Cracks als Piet Moeskops, Gerard Leene, Klaas van Nek, Piet van Kempen, A.H. (Twan) Mazairac, Cor Blekemolen, J. (Koos) Storm, J. (John) Schlebaum, C.J. (Jan) Snoek en Frans Leddy gaven naast tal van uitheemse toprijders acte de présence. Op die baan verdiende de jonge Pijnenburg zijn eerste geld als venter van chocoladerepen. Daar zag hij Moeskops en Victor Linart hun onvergetelijke prestatie leveren, en voor hem stond spoedig vast dat ook hij een renner van klasse zou worden, al was het hem duidelijk dat het moeite genoeg zou kosten om aan fietsmateriaal te komen.
Pijnenburg reed zijn eerste echte wedstrijd (een wegkoers over 105 kilometer) niet op vaderlandse bodem, maar in het Belgische plaatsje Weelde. Hij won de race door uit een kopgroep van ca. vijftien man in de spurt te zegevieren. Met die aanleg voor de eindsprint is Pijnenburg al heel gauw van triomf naar triomf gesneld. Bovendien begreep hij spoedig dat hij, om publiciteit te verwerven, veel in de aanval moest gaan, vooral in baanwedstrijden; dat hij het gevecht moest zoeken, zijn gezicht zoveel mogelijk moest laten zien bij toeschouwers en, vanzelfsprekend, bij de baandirecteuren. Deze konden zo'n wielervirtuoos en pedaleur in hun programma's goed gebruiken. En dat gelukte hem: in de vooroorlogse dagen, toen de baansport in Europa floreerde, werd de gearriveerde Tilburgse pistier spoedig bekend als sprinter, achtervolger, stayer, ploegkoerser en vooral als zesdagenrenner. Pijnenburg heeft zeventien van de vijftig zesdaagsen waaraan hij meedeed gewonnen en elf keer werd hij tweede. Deze wedstrijden werden onder meer in Berlijn, Frankfort, Dortmund, Stuttgart, Parijs, Brussel, Antwerpen, Kopenhagen, Amsterdam en Chicago gereden. Vrijwel overal veroverde hij het publiek door zijn explosies van kracht en energie, zijn zwierige manier van rijden alsmede door zijn charme. In de zesdaagse van Dortmund bijvoorbeeld reed 'Jan Kanonbal' (door een Frans blad zo genoemd) met zoveel bravoure en liet hij zulke staaltjes van stuurmanskunst zien, dat hij door het stadsbestuur tot ereburger werd gekroond.
Het wielerleven van Jan Pijnenburg heeft van de lente van 1921 af tot aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog geduurd. Op tal van terreinen van de wielrennerij blonk hij uit. Hij won meer dan 300 koppelwedstrijden en werd zesmaal kampioen van Nederland. Een keer bij de onafhankelijken (sprint), tweemaal bij de profs (50 km) en driemaal bij de profs (achtervolging). Vooral op het terrein van de poursuite behoorde de populaire 'Pijn' tot de topklasse. Meer dan eens is hij juist hierom als een held gevierd en met lauweren omkranst. Na zijn beroemde wielerloopbaan exploiteerde Jan Pijnenburg van 1939 tot 1975 op de Heuvel in Tilburg een hotel-restaurant, 'Old Dutch' geheten.
L: Jaap Engelberts, Hoe ,,De Pijn" renner werd (Amsterdam, 1934); idem, Pijnenburg's triomfen (Amsterdam, 1934); Peter Heerkens, 'Jan Pijnenburg 65 jaar', in De Stem, 15-2-1971; Evert van Mokum, 'Jan Pijnenburg, een legende', in Elseviers Magazine, 14-2-1976; G. Matthys, Honderd jaar wielersport (Brugge [etc.], 1978).
I: ANP Historisch Fotoarchief, beeldnummer 72834 [Jan Pijnenburg omstreeks 1930].
Evert van Mokum
Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).
Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (Den Haag 1985)Laatst gewijzigd op 12-11-2013