© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: M.J. van Lieburg, 'Nolst Trenité, Antoine Nicolas (1862-1924)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn3/nolst [12-11-2013]
NOLST TRENITÉ, Antoine Nicolas (1862-1924)
Nolst Trenité, Antoine Nicolas, medicus (Utrecht 9-3-1862 - 's-Gravenhage 23-5-1924).
Zoon van Jean Gédeon Lambertus Nolst Trenité, predikant
van de Waalse Kerk, en Gerardina Essenius Greeff. Gehuwd op
18-9-1895 met Augusta Héloise Josephine Boebert. Uit dit
huwelijk werd 1 zoon geboren. Na echtscheiding (28-10-1915)
gehuwd op 18-11-1915 met Anne Maria Tromp. Uit dit huwelijk
werden geen kinderen geboren.
Nolst Trenité bezocht de mulo te Utrecht, de HBS te Dordrecht en Utrecht en liet zich op 22-9-1880 inschrijven te Utrecht als medisch student. In 1889 volgden zijn artsexamen, waarna hij inwonend hulpgeneesheer werd in het Gemeenteziekenhuis te 's-Gravenhage. Na zijn huwelijk vestigde hij zich als arts te Breda, met daarna vestigingen te 's-Gravenhage (1901-1904), Zutphen (1904-1907), Terwolde (1907-1909) en Warnveld. In 1910 werd hij geneesheer-directeur van de in 1909 opgerichte NV Sanatorium Beekbergen met een aanvangskapitaal van 150.000,-, waarvan mr. J.G.L. Nolst Trenité 22.000,- fourneerde; zijn vrouw werd daarvan directrice. Ernstige huwelijksmoeilijkheden deden Nolst Trenité in 1914 besluiten tot een langdurig verblijf buitenslands, veelal in de functie van scheepsarts. Na zijn tweede huwelijk praktiseerde hij nog te Voorst (Terwolde), en vanaf 1921 opnieuw te 's-Gravenhage.
Als hulpgeneesheer had Nolst Trenité inmiddels naam gemaakt door de publikatie in 1894 van het Handboek der ziekenverpleging: het eerste oorspronkelijke Nederlandstalige leerboek verpleegkunde. Opgezet als leerboek voor de opleiding van Roode Kruiszusters, kreeg dit boek een veel ruimere betekenis als model voor de leerstofomschrijving en de vaststelling van de exameneisen voor de verpleegkundige opleiding. Het boek, waarvan vijf herdrukken verschenen zijn, onderscheidde zich vooral door een accentuering van de noodzaak van een juist gebruik en goede uitspraak van medisch-technische termen en door de onbekrompen wijze waarop over de verpleging van venerische patiënten en over seksuele zaken gesproken werd. Het eerstgenoemde onderdeel werkte hij verder uit in het Verpleegsters zakwoordenboekje (1899), dat de basis werd van een lange serie medische en verpleegkundige woordenboeken. Aan de doorbreking van de seksuele taboes leverde Nolst Trenité in 1922 een nieuwe bijdrage met de vertaling van Marie Carmichael Stopes' boek Married love 9e dr. (Londen, [1920]).
Als persoon had Nolst Trenité een moeilijk karakter, hij was nors en ongemakkelijk. Daaraan moet ongetwijfeld worden geweten dat zijn invloed beperkt bleef tot zijn geschriften. In verpleegkundige en medische organisaties speelde hij nauwelijks een rol; zijn optreden beperkte zich tot een incidentele voordracht voor de Nederlandsche Vereeniging voor bevordering der belangen van verpleegsters en verplegers 'Nosokomos' en enkele bestuursfuncties bij plaatselijke afdelingen van de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Geneeskunst. Op medisch gebied publiceerde hij over chirurgische, meest gynaecologische onderwerpen enkele artikelen, die alle verschenen zijn in het Medisch Weekblad, waarvan hij van de oprichting in 1894 af mederedacteur is geweest. Herhaaldelijk voerde hij daarin een pleidooi voor het gebruik van ether als narcosemiddel en voor de toepassing van anesthesie uitsluitend door specialisten. Evenals zijn monografieën kenmerken zich deze artikelen en vooral de vele recensies die hij schreef, door een bijzondere stijl en een nogal felle toon - kenmerken die eveneens te vinden zijn in de werken van zijn broer Gerard, die onder het pseudoniem Charivarius geestige maar felle kranterubrieken schreef omtrent goed en slecht taalgebruik.
Antoine zelf heeft zijn aanleg en kennis van de Nederlandse taal in later jaren vooral aangewend bij het vertalen van enkele medische geschriften, verschenen in de reeks Ars Practica Medicorum, en van de werken van de Oostenrijkse psychoanalyticus Wilhelm Stekel. Met laatstgenoemde vertalingen speelde Nolst Trenité een rol bij de introductie van Freud in Nederland.
A: Collectie brieven onder beheer van mw. A.H. van Gulick-Nolst Trenité te 's-Gravenhage.
P: Behalve C. Reissig, Geneeskundige encyclopaedie voor het huisgezin 2e verb. en verm. dr., vrij bew. door A.N. Nolst Trenité (Amsterdam, 1913); volledige bibliografie in de onder L genoemde publikatie van M.J. van Lieburg.
L: M.J. van Lieburg, A.N. Nolst Trenité en zijn "Handboek der ziekenverpleging" (1894) (Amsterdam, 1983).
I: M.J. van Lieburg Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).
Laatst gewijzigd op 12-11-2013