© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: H. van Nispen tot Pannerden, 'Hanssen, Jan Michel Joseph Antoon (1906-1958)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/hanssen [12-11-2013]

HANSSEN, Jan Michel Joseph Antoon (1906-1958)

Hanssen, Jan Michel Joseph Antoon, bisschop (Oostrum (gem. Venray) 20-8-1906 - Nijmegen 25-6-1958). Zoon van Peter Johannes Hanssen, landbouwer, en Maria Gertruda Hendrina Loonen.

Het gezin Hanssen verhuisde in 1914 naar Broekhuyzenvorst. Toon Hansen doorliep met uitstekend gevolg het gymnasium te Roermond; na verdere studie in Rolduc en op het grootseminarie te Roermond werd hij in 1930 priester gewijd. Tot 1934 studeerde hij aan de Apollinaris, de pauselijke rechtshogeschool te Rome om in 1937 te promoveren op het proefschrift De sanctione nullitatis in processu canonico (Roma, 1939). Van 1934 tot 1947 doceerde Hanssen kerkelijk recht in het grootseminarie te Roermond. Tevens werd hij redacteur van Nederlandse Katholieke Stemmen en bestuurslid van een volkshogeschool, de R.K. Limburgse journalistenkring en de landelijke Katholieke Actie. In januari 1945 werd hij met vele stadgenoten naar Friesland geëvacueerd en werkte vanuit Drachstercompagnie tot eind juni in de zielzorg onder zijn lotgenoten. Hanssens benoeming tot coadjutor van de bisschop van Roermond met recht van opvolging in 1947 verraste velen. De bisschopswijding geschiedde in de nood-kathedraal. Zijn wapenspreuk: 'Vince in bono malum', ontleende hij aan de Romeinenbrief (12:21).

Sedert 1948 was hij emigratie-bisschop, de schakel tussen het Nederlandse episcopaat en anderzijds de vaderlandse emigratie-instanties en bisschoppen in de immigratie-landen. Hij reisde naar de V.S., Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en Brazilië. Door zijn bemiddeling en baanbrekend werk werden priesters benoemd en geestelijke nazorg geschapen voor de emigranten. Met F. Féron, vicaris-generaal van zijn bisdom, ontwierp Hanssen het Mandement 'De katholiek in het openbare leven van deze tijd'; in enigszins gematigde vorm vaardigde het Nederlandse episcopaat dit in 1954 uit (Katholiek Archief 9 (1954) 489-520). Het pleitte voor het behoud van de eigen katholieke organisaties. Maar het verbod van het lidmaatschap van NVV, VARA en PvdA wekte beroering bij katholieken en niet-katholieken; ook de boven-Moerdijkse bisschoppen waren er niet gelukkig mee. In opdracht van de Congregatie de Propaganda Fidei te Rome visiteerde Hanssen in 1956 de pas herstelde hiërarchieën in Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland en IJsland.

Toen bisschop J.H.G. Lemmens emeritus werd, bestuurde Hanssen vanaf nieuwjaar 1958 het bisdom Roermond. Hij zocht per dekenaat contact met zijn geestelijkheid; het lukte niet, zoals hij wenste. Binnen een halfjaar openbaarde zich een ongeneeslijke ziekte. Zijn manier van sterven in het academisch ziekenhuis te Nijmegen imponeerde menigeen.

Volgens eigen zeggen dankte Hanssen zijn religiositeit aan zijn vrome, reeds op elfjarige leeftijd verloren moeder. Hij was een typische Noordlimburger, ijverig, energiek, sober, vasthoudend en trouw, maar hij kende les défauts de ses qualités. Improviseren, relativeren, humor en vlotte omgang met medemensen waren niet zijn sterkste zijden. Met grote intelligentie en eruditie kweet hij zich van zijn verantwoordelijke taken.

P: Behalve bovengenoemde dissertatie: Onze bloedgetuigen. De priesters van Limburg in oorlogstijd (Roermond, 1946); 'Emigratierapport over Australië en Nieuw-Zeeland', in Katholiek Archief 7 (1952) kol. 641-662; De ontwikkeling van de caritas in de moderne maatschappij', ibidem 10 (1955) kol. 9-14; -Geestelijk testament van Mgr. Hanssen', ibidem 13 (1958) kol. 655-656. Verder nog verscheidene toespraken en geschriften, te vinden in Katholiek Archief.

L: Fr. Féron en Jos F. van Campen, in Analecta voor het bisdom Roermond 39 (1958) 106-108 en 112-118; Z.H. Exc. Mgr. dr. J.M.J.A. Hanssen, bisschop van Roermond, overleden', in Katholiek Archief 13 (1958) kol. 653-655; W.K. Grossouw, in Jaarboek der R.K. Universiteit te Nijmegen 1957-1958, 80-85; In memoriam Mgr.Dr. Antonius Hanssen', in De Bronk 5 (1957/1958) 298-299; L.H. Pelzer, in Jaarboek Bisschoppelijk College Sittard 1957-1958-1959, 4-7; A.F. Manning, -Uit de voorgeschiedenis van het mandement van 1954', in Archief voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland 13 (1971) 250-260; L.J. Rogier, Vandaag en morgen (Bilthoven, 1974) 14-17.

I: Katholiek Documentatie Centrum te Nijmegen, Collectie personen: afb. 2a17811 [Foto: Mathieu Koch; Archief Limburgse Land- en Tuinbouwbond].

H. van Nispen tot Pannerden

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013