© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: H. Beem, 'Levisson, Abraham Salomon (1902-1945)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/levisson [12-11-2013]
LEVISSON, Abraham Salomon (1902-1945)
Levisson, Abraham Salomon
opperrabijn ('s-Gravenhage 8-6-1902 - Tröbitz 25-4-1945).
Zoon van Salomon Abraham Levisson, fabrikant van mineraalwater, en
Julie Bondi. Gehuwd op 13-6-1935 met Adèle de Beer. Uit dit
huwelijk werden 2 zoons en 1 dochter geboren.
Na het gymnasium Haganum te hebben afgelopen, studeerde hij in Amsterdam, legde het kandidaatsexamen in de Semitische talen af, waarnaast hij ook enige tijd colleges in de rechtswetenschap volgde. Hij bekroonde zijn studie aan de rabbijnen-seminaria van Amsterdam en Berlijn met het behalen van de (voor het opperrabbinaat vereiste) moré-titel. Daarna werkte hij enige jaren als leraar aan het Nederlands Israëlitisch seminarium en het Beth Hamidrasj te Amsterdam tot hij in 1935 gekozen werd als opperrabbijn van Friesland en Drenthe. Op 1 januari 1942 werd hij opperrabbijn van Gelderland. Ondertussen nam hij, wonend in Leeuwarden, het opperrabbinaat van Friesland en Drenthe waar. Begin 1943 ging hij naar Amsterdam en op 29 september 1943 vertrok hij naar Westerbork. Hij was een man van streng traditionele levensopvatting die echter niet vreemd stond tegenover andere levensbeschouwingen. Vol energie begon hij aan zijn rabbinale taak, maar de tijdsomstandigheden bepaalden de richting waarin zijn werk zich ontwikkelde. Steeds groter werd de vluchtelingenstroom van over de grenzen en met onbegrensde toewijding trachtte hij de nood te lenigen. Toen de Nederlandse regering een deel van de vluchtelingen in kamp Westerbork concentreerde, werd hij hun steun en toeverlaat. Het zegt veel dat hij bij deze verbitterde en uiteraard tot kritiek geneigde mensen de eretitel 'rebbe simche' verwierf (simche = vreugde). In de prille morgen van 10 mei 1940 haastte hij zich naar Westerbork en trachtte, zij het tevergeefs, per trein de ruim 700 kampbewoners achter de veilig gewaande Waterlinie te brengen.
Tegen een aldoor somberder wordende achtergrond tekende zich de ongebroken geestelijke kracht van deze leidsman steeds lichtender af. Hij waagde het in het hoofdkwartier van de SS te Leeuwarden te gaan protesteren tegen de schending van goddelijke en menselijke wetten. Later zelf gevangene in Westerbork en daarna in Bergen Belsen bleef hij die hij was. Verhalen van overlevenden getuigen eenstemmig van zijn zelfverloochening, hulpvaardigheid en inspirerende levensmoed. Zoals professor dr. B. de Vries het in de Israëlitische courant Hatsofé destijds formuleerde (vert. uit het Hebreeuws): 'In Bergen Belsen zette hij zijn werk voort en gold in de ogen der gevangenen, orthodoxen zowel als vrijzinnigen als een heilige.'
P: Het boek Malachi.Vert. en van een inl. voorz. door A.S. Levisson (Den Haag, [1928]); J.L. Palache, De Hebreeuwsche Litteratuur van den Na-Talmoedischen tijd tot op onze dagen in schetsen en vertalingen. Met medew. van A.S. Levisson en S. Pinkhof (Amsterdam, [1935]).
L: H. Beem, 'Opperrabbijn A.S. Levisson z.l.', in Nieuw Israëlietisch Weekblad 77 (1946) 42 (4 oktober) 4; J. Sanders Ezn., ôlam' [Laten we Gods naam heiligen in de wereld] ibidem, 5; A. Schuster, 'De idealist', ibidem, 4; D. Cohen, Zwervend en dolend. De Joodse vluchtelingen in Nederland in de jaren 1933-1940. Met een inl. over de jaren 1900-1933 (Haarlem, 1955) 128 vlg.; Abel J. Herzberg, 'Kroniek der jodenvervolging', in Onderdrukking en verzet. Nederland in oorlogstijd. Onder red. J.J. van Bolhuis e.a. (Arnhem, [enz., 1947-1954. 4 dln.] III, 172; H. Beem, 'Opperrabbijn A.S. Levisson', in Bijdragen en mededelingen van het Genootschap voor de Joodsche Wetenschap 7 (1956) 35-37.
I: Website Joods Historisch Museum: http://www.jhm.nl/beeld.aspx?database=fotos&trefwoord=Levisson,%20A.S. [3-6-2008].
H. Beem
Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).
Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)Laatst gewijzigd op 12-11-2013