© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: J.W.M. Peijnenburg, 'Diepen, Arnold Frans (1860-1943)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn2/diepenaf [12-11-2013]

DIEPEN, Arnold Frans (1860-1943)

Diepen, Arnold Frans, bisschop van 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 12-3-1860 - 's-Hertogenbosch 18-3-1943). Zoon van George Diepen, burgemeester, en Maria Josephina Hubertina Angelina Hermans.

Arnold Frans Diepen volgde de humaniora in het college van Rolduc (1872-1874) en van 1874 tot 1878 in het klein-seminarie Beekvliet te St. Michielsgestel en studeerde vervolgens van 1878 tot 1884 filosofie en theologie in het groot-seminarie te Haaren (Nb). Priester gewijd op 7 juni 1884, werd hij op 18 april 1885 benoemd tot leraar aan het seminarie Beekvliet. In opdracht van bisschop W. van de Ven stichtte Diepen in 1885 te 's-Hertogenbosch de bisschoppelijke kweekschool ter opleiding van katholieke onderwijzers. Op 22 augustus 1895 werd hij van dit opleidingsinstituut de eerste rector. Tijdens zijn rectoraat vertaalde en bewerkte hij J.B. Krier, Die Höflichkeit (Freiburg in B., 1899) - een merkwaardig, nu ouderwets aandoend handboek, dat voor het seminarieleven nauwkeurig gewoontes en manieren voorschreef. De algemene waardering voor Diepens rectoraat bleek uit zijn benoeming door paus Benedictus XV tot coadjutor (11 februari 1915), met recht van opvolging van mgr. Van de Ven, en titulair-bisschop van Danaba. Op 7 maart 1915 werd hij door de aartsbisschop H. van de Wetering in de St. Janskathedraal te 's-Hertogenbosch tot bisschop gewijd. Op 22 december 1919 werd Diepen residerend bisschop van 's-Hertogenbosch.

Arnold Frans Diepen, die als wapenspreuk had 'Ad Jesum per Mariam', bestuurde bijna een kwart eeuw een bisdom in volle bloei. Aan de eisen gesteld door de snelle groei van het aantal katholieken in zijn bisdom, vooral in de grote steden Eindhoven, Tilburg, 's-Hertogenbosch en Nijmegen, kon hij tegemoetkomen door de oprichting van een groot aantal parochies en de bouw van vele nieuwe kerken. Diepen consacreerde meer dan 150 kerken en kapellen in de periode 1920-1940. De emancipatie van de Brabantse katholieken kreeg onder zijn leiding als het ware telkens zichtbaar gestalte in weer een nieuwe kerk, centrum van een hechte geloofsgemeenschap, die zich gesteund wist door een zich in alle geledingen sterk ontwikkelend katholiek onderwijssysteem en organisatieleven.

Ook als bisschop bleef Diepen een man van het onderwijs. De Wet op het Lager Onderwijs van 1920, die de gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs vastlegde, begunstigde ten zeerste zijn streven aan elk katholiek kind katholiek lager onderwijs te geven. Hij kon daarbij ook rekenen op de steun van een groot aantal mannelijke en vrouwelijke religieuzen. De groei van het katholiek middelbaar onderwijs in zijn bisdom bleef voor 1940 evenwel nog bescheiden.

Niet onvermeld mag blijven dat hij als voorzitter van het RK Huisvestingscomité in de jaren na de Eerste Wereldoorlog zich actief heeft ingezet voor hulp aan vooral de kinderen in de noodlijdende landen Duitsland, Oostenrijk en Hongarije. Een apostolische visitatie, op last van de H. Stoel in 1920 door Diepen ondernomen in Denemarken, Noorwegen, Zweden en Finland, heeft bijgedragen tot een nieuwe organisatie van de katholieke kerk in Scandinavië. Einde 1922 stichtte hij een diocesaan weekblad: Sint Jansklokken. Ook hierin heeft hij de ontplooiing van het sociale organisatieleven - geïnspireerd door de encycliek Quadragesimo Anno (1931) - bevorderd. Daarnaast werd er in de jaren '30 in dit blad meermalen sterk stelling genomen tegen het opkomend nationaal-socialisme.

De seminaries van het bisdom, in St. Michielsgestel en Haaren, werden onder zijn episcopaat aanzienlijk uitgebreid. Veel priesterwijdingen, veel roepingen tot het religieuze leven bepaalden het beeld der jaren van 1920 tot 1940.

In de bezettingstijd - hij was inmiddels 80 jaar -conformeerde hij zich als een gezagsgetrouw priester aan het gevoerde beleid van de aartsbisschop, aan wie hij graag de eerste verantwoordelijkheid liet. Mgr. Diepen kreeg in mei 1942 een coadjutor met recht van opvolging in de persoon van Wilhelmus Mutsaerts, die na zijn bisschopswijding op 29 juni 1942 in verband met de leeftijd en ziekte van bisschop Diepen ook metterdaad het bestuur van het bisdom 's-Hertogenbosch overnam. Arnold Frans Diepen overleed op 18 maart 1943.

Mgr. Diepen heeft vóór de Tweede Wereldoorlog leiding gegeven in de stijl van het rijke roomse leven. Een zich uitbreidende en allesbeheersende kerk was in het leven van de gelovige leken op alle terreinen doordringend, met nadruk op het katholiek onderwijs en de conservatief opgeleide geestelijkheid, die zich om dit geloofsleven en het maatschappelijk gedrag der leken bekommerde.

P: Naast traktaten: o.a. J.B. Krier, De wellevendheid [Die Höflichkeit]. Handboek t.g.v. seminaries etc. Vrij naar het Duits bew. door A.F. Diepen (Nijmegen, 1902, 14e dr. 's-Hertogenbosch, 1937); De godvruchtige kweekeling ('s-Hertogenbosch, 1911); Collectio epistolarum pastoralium, decretorum aliorumque documentorum, quae ab Wilhelmo van de Ven et Arnoldo Francisco Diepen publicata fuerunt annis 1914-1928 (St. Michielsgestel, 1928); Collectio epistolarum pastoralium decretorum aliorumque documentorum quae ab Arnoldo Francisco Diepen... publicata fuerunt annis 1928-1939 (Sint Michielsgestel, 1939); Collectio epistolarum pastoralium, decretorum aliorumque documentorum quae ab illmis ac revmis dnis Arnoldo Francisco Diepen et Wilhelmo Mutsaerts publicata fuerunt annis 1939-1949 (Sint Michielsgestel, 1955).

L: Herdenkings- en jubilea-artikelen, in Sint Jansklokken, 29-6-1934, 2-3-1940 en 27-3-1943, alsmede in Roomsch leven. Weekblad voor het dekenaat Tilburg 18 (1934) 22 (3 juni) 173; verder J. van Susante, in Handelingen van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant 1943, 38-52; A.F. Manning, 'De Nederlandse katholieken in de eerste jaren van de Duitse bezetting', in Jaarboek Katholiek Documentatie Centrum 1978, 105-129.

I: Katholiek Documentatie Centrum te Nijmegen, Collectie personen: afb. 2a2349 [A.F. Diepen in 1920].

J.W.M. Peijnenburg

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (Den Haag 1985)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013