© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: Frans Oudejans, 'Masman, Dirk Theodoor Uden (1901-1965)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn2/masman [12-11-2013]

MASMAN, Dirk Theodoor Uden (1901-1965)

Masman, Dirk Theodoor Uden (bekend onder de naam Theo Uden Masman), musicus-orkestleider (Cheribon, Java (Ned.-Indië) 15-3-1901 - 's-Gravenhage 27-1-1965). Zoon van Henricus Uden Masman, drukker-uitgever, en Trijntje Tolsma. Gehuwd op 3-8-1927 met Elisabeth Paula Magdalena Julie van der Leijé. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren. Na echtscheiding (9-4-1957) gehuwd op 4-11-1957 met Pietje Cornelisse. Er was 1 zoon.

Masman bezocht te Rotterdam de Gemeentelijke Handelsschool. Wegens zijn muzikale aanleg ging hij - na eerst enige tijd bij verschillende firma's gewerkt te hebben - naar het conservatorium in Rotterdam. Hij studeerde piano en maakte studie van moderne componisten als Bartok, Badings en Ravel. Hij werd op jonge leeftijd muziekcriticus van het Haagse dagblad Het Vaderlanden speelde piano in de amateurband The Original Jazz Syncopators, waarmee hij in 1923 zijn radiodebuut maakte in de privé-studio van H.H. Schotanus a Steringa Idzerda in Den Haag. In 1924 werd hij, nog steeds amateur, lid van de Queen's Melodists, maar op 15 mei 1926 maakte hij de muziek tot zijn beroep, daarmee zijn werk als platenimporteur, en -verkoper van de Brunswick Company opgevend.

Masman werd nu beroepspianist in de Resonance Seven onder leiding van Willem Burbach en Jan Gluhoff. Al snel kregen de twee leiders onenigheid. De band viel uiteen en zo ontstond De (Original) Ramblers, met Gluhoff als muzikaal en Masman als zakelijk leider. De officiële datum van oprichting is 1-9-1926, toen het uit zeven personen bestaande orkest debuteerde in het Tuschinskicabaret La Gaîté te Amsterdam. Tot de eerste leden behoorden Kees Kranenburg, drums, en Jac. Pet, gitaar-banjo-bas, die jarenlang in De Ramblers zouden spelen.

Na nieuwe mutaties kwam op 1 maart 1927 de totale leiding bij Masman. Deze behield hij 37 jaar. Enkele malen nam hij een andere functie aan, maar telkens kwam hij op zijn besluit terug. Onder de nadrukkelijke directie van Masman werden De Ramblers het bekendste dansorkest dat Nederland gekend heeft. Hij hield zeer nauwkeurig nieuwe ontwikkelingen in het oog en voerde die vaak met succes door. Voortdurend trok hij jonge musici aan om zijn orkest te versterken, vaak ook uit Vlaanderen (met als bekendsten A. Vanderouderaa, M. Thielemans). Na het toetreden tot het orkest van Jack Bulterman in 1935 kreeg het Nederlands repertoire een kans, hetgeen de populariteit bevorderde. Zeker 500 plaatopnamen zijn van De Ramblers gemaakt.

Op 7 augustus 1933 traden De Ramblers voor het eerst op voor de radio bij de Vereeniging van Arbeiders-Radioamateurs (VARA). Het werd een langdurige verbintenis - zij het nimmer in dienstverband - waarin het orkest naar schatting 2000 radiouitzendingen verzorgde. Tevens trad het op tijdens propaganda-avonden en de Zomerfeesten van deze omroep. Het orkest maakte verder veel tournees door Europa en begeleidde beroemde artiesten als Coleman Hawkins, Benny Carter, Greta Keller, de Boswell Sisters, ook bij plaatopnamen.

In de oorlogsjaren 1940-1945 speelden De Ramblers voor de door de bezetter gecontroleerde Rijksradio De Nederlandsche Omroep, waarbij zij enkele malen optraden op bijeenkomsten met een nadrukkelijk nazi-Duits karakter. Na een aanvankelijk zware veroordeling kwam de Ereraad voor de muziek eind 1945 hierop terug wegens verzachtende omstandigheden, zoals steun aan ondergedoken joodse ex-orkestleden. Wel werd Masman voor een jaar, tot 5 mei 1946, verboden op te treden als leider van het orkest, dat zelf per 1 januari 1946 weer mocht spelen.

Tegen het eind van de jaren '50, toen Masman door ziekte werd geplaagd, taande de populariteit. Bovendien was hij langzamerhand blijven steken in het traditionele repertoire, dat vooral als dansmuziek geschikt werd geacht en een beschaafd karakter pretendeerde, eenvoudig van ritme, vooral niet lawaaiig en met pakkende wijsjes, waarvan de vaak Nederlandse teksten echte meezingers waren geweest. Ofschoon Masman zelf niet altijd over het gehalte van die teksten te spreken was, waren liedjes als 'Wie is Loesje', 'Dag schatteboutje' of 'Meneer de baron is niet thuis' - alle composities van J. Bulterman - lange tijd populair. Na een aantal pogingen tot stijl vernieuwing, zoals met beat- en popmuziek, werd opheffing onvermijdelijk: op 11-4-1964 was de laatste uitzending voor de VARA-microfoon. Het bekende 'Farewell blues' met '...maarr wij komen terug' verdween voorgoed uit de ether. Masman overleefde zijn orkest nog geen jaar. De VARA heeft hem in verhouding tot zijn grote verdiensten die hij o.a. uit propagandistisch oogpunt voor deze omroep heeft gehad nauwelijks een passend eerbetoon gegeven. Dat gebeurde pas in 1981 in de vorm van twaalf radioprogramma's en de uitgave van een boek en een grammofoonplaat.

In zijn grote jaren was 'meneer' Masman een autoritaire figuur, die vooral als organisator een uniek orkestleider was. Zijn pianistische gaven, die hem tot de muziek brachten, kwamen op den duur nauwelijks tot hun recht. Van zijn composities is 'Ev'ry morn, ev'ry noon and night' bekend gebleven. Zijn grote kracht lag evenwel in zijn kwaliteit uitstekende musici te zamen te brengen. Hij maakte het orkest zowel tot een voorbeeld van big band als gewild voor begeleiding en geliefd om het showelement. Bij concessies, nodig om de orkestleden een bestaan te garanderen, bleef hij de goede smaak nastreven. Een wrange ervaring voor Masman was dat een lied waarmee hij een parodie op goedkoop werk wilde maken ('Zeeman, o zeeman', geschreven onder pseudoniem Dick Hansen) populair werd als was het zo bedoeld.

A: Stichting Jazz Archief te Amsterdam.

P: Behalve artikelen in o.a. De jazzwereld. Het Vaderland en de VARA GIDS: 20 jaar Ramblers (Hilversum, 1946); 'Hoe het eigenlijk begon met die Ramblers', in Doctor Jazz Magazine 2 (1964) 9 (augustus) 1-3.

L: S. Voogd, 'The Ramblers-story', in Rhythme van 1955 tot 1956 (12 afleveringen); E. Bente, 'Farewell blues voor een orkest', in de Volkskrant, 29-2-1964; M. Thielemans, 'Theo Uden Masman, spijkerharde kapelmeester', in de Volkskrant, 28-1-1965; J. Bulterman, The Ramblers-story (Bussum, [1973]); D. Verkijk, Radio Hilversum 1940-1945 (Amsterdam, 1974); T. Palmer, All you need... Nederlandse bew. Fred Bredschneyder, Theo Stokkink [et al.; vert. uit het Engels door J. Kuis] (Bussum, 1977); Jazz & geïmproviseerde muziek in Nederland [eindred. van W. van Eyle] (Utrecht [etc.], 1978) 118; Co de Kloet en Gabri de Wagt, Mooi Holland? De woelige jaren van de Ramblers (Hilversum, 1981).

Discografie: Hilversum Express [Geluidsopname] o.l.v. Th.U. Masman; hoestekst, informatie en foto: Skip Voogd (Amsterdam: Dureco, ca. 1944) l grammofoonplaat (Dureco 51.063); J. van Galen Last, 'The Ramblers on records', in Doctor Jazz Magazine, maart 1965 - maart 1966 (4 afleveringen); The Hawk in Holland [Geluidsopname] directed by Th.U. Masman; hoestekst, informatie en foto: G. Milne (London, 1968) 1 grammofoonplaat (Ace of Clubs 1247); Nederlandsch fabrikaat, 1936-40. Het Ramblers dansorkest [Geluidsopname] o.l.v. Theo Uden Masman; hoestekst, informatie en foto: o.a. Skip Voogd (Amsterdam: Stichting Granny's Records, 1980) 1 grammofoonplaat (Panachord H 2002 mono); The Ramblers in London, 1932-'33 [Geluidsopname] directed by Th.U. Masman; hoestekst, informatie en foto: Herman Openneer (Amsterdam: Stichting Granny's Records, 1981) 1 grammofoonplaat (Panachord H 2003); The Ramblers; Alabama Swing [Geluidsopname] directed by Th.U. Masman; hoestekst, informatie en foto: Herman Openneer (Amsterdam: Stichting Granny's Records, 1981) 1 grammofoonplaat (Panachord, H 2004); 32 Ramblers Radio-Successen uit de jaren '40 en '50 [Geluidsopname] o.l.v. Th.U. Masman; hoestekst: Skip Voogd (Hilversum: Phonogram, 1983) 1 grammofoonplaat (Decca 811 256-1).

I: Hans de la Rive Box, Bonte Parade. Een revue van bekende Nederlandse radiosprekers en artisten (Amsterdam [1948]) 89.

Frans Oudejans

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (Den Haag 1985)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013