© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: H.W.A. Joosten, 'Waijenburg, Alexander van (1903-1980)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn2/waijenburg [12-11-2013]

WAIJENBURG, Alexander van (1903-1980)

Waijenburg, Alexander van (bekend onder de naam Alex van Wayenburg), verzorger van radioprogramma's (Nijmegen 25-6-1903 - Baarn 3-3-1980). Zoon van Walter Cornelis Maria van Waijenburg, notaris, en Johanna Maria Elisabeth van Sonsbeeck. Gehuwd op 20-7-1935 met Elisabeth Johanna Josephina Gerardine Janssen van Son. Uit dit huwelijk werd 1 zoon geboren.

Van Wayenburg werd, na een HBS-opleiding aan het Canisiuscollege in Nijmegen en een afgebroken studie voor het notariaat, journalist. Hij was achtereenvolgens werkzaam op de redactie van het Overijselsch Dagblad en van De Tijd. Van 1926 af vertoefde hij in Frankrijk en in Engeland. Na zijn terugkeer in Nederland in 1930 trad hij in dienst van de Katholieke Radio Omroep (KRO) als omroeper. In 1933 keerde hij terug in de journalistiek als kunstredacteur bij het Haagse RK dagblad De Resi-dentiebode. Twee jaar later, in 1935, hernam hij zijn functie bij de KRO. Zijn optreden voor de microfoon bezorgde hem een grote populariteit bij de luisteraars. In het oorlogsjaar 1941 moest Van Wayenburg na de liquidatie van de omroeporganisaties door de Duitse bezetter gedwongen dienst nemen bij de nationaal-socialistische 'Rijksradio De Nederlandsche Omroep'. Na een ongeval in het voorjaar van 1942 liet hij zich volledig arbeidsongeschikt verklaren, waardoor hij zich aan het omroepwerk kon onttrekken.

Na de bevrijding in 1945 keerde Van Wayenburg terug in de ether als medewerker van de omroep 'Herrijzend Nederland'. Daar begon hij op 3 september met zijn programma Radioziekenbezoek De Zonnebloem, dat hij in 1946 meenam naar de toen teruggekeerde KRO, waar hij weer in dienst kwam. Van het begin af werd het programma gedragen door Van Wayenburgs overtuiging dat de zieken samen met de gezonden de gemeenschap vormen. Zieken en gezonden moeten ervan overtuigd worden dat zij veel voor elkaar kunnen doen. Hij sprak in zijn uitzendingen ook nooit over 'zieken', maar altijd over 'vrienden'; zijn devies was: 'Houdt de zonzij!' Uit ervaring wist hij wat ziek-zijn betekende, want hij leed aan kwalen die hem meermalen in het ziekenhuis en op de operatietafel deden belanden.

De Zonnebloemprogramma's genoten spoedig zo'n grote bekendheid en gaven de luisteraars zoveel vertrouwen dat Van Wayenburg allerlei verzoeken om hulp bereikten. Omdat dit niet te combineren bleek met zijn radiowerk ontstond, mede op instigatie van Van Wayenburg, een 'werkcentrum' als voorbereiding tot de oprichting in 1949 van de 'Stichting De Zonnebloem', die als zelfstandige organisatie, zij het in nauwe samenwerking met het radioprogramma, concreet gestalte gaf aan Van Wayenburgs ideeën. In 1962 zou deze stichting in de 'Katholieke Nationale Vereniging tot bevordering van het welzijn der zieken van alle gezindten' worden omgezet. In 1949 had Van Wayenburg ook de aanzet tot de stichting van een maandschrift Zonzij gegeven, waarvan hij het eerste jaar redacteur bleef.

De jaren na deze initiatieven in 1949 wijdde Van Wayenburg uitsluitend aan het omroepwerk. Hij heeft in 22 jaren, tot aan zijn pensionering, ruim 5000 Zonnebloemprogramma's verzorgd. Daarin gaf hij aandacht aan vele zaken op het gebied van de actualiteit, kunst en cultuur. Menig jong talent dat later nationale bekendheid verkreeg is door hem ontdekt en mocht in zijn programma debuteren, zoals Jules de Corte, Corry Brokken en vele anderen. In zijn radiopraatjes toonde Van Wayenburg zich niet enkel een geestig en onderhoudend causeur, maar ook een man met een rijk geestelijk leven, dat de voedingsbodem was voor zijn vele activiteiten. Hij was sterk emotioneel en rusteloos, echt bezeten door zijn werk, een perfectionist die precies wist wat hij wilde en zich daarbij niet graag door anderen gehinderd zag. Daardoor gold hij bij zijn medewerkers als een voortreffelijk, maar soms moeilijk en lastig collega.

Zijn uitzendingen hadden een grote luisterdichtheid. Dit bleek vooral bij nationale acties, zoals de Sint-Nicolaaspakjesactie 'Zon in de schoorsteen' en de 'Harten Vijf-actie ten bate van het vakantiewerk van de vereniging De Zonnebloem, evenementen die een traditie geworden zijn.

Van Wayenburgs persoon en werk kregen in dag-en weekbladen van allerlei kleur veel waarderende publiciteit, vooral bij gelegendheden als zijn 50ste verjaardag in 1953, zijn zilveren omroepjubileum in 1955 en zijn pensionering in 1968. Daarnaast bleek ook erkenning uit de verlening van enige binnenlandse en buitenlandse onderscheidingen. Na zijn pensionering bij de KRO was hij tot 1977 lid van het hoofdbestuur van de vereniging De Zonnebloem en tot zijn overlijden in 1980 erelid van deze organisatie.

A: Archief KRO; Archief Katholieke Nationale Vereniging 'De Zonnebloem' in hoofdkantoor Breda.

P: Artikelen in Zonzij. Orgaan van het werkcentrum 'De Zonnebloem' in de periode van 1948 tot 1949.

L: F. de Clercq, 'Moderne caritas per microfoon en vliegtuig' in De Linie, 26-12-1953; T. Rammelt, 'Alex v. Wayenburg in het zilver', in Katholieke Radio- en Televisiegids 28 (1955) 46 (13 november) 4; R. Kalkhoven, 'Alex, adieu! (en bedankt!) in De Katholieke Illustratie 102 (1968) 26 (29 juni) 36-37; necrologieën in De Zonnebloem 11 (1980) 2 (april) 26 en Studio. TV/radioprogrammablad KRO, 15-3-1980.

H.W.A. Joosten

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (Den Haag 1985)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013