© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: W. de Vries Wzn., 'Jellema, Ruurd Auke (1906-1987)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/jellema [12-11-2013]

JELLEMA, Ruurd Auke (1906-1987)

Jellema, Ruurd Auke, ondernemer (Delft 16-9-1906 - Velp (Gld.) 18-8-1987). Zoon van Auke Jellema, legerofficier, en Margaretha Catharina Spaans. Gehuwd op 10-4-1934 met Emerentia Margaretha van der Vlugt. Uit dit huwelijk werden 2 zoons en 1 dochter geboren.

De wieg van Ruurd Jellema stond onder de rook van de fabriek waaraan hij later lange tijd verbonden zou zijn. Zijn eerste zeven levensjaren bracht hij door in Delft; vanaf 1914 verbleef het gezin Jellema in Batavia. In 1920 keerde Ruurd naar Nederland terug om in Delft de HBS af te maken. Van 1923 tot 1928 studeerde hij aan de Nederlandsche Handels-Hoogeschool te Rotterdam, waar hij op 12 december 1929 bij prof. G.M. Verrijn Stuart promoveerde tot doctor in de handelswetenschap op het proefschrift Nederlandsch-Indische Spoorwegpolitiek .

Hoewel dit niet zijn bedoeling was - de economische omstandigheden leidden ertoe - begon Jellema zijn maatschappelijke loopbaan in overheidsdienst bij de gemeente Rotterdam. In de rang van adjunct-ingenieur was hij van 1930 tot 1932 de eerste sociaal-econoom bij de afdeling Stadsontwikkeling van de Dienst Gemeentewerken. Hierna solliciteerde Jellema bij het verkoopkantoor voor Europa van het Amerikaanse chemische concern Hercules Powder Company in Rotterdam. Als commercieel medewerker op dit kantoor zette hij zijn eerste schreden in het bedrijfsleven. Jellema werd belast met de verkoop van katoencellulose aan de verwerkende chemische industrie in het buitenland en reisde daartoe ongeveer zeven maanden van het jaar door Europa en de Verenigde Staten. Tijdens de Duitse bezetting bood de NV Philips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven Jellema in 1941 een plaats in haar organisatie als commercieel medewerker aan. Deze werkzaamheden werden gedurende bijna een jaar - van 4 mei 1942 tot 15 april 1943 - onderbroken doordat Jellema door de bezetter in Sint-Michielsgestel werd gegijzeld.

Na de bevrijding van Zuid-Nederland, in september 1944, werd Jellema op zijn verzoek door Philips gedetacheerd bij de Radio-Omroep Herrijzend Nederland; hier hield hij zich voornamelijk bezig met de nieuwsdienst. In januari 1945 ging hij in de rang van kapitein - enige maanden later gevolgd door zijn bevordering tot majoor - over naar de staf van het Militair Gezag, sectie Economische Zaken. Hij werd er belast met het opsporen en organiseren van de aanvoer van Duits mijnhout ten behoeve van het in bedrijf stellen van de Limburgse kolenmijnen.

Aan zijn werkkring bij Philips kwam een einde toen Jellema op 1 december 1945, op 39-jarige leeftijd, als hoofdbeambte in dienst trad bij de Nederlandsche Gist- & Spiritusfabriek NV te Delft. Juist toen de grote expansie van deze onderneming na de oorlog moest gaan beginnen, werd Jellema chef van de commerciële afdeling, met in het bijzonder de zorg voor de afzet van het hoofdprodukt gist. Nog geen twee jaar later, op 1 mei 1948, volgde zijn benoeming tot onderdirecteur. Op 16 mei 1955, ten slotte, werd hij lid van de directie.

Nadat F.G. Waller in mei 1965 zijn functie van president had neergelegd, vormden de drie achtergebleven directeuren een collegiaal bestuur, waarvoor Jellema als woordvoerder optrad. Tot zijn eigen arbeidsterrein behoorde het geven van leiding aan de verkoop en de speciale zorg voor de afdelingen inkoop, financiën en administratie, interne accountantsdienst en personele zaken. Het gaf Jellema veel voldoening dat juist aan de Nederlandsche Gist- & Spiritusfabriek - sinds 1950 voorzien van het predikaat 'Koninklijk' (KNG&SF) - de Henri Sijthoff-prijs (het zogeheten 'beursmannetje') werd toegekend voor het beste financiële jaarverslag van een groter Nederlands bedrijf over 1965.

Een belangrijke gebeurtenis vond plaats in 1967, toen, door persoonlijke bemoeienis van Jellema, de fusie plaatsvond met de NV Koninklijke Pharmaceutische Fabrieken, voorheen Brocades-Stheeman & Pharmacia, te Meppel. Het nieuwe concern kreeg de naam Gist-Brocades NV en werd gevestigd te Delft. Jellema werd in november 1968 de eerste voorzitter van de uit vijf leden bestaande raad van bestuur. In het daarna opgestelde structuurschema, dat begin 1971 in werking trad, werden aan Jellema als bijzondere taken toevertrouwd: het algemeen beheer van de produktiemaatschappijen KNG&SF, Brocades en de dochterondernemingen in binnen- en buitenland, alsmede de hoofdafdelingen financiën, administratie en personeel, terwijl van de stafafdelingen het algemeen secretariaat en juridische zaken en de interne accountantsdienst onder hem ressorteerden.

Jellema was begiffigd met een helder verstand en een bespiegelende geest. Hij nam steeds de tijd om over een probleem na te denken, nauwgezet alle gegevens daaromtrent te verzamelen, deze te rangschikken en te bestuderen om daarna zijn conclusies in een duidelijke en heldere stijl zelfstandig te formuleren. Had de ervaring Jellema geleerd zijn emotionaliteit te beheersen, onderdrukken kon hij die niet altijd. Nu eens ontlaadde deze zich, wanneer het humoristische van een situatie hem te machtig werd, in een luid opklaterende lachsalvo; een andermaal in een, in toenemende mate op scherpe toon gevoerde, door felle blikken en gebaren ondersteunde discussie.

Wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd droeg Jellema eind 1971 zijn functie over. Een half jaar later werd hij opgenomen in de raad van commissarissen, waarvan hij tot 1979 lid bleef. Buiten de KNG&SF vervulde Jellema vanaf 1958 vele vooraanstaande functies. Naast het bekleden van verschillende commissariaten maakte hij onder meer deel uit van het algemeen bestuur van het Verbond van Nederlandsche Werkgevers en, in diezelfde periode, tevens van de Algemene Werkgevers-Vereniging te Haarlem. Ook de Nederlandse Economische Hogeschool, zijn alma mater, diende hij lange jaren, laatstelijk als curator. Voor zijn verdiensten voor het Nederlandse en Belgische bedrijfs- en maatschappelijk leven ontving Jellema verschillende hoge onderscheidingen.

L: De Fabrieksbode , 1945 - 1987, passim. Hierin o.a. herdenkingsartikelen in de afleveringen van 26-2-1971 en 21-1-1972.

I: De Fabrieksbode 20-1-1968 18.

W. de Vries Wzn.

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 4 (Den Haag 1994)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013