© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: W. Slagter, 'Lenstra, Abe (1920-1985)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/lenstra [12-11-2013]

LENSTRA, Abe (1920-1985)

Lenstra, Abe, voetballer (Heerenveen 27-11-1920 - Heerenveen 2-9-1985). Zoon van Mindert Lenstra, vertegenwoordiger, en Janke Suierveld. Gehuwd op 23-8-1944 met Hiltje Wisman. Uit dit huwelijk werden 2 dochters geboren.

Zoals zovele jongens van zijn tijd leerde Abe Lenstra het voetbalspel op straat. Met zijn oudere broer Jan werd hij later lid van voetbalvereniging Heerenveen. Reeds op veertienjarige leeftijd speelde hij een wedstrijd in het eerste (senioren)team, nadat zijn talenten in het voetbalelftal van zijn school en in het hoogste aspirantenteam van Heerenveen waren opgevallen. In het seizoen 1936/1937 verwierf Lenstra zich een vaste plaats in het eerste elftal, en reeds een jaar later volgde zijn eerste internationale optreden: met een Noordnederlandse selectie speelde hij in Hannover tegen de beste Noordduitse voetballers.

Het jaar 1937 was trouwens toch gedenkwaardig, want Heerenveen promoveerde toen naar de eerste klasse, district Noord, van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB). Van 1942 tot 1951 - het jaar waarin de voetbalcompetitie een andere opzet kreeg - zouden de dragers van het 'pompeblêddenshirt' niet minder dan negen maal het noordelijk kampioenschap voor zich opeisen. In de aansluitende wedstrijden om het algehele Nederlands kampioenschap tegen de andere districtswinnaars - duels die, ondanks de oorlogsomstandigheden, bijna zonder uitzondering bleven plaatsvinden - kwam Heerenveen overigens telkens te kort; soms met een uiterst gering verschil, zoals in 1947 en 1948. Lenstra was in deze jaren telkens de grote inspirator en architect van het Heerenveense aanvalsspel, waarbij hij ook zelf met grote regelmaat als doelpuntenmaker optrad.

Veel kampioenswedstrijden hadden een spectaculair verloop. Zo zullen, zeker voor de betrokkenen, de wedstrijden MVV - Heerenveen op 21 juni 1947 en Heerenveen - Ajax op 7 mei 1950 onvergetelijk blijven. In Maastricht maakte Heerenveen een 0-4 achterstand goed en won nog met 7-6, terwijl in de tweede ontmoeting de Amsterdammers tot een half uur voor het einde met 5-1 voorstonden en na het laatste fluitsignaal de stand 6-5 op het scorebord prijkte: in Heerenveens voordeel! Gangmaker achter zulke 'bevliegingen' was steeds Abe Lenstra.

Uiteraard waren Lenstra's voetbalcapaciteiten ook de toenmalige Keuze Commissie van de NVB opgevallen. Op 31 maart 1940 debuteerde hij in het Nederlands elftal, met een overigens teleurstellende 4-5 nederlaag tegen het in voetbalkringen onbetekenende Luxemburg. In totaal 47 maal zou Lenstra het Oranjeshirt dragen. Zijn laatste interland was op 19 april 1959 in Amsterdam tegen België, waar met 2-2 werd gelijkgespeeld. Achter zijn naam staan 33 interlanddoelpunten, vaak voorbereid in samenwerking met zijn medevoorwaartsen Kees Rijvers en Faas Wilkes. Te zamen vormden zij tussen 1946 en 1957 het zogeheten Gouden Binnentrio.

Abe Lenstra had overigens meer wedstrijden en goals voor het nationale team kunnen boeken, als de oorlog internationaal voetbal niet had verhinderd. Ook werd Lenstra enige tijd niet meer geselecteerd, nadat hij op 10 maart 1946 in de eerste naoorlogse interland tegen Luxemburg, die met 6-2 door Nederland werd gewonnen, een uiterst ongelukkige wedstrijd had gespeeld op de voor hem ongebruikelijke rechter aanvalsvleugel, terwijl hij bij voorkeur linksbinnen speelde. Toen in 1952 bekend werd dat Lenstra bij een wedstrijd in Groot-Brittannië niet op zijn favoriete positie stond opgesteld, weigerde hij om die reden een uitnodiging. Pas een jaar later mocht hij zijn geliefkoosde aanvalspositie weer innemen.

Tijdens zijn carrière bij Heerenveen sloeg Lenstra aanlokkelijke aanbiedingen van buitenlandse (prof)clubs af: verenigingen als het Engelse Huddersfield Town en het Italiaanse Fiorentina wachtten vergeefs op zijn handtekening onder een lucratief contract. Toch zou 'ús Abe', die met zijn Friese geboortegrond vergroeid scheen, zijn loopbaan buiten Heerenveen afsluiten. Vanaf 1955 speelde hij zes seizoenen als semi-profvoetballer in Enschede: eerst voor Sportclub Enschede, later voor Enschedese Boys. Na het beëindigen van zijn actieve periode trainde hij nog enkele amateurclubs en was hij werkzaam als vertegenwoordiger voor een bierbrouwerij. In maart 1977 werd Abe Lenstra getroffen door een hersenbloeding, die hem gedeeltelijk invalide maakte. Samen met zijn vrouw keerde hij terug naar Heerenveen, waar - door een inzamelingsactie onder de plaatselijke bevolking en (ex-)voetballers - voor een aangepaste woning voor de voormalige stervoetballer was gezorgd. Tot zijn plotselinge overlijden bleef hij een trouw bezoeker van de thuiswedstrijden van 'zijn' Heerenveen. In 1986 werd het voetbalstadion in zijn geboorteplaats naar hem vernoemd.

Abe Lenstra is een van de beste voetballers geweest die Nederland heeft gehad. Zijn speelwijze kenmerkte zich door een formidabel spelinzicht en door een surplus aan techniek: hij kon praktisch 'uit stand' schieten en was zowel links- als rechtsbenig. Kwade tongen verweten hem in dit opzicht bij gelegenheid luiheid - inderdaad kon hij in een wedstrijd geruime tijd volledig 'onzichtbaar' zijn -, maar Lenstra sprong zuinig met zijn krachten om en wenste geen energie te verspillen: 'Een ander sjouwde, ik liet de bal het werk doen' (Haagse Post , 22-2-1964). De Friese voetballer was erg gesloten van karakter, hetgeen er wellicht toe leidde dat een speler als Wilkes - qua karakter diens tegenpool - een van zijn beste vrienden werd. Lenstra's ietwat gebogen houding en zijn voorovervallende haarlok maakten hem in de jaren veertig en vijftig tot een typerende verschijning op de voetbalvelden. Overigens blonk hij niet uitsluitend uit in de voetbalsport: ook als schaatser, atleet, biljarter en bridger heeft 'ús Abe' hoge ogen gegooid.

P: Voetballen doe je zó (Amsterdam, 1956); Honderd goals (Amsterdam, 1958). Een overzicht van de 47 interlandwedstrijden waaraan Lenstra tussen 1940 en 1959 deelnam in het onder L genoemde Het Nederlands elftal , 145, 218-250.

L: Behalve interviews en necrologieën in o.a. Haagse Post , 22-2-1964; Friesch Dagblad , 3-9-1985 en Leeuwarder Courant , 3-9-1985: Klaas Peereboom, Abe Lenstra (Amsterdam, 1948); F.L. Schoustra, Abe Lenstra [Arnhem, 1950]; Eerst de man... : voetbal in Friesland . Onder red. van Chris Kruisinga [e.a.] (Leeuwarden [1979]); A. van Emmenes, Neerlands voetbalglorie. Alle interlands van 1905 tot heden (6e dr.; Amsterdam, 1980); 'Rondom Abe'. Een voetbalepisode in Friesland sinds 1970 [Samengest. door Thom Mercuur] (Leeuwarden [1989]); Het Nederlands elftal. De historie van Oranje 1905-1989 . Samengest. door Matty Verkamman (Amsterdam, 1989) 152-161; 'Us Abe', in Koning Voetbal. 100 jaar KNVB . Onder red. van N.J.P. Giltay Veth [e.a.] (Baarn, 1989) 100-101.

I: Beeldbank van het Nationaal Archief in Den Haag [Foto: Van Rossem; Collectie ANEFO; Lenstra tijdens de wedstrijd D.W.S.-A - SC Enschede, 18 april 1960].

W. Slagter

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 4 (Den Haag 1994)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013