inleiding

Contact

De Centrale Inlichtingendienst

Begin 1919 werd de Centrale Inlichtingendienst (C.I.) opgericht, als vrucht van ervaringen opgedaan tijdens en kort na de Eerste Wereldoorlog. Deze dienst was organisatorisch ondergebracht bij de afdeling G.S. III van de Generale Staf en fungeerde tot 1940 als een soort verdeelstation voor informatie op het terrein van de openbare orde en binnenlandse veiligheid: hij ontving uit brede kring informatie, verwerkte deze en verspreidde het resultaat als rapportage voornamelijk binnen de overheid. Dankzij deze beperkte taak kon de dienst klein van omvang blijven. De eigenlijke inlichtingenvergaring geschiedde voornamelijk door de inlichtingendiensten van de gemeentelijke politiekorpsen. Daaronder namen die in de grote steden een belangrijke plaats in.

Het archief van de C.I. over de gehele periode 1919 tot 1940 werd bij de Duitse inval in mei 1940 verbrand. Er was geen enkele voorzorgsmaatregel genomen om de archieven of de belangrijkste gegevens daaruit binnen of buiten de landsgrenzen in veiligheid te brengen. Na de capitulatie van het Nederlandse leger werden op last van de opperbevelhebber alle activiteiten van de C.I. gestaakt.

Door de vernietiging van het archief zijn de enorme kartotheek en de minuten van de uitgaande rapporten van de C.I. verloren gegaan. Exemplaren van de rapporten bevinden zich echter in tal van archieven van de overheid, in het bijzonder van enkele ministeries, en in enkele particuliere collecties. Ook archieven van de commissarissen van de koningin, van gemeentebesturen, van de procureurs-generaal bevatten nog dergelijke rapporten. Onderzoekers stuitten regelmatig op deze rapporten, maar vanwege het geïsoleerde karakter, de onduidelijke herkomst en een gebrek aan context konden zij er over het algemeen weinig mee beginnen. De enige die tot nu toe een meer systematisch gebruik heeft gemaakt van de C.I.-rapportages is L. de Jong in deel I (Voorspel) van zijn geschiedenis van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door systematisch onderzoek van een aantal archieven op nationaal niveau kon een flink aantal rapporten worden getraceerd. Daaronder zijn vele belangrijke analytische stukken (bulletins, maand- en jaarrapporten) die de C.I. heeft opgesteld.

Deze korte inleiding is bedoeld om de gebruikers van de C.I.-databank enig inzicht te geven in geschiedenis en werkwijze van de C.I., aard en inhoud van de rapportage en de context waarin de getraceerde rapportage moet worden geplaatst. Ook vindt men hier een overzicht van de vindplaatsen van de documenten, een korte literatuuropgave en enkele opmerkingen van belang bij het raadplegen van de gegevens.

In deze inleiding komen aan de orde: