Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Graaf Willem III geeft de edele en niet-edele lieden van Zeeland Beoosten Schelde een keur, die zeven jaar zal gelden; de oorkonde wordt medebezegeld door heer Gerard van Voorne, burggraaf van Zeeland, en een aantal met name genoemde leenmannen.

Vgl. nr. ZE 495, een keur voor Bewesten Schelde d.d. 1328 maart 18, die vrijwel gelijkluidend is aan de onderstaande, zij het dat daar de bepalingen 31-34 ontbreken.

Wi Willaem^b grave van Heynnegouwen^c, van Holland^d, van Zeelland^e ende here van Vriesland maken cond allen luden dat wi bi wilcoire van onsen ghemeenen mannen van Beoistersceld^f in Zeelland^g ende bi over een draghen van onsen lieven ende ghetrouwen neve heren Ghererds^h here van Vorneⁱ, burchgrave van Zeelland^j, ende onser manne van Beoisterscelt^k alse Florens van Haemstede, Gillijs^l Boudijns sone, Clays^m Renghers sone, Jan Wissen sone van Bordendamme, Bollardⁿ Bollairds sone, Jan Symons sone van sHeren Allards^o kerke, Wouter sheren Waddijns^p sone, Boudwijn^q sLopers^r sone, Clays^s Hallings^t sone, Grainoc Jacobs sone, Jan Corthals sone, Rengher Heynen sone, Loiper^u Jans sone, Jan Wolfs^v sone, Clays^w Gillemans^x sone, Willaem Jans sone uyt Duveland, Costijn Wissen sone, Jan veren Sibelien sone, Pieter Gheronx sone ende Jan Wissen sone uyt Duveland, die wire selve toe namen overmids den wilcore van onsen ghemeenen mannen van Beoisterscelt^{y z} voirscreven om orbair ons ghemeens lands voirs. een niewe recht gemaect hebben over edel lude ende over onedele^a' lude mede te rechten, van desen daghe voirwairds meer, zeven jare durende ende dair tenden te verniewene, draghen wies met onsen mannen over een ende het oirbair es.

1. Int eirste sullen die scoutaten van elker prochyen Beoisterscelt^b' kiesen alle jare binnen den vier Paesdaghen mit ghemeenen over eendraghen vijf scepene jof zevene, na dien dat die prochye groit es, wittachtighe lude weder si edel sijn jof en sien, die sullen dat^c' jaer scepene wesen; ende ten ende van dien jare alse Paesken coemt soe sal hoir scependom uyt wesen, ende soe sullen die scoutaten scepene verkiesen, die jof andere.

2. Wien^d' men tenen scepene kieset ende des weyghert te wesene, die verboirt alse dicke als hies weyghert drie pond Tornoyse^e'; des sullen wi hebben viertich scellinghe ende die kiesers twintich scellinghe.

3. In soe wat prochyen die scoutaten niet over een en draghen ende die scepene niet en kiesen binnen den vier Paesdaghen, soe sal die dijcgrave metten meeren ghevolghe van sinen ghesuoren die scepene kiesen binnen Beloken Paesken, jof soe hi alre eerste mach, sonder archlist.

4. Alle scout die voir dese scepene niet ghelovet en woird, jof die die ghene dair mense op seid niet en gheliet, dair sal die ghene dair mense op seyd sine onscoude voren doen, eenre hand ten heylighen. Ende soe wat scoud si kennen dat voir hem ghelovet es, die sal elc scoutate, es hize selve sculdich jof syne vreende jof edele lude die wonen in sinen ambochte jof in sinen bedrive wonen^f', ghelden jof doen ghelden, jof bi scepene scattinghe anderhalf scatte pande setten van sinen reedsten goide binnen viertiennachten verstaen.

5. Ende van elker pandinghe dair men ter lude goid omme ghaet sal hebben die scoutate drie scellinghe ende die ghemeene scepenen ses scellinghe; die sal uyt legghen die ghene die der pandinghe begheert, ende men sal hem dair of setten anderhalf scatte pande ghelike dat men doit van bekender scout.

6. Soe wie sine pande ter maelstede brenghet voir den scoutate ende voir die scepene van der maelsteden ghewillike ende weselike omme den clagher te voldoen, eir die scoutate ende die scepene op den ghanc sien ghecomen te panden, dair en sullen die scoutate ende die scepene mar half gheld of nemen.

7. Ende wilde enich scoutate van der scoud die hi selve jof zine vreende jof edele lude die in sinen ambochte jof in sinen bedrive wonen^g' sculdich waren ghene pande gheven als zijn dach verscenen waire bi der scepene scattinghe, soe soude die ghene die dair dijcgrave waire met sinen ghesuoren ende met dien scepenen van der maelsteden den clagher pande doen hebben alse voirscreven es. Ende dair of sal hebben die dijcgrave achte scellinghe Tornoyse^h', die ghemeene ghesuoren^i' twaelf scellinghe ende die ghemeene scepene ses scellinghe; ende die sal die clagher voren uyt ^j' legghen ende ander half scatte pande weder of nemen alse voirscreven es.

8. Soe wat scepene vermaend warde van den scoutate jof van den dijcgrave recht te doen ende diere niet en quame, hem en lette zin, alse dicke als hi niet en quame hi verborde jeghens den scoutate, wair hi van hem vermaend, vijf scellinghe Tornoyse^k' ende jeghens den dijcgrave, wair hi van hem vermaend, tien scellinghe.

9. Soe wie van binnen lands van bekender scoud, dair die dach of gheleden es, des sonnendaghes ane den scoutate rechts begheerd^l', dair sal die scoutate binnen diere weke enen dach toe legghen ende hem dair of recht doen alse voirscreven es.

10. Alle scoud van inlandsken luden die scepene niet en kennen, dair salmen omme dinghen te vijf tyden van den jare, toit elker tijd achte daghe. Die eerste tijd sal in ghaen des sonnendaghes na Belokene Paesken, die ander tijd des sonnendaghes na sinte Jans misse midde somer^m', die derde tijd des sonnendaghes na onser Vrouwen dach na den oechst^n', die vierde tijd des sonnendaghes voir sinte Katerinen dach^o', die vijfte tijd des sonnendaghes na onser Vrouwen dach ter lichtmisse^p'.

11. Soe wie op den anderen claghen wil van onbekender scoud, die salne doen daghen op den eersten sonnendach van den vijf tiden voirscreven.

12. Soe wie beclaghet^q' woird van onbekender scoud ende binnen lands niet en^r' es, dien salt die scoutate te weten doen toit sinen huyse; coemt hi niet, dair sal omme ghaen alsulc recht^s' alse scepene wisen.

13. Alle scout van uytlandsken luden, weder si scepenen kennen of en doen, dair salmen des sonnendaghes ghebot toe legghen ende des anders daghes recht of doen alse voirscreven es.

14. Wie den scoutate ende ^t' scepene pandinghe weder stonde jof hore vierscare storde^u', die verborde alse dicke als hijet dede tien pond Tornoyse^v': ons vijf pond, den scoutate vier pond, den scepenen een pond.

15. Soe wie den dijcgrave ende sine ghesuorne hier in pandinghe weder stonde jof sine vierscare storde^w', die verborde dertich pond: ons twintich pond, den dijcgrave vijf pond ende dien^x' ghesuorne vijf pond. Ende dat sullen scoutaten jof dijcgrave in panden alse voirscreven es.

16. Soe wat ghesuorne vermaent worde van den dijcgrave recht helpen te done alse voirscreven es, ende des weygherde jof niet en quame, hem en lette sin, hi verboirde alse dicke als hiet dede jeghens de dijcgrave twintich scellinghe.

17. Die scepene lachterde in ghebanre^y' vierscaren, verborde drie pond: den scoutate een pond ende den scepene twie pond.

18. Die enen anderen lachterde in ghebanre vierscaren, verborde acht scellinghe: den scoutate drie scellinghe ende dier ghelachterd worde vijf scellinghe.

19. Die scoutate ende die scepene uyt elker maelsteden, zien die scepene edel jof onedel, sullen recht doen in allen sterfhusen van der maelsteden ende dat besceyden ende deelen dair mens begheirt, ende alle landsceydinghe doen dair mens begheerd. Des sal die scoutate hebben drie scellinghe ende die ghemeene scepene zes scellinghe van elken van den erfnamen die met ere cavele deelt jof die die landsceydinghe jof heyninghe begheerd.

20. Elc menske^z' sal zijn land ghebieden ende verghiften^a'' met sulken scepenen alse ter maelsteden behoren; des sullen hebben ter ghiften die scoutate twaelf penninghe ende die scepene twie scellinghe.

21. Alle penning scot^b'' salmen innen bi desen scepenen ende te hove leveren. Des sal die scoutate hebben drie scellinghe, ende dair of sal hi den scepenen gheven twaelf penninghe. Die clerc sal hebben van daghen ende van scriven enen penning. Ene dinghe bote sal wesen zes penninghe. Drie scepene kenninghe^c'' es ene volle helpe, ene helpe jof kenninghe van scepenen sal wesen drie scellinghe; dit sal ghelden die ghene die in den onrechte bevallet.

22. Een scepen die enen brief bezeghelt en sal niet meer hebben van sinen zeghel danne drie penninghe.

23. Een scoutate die recht weyghert van hem selven jof anders verboirt jeghens ons tien pond, alse verre alset scepene kennen; die sal die dijcgrave in^d'' panden alse voirscreven es.

24. Een dijcgrave die rechts weyghert van hem selven jof anders, ende ghesuorne jof scepene kennen, die verboirde dertich pond jeghens ons; dat sal onse rentemeister in panden alse voirscreven es van den dijcgrave.

25. Al keerde een man pandinghe om eens mans scoud, dair omme en salment niet laten; men salne ander warven panden om eens anders mans scoud.

26. Wie een speir jof enen piec draghet sonder scine jof die anders yser heeft danne een recht speir yser van zes dumen lang, ende dat onghevlieket, ende scepene kennen, hi verboirde jeghens ons dat speir jof piec ende twintich scellinghe; ende die sal die dijcgrave in panden alse voirscreven es.

27. Alle payemente voirscreven sal wesen Tournoyse^e'', den groten over sestien penninghe.

28. Wesekinder scoud sal men ghelden van hare have jof van horen^f'' eersten jair renten; ende es die scoud meere, soe salmense ghelden van hare erven jof van horen ghereesten goide. Ende soe wat coemt van der wesekinder goide boven horer eerliker houdenesse, dat salmen weder legghen an hoir goid van jare te jare des si hore grote weder hebben.

29. Soe wie omme wairlike scoud dede daghen voir tgheestelike recht, ende scepene kenlike ware, verboirde jeghens ons tien pond alse dicke als hijet dede; die soude die dijcgrave in panden alse voirscreven es.

30. Wair een dijcgrave rechts weygherd jof wair ghien dijcgrave en is, dair sal onse rentemeister alle stucken berechten ende in panden ghelike den dijcgrave.

31. Wie onsen rentemeisters pandinghe weder stonde alse voirscreven es, ende ghesuorne jof scepene kennen, verboirde jeghens ons tsestich pond Tornoyse^g''.

32. Ende dair over ende over alle sine boten^h'' voirscreven soe sullen wi hem ghiselen moghen soe wanneer wi willen, sonder daghen, ende senden dair wi willen binnen der kore van Seeland^i''.

33. Wair onse rentemeister rechts weygherde binnen viertiendaghen na dien dat die dijcgrave met kenninghe van den ghesuoren hem ane ghebrocht hadde^j'', soe soude die rentemeister den clagher sine scoud ghelden, ende den scoutate ende scepene hoir recht voirscreven gheven.

34. Niement en sal panden moghen keeren dan die ghene selve die men panden wille, jof zinen rechten voeghet.

35. Alle stucken voirscreven sullen wesen sonder archlist, ende behouden onser porten van Zierixzee^k'' al hors rechts dat si van ons ende van onsen ouders graven van Holland^l'' sonder wedersegghen bezegheld hebben.

36. Ende wair hier in yet te verbeteren, dat houden wi toit onsen verclairsen toit elken seven jaren.

Ende omme dat wi willen dat dit recht vast ende ghestade blive voirscreven ende wel ghehouden, soe hebben wi Willaem^m'' grave van Heynnegouwen^n'' ende van Holland^o'' ende Gherard^p'' here van Vorne^q'', burchgrave van Zeelland^r'' voirscreven, desen brief open bezeghelt met onsen zeghelen; ende die manne met ons van Beoistersceld^s'' die hier na bescreven staen. Ende wi Florens van Haemstede, Gillijs^t'' Boudijns sone, Clays^u'' Renghers^v'' sone, Jan Wissen sone, Bollaird Bollairds sone, Jan Symons sone van sHeren Allairds^w'' kerke, Clais Gillemans^x'' sone, Willaem^y'' Jans sone^z'', Costijn Wissen sone^a''', Pieter Gheronx sone, Jan Wissen sone^b''' uyt Duveland, manne ons heren sgraven voirs., want wi met allen den mannen voirscreven van allen voirscreven pointen over een ghedraghen sien, zoe hebben wi in kennessen hier of onse zeghele ghehanghen met onsen here den grave ende metten here^c''' van Vorne^d''' voirscreven ane desen jeghewoirdighen brieve. Ghedaen, ghescreven ende bezegheld des donresdaghes nae Paesdach int jaer ons Heren dusent drie hondert acht ende twintich.