Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Graaf Willem III verleent vanwege de watersnood aan de ingezetenen van het ambacht Oud-Giessen een privilege, waarin hij zaken betreffende het erfrecht, de jurisdictie en het waterschap regelt.

Voor het in de afsluitende notitie genoemde handvest voor het gemene land tussen Lek en Merwede zie nr. ZH 66. De tekst van de onderhavige oorkonde is daaraan ontleend. Op 28 maart 1323 volgde nog de uitvaardiging van een eveneens bijna gelijkluidend privilege, voor de ingezetenen van de ambachten Alblas, Blokweer en Donkersloot (nr. ZH 125).

De bovenstaande datering is gebaseerd op de veronderstelling dat de paasstijl is toegepast. Zie de Inleiding.

De onderstaande tekst is gebaseerd op afschrift B.

Wi Willaem^a grave van Henegouwen^b, van Holland^c etc. maken kenlic^d ende cond allen luden^e dat wi aneghesien hebben groete node van vloeden, van diken ende anders menigherande onghewalle^f in den ambochte van Houtghiesen, dat Thielman^g die^h Moilnair nu ter wilen van ons houd, gheleghen tusken Poedersinsⁱ ambochte ende die prochy van Slidrecht, ende hebben ghegheven ende gheven met desen open lettren voir ons ende voir onsen nacomelinghen bi rade ons ghemiens Raeds onsen goeden ghetrouwen luden, wel gheboren, ghemeenten ende haren nacomelinghen die wonen jof wonen zullen inden voerseyden ambochte alzulke dinghe als hier na ghescreven staen, eewelike tegheduren^j.

In den ersten dat elc mensch, wie dat hi es^k, wane dat hi comet jof te wat rechte dat hi hoird, die woend binnen den voerseyden ambochte^l, erven zal na siere doet sijn eyghelike goed op sine rechte boerne arfnamen van maechscappen; ende es dat zake dat sine erfnamen niet binnen lande^m en sien, so zalmen tghoet setten in ghetrouwer ware bi ons ende bi den ambochts here jaer ende dach na der doet tehoudene ter erfnamen behoef. Ende zo wat goed dat besterft van onsen dienstluden, dat zalmen tenden jare ende daghe al ghehiel tonser behoef ontvaenⁿ; ende zoe wat ghoede dat besterft van oerlanschen^o luden, dat zalmen delen tenden jare ende daghe, ons twiedeel^p ende den ambochts here tderdendel.

Soe wie dat woend binnen den voirghenoemden ambochte, die en zal in ghiennen^q borchtochten van doet slaghe noch van leemten met en ghiennen rechte noch bi beduanghe worden ghewonnen, noch sijn goed, hine wille borghe worden bi sinen vrien wille^r; maer hi zal sinen maghen gheven^s hare gherechte maechzoene, dat es te verstaene elken aftersten kinde vijf scellinghe Hollansche^t ende elken maech^u daer na gherekent alsoe alse hi gheboren es.

In den^v waterscap van der Alblaes zoe en zal en ghien water meir^w gheleyt noch gheoirloft worden bi ons noch bi onsen nacomelinghen^x na der tijd dat dese letter ghescreven was.

Zoe wanneer dat ghebrec es groet jof cliene an slusen, an zilen, an hoelen, an bregghen ende an waterkeringhen^y onser goeder luden^z voir ghenoemd, so zullen zi vrilike ende ombelet van onsen weghen anevaen ende maken met haren waersmannen also^a' alse des ambochts oirbair es; ende wi^b' dat onwillich es sijn gheelt^c' te ghevene tote dien werke, dair zalt onse dijcgrave voir uytlegghen ende nement weder van hem an twiscatten^{d' e'} ghelde jof an vierscatten panden.

Onse dijcgrave van dien ^f' waerde zal scouwen jof doen scouwen van onsen weghen ^g' twaterscap van der^h' Grave ende van^i' der Alblaes van den Vulen^j' damme toe ende voerd van Alblaser damme buten tote den diepen van der Meerwede^k' met vijf^l' waersmannen van vijf ambochten hier na bescreven: van Blocland^m', van Moelnaersgrave, van Ghisen, van Brandwijc ende van Alblaes; ende alle scouwen, alle scieringhe ende alle kuere die dese voirghenoemde waersmannen kueren ende legghen in den voerseyden waterscappe bi haren eede omme des lands oirbaer, die zal onse dijcgrave doen houden ende voldoen van onsen weghen. Ende waer dat eenich van desen voerseyden waersmannen^n' onwillich ware dit voerseyde waterscap te bescouwen alst voers. es, so zalmen voir elken onwilighen waersmanne enen anderen nemen wonende in den ambochte van Ghiesen also verre alset watert in den voirs. waterscappe, ende die^o' zullen scouwen in allen rechte alst voirscreven es.

So wanneer een mensch sterft die woent binnen den voirseyden ambochte, so zullen sine erfname zijn goed anevaen ende deelen met eerre verticht, ende daer of zal elc erfname gheven den ambochts here twie scellinghe Hollansche^p' ende niet meer.

Ende alle pointen voirscreven^q' zullen wesen behouden onser heerlichede ende sonder allen arghenlist.

Ende omme dat wi^r' Willaem^s' grave van Henegouwen^t', van Holland^u', van Zeeland^v' ende here van Vriesland^w' willen dat alle dese voirscrevene dinghe onsen goeden ghetrouwen luden voirghenoemd sonder arghenlist van ons ende van onsen nacomelinghen ^x', van allen baliuwen van Zuytholland^y' daer in ghehouden ende bevreet worden, so hebben wi dese letter open bezeghelt met onsen zeghel uythanghende. Ghegheven tote Dordrecht^z' in den jare ons Heren dusend drie hondert twie ende twintich op den Jaers dach.

¶ Ende die groete brief diet ghemene land tuschen Lecke ende Merewede^a'' ghehad soude hebben van desen zelven rechte, dien ghaf Gherard^b'' Willaem^c'' den camerlinc Tordrecht^d'' op den dach voirscreven.