Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

 
English | Nederlands

Ermelo’sche Zending

Naam Ermelo’sche Zending
Naamsvarianten
  • Zendingsgemeente te Ermelo
  • Witteveen-vereeniging
  • Ermelose Zendings-gemeente
  • Zendingsstichting 'Huizen van Barmhartigheid'
Periode 1859-1959
Denominatie Vrije Evangelische Gemeente
Org Zending

Korte geschiedenis

De vrije evangelische gemeenten

De vrije evangelische gemeenten ontstonden in de negentiende eeuw doordat in de loop der tijd gemeenten zich afscheidden uit de Nederlandse Hervormde Kerk. Pioniers waren de voorgangers Jan de Liefde (Amsterdam), ds. H. Witteveen (Ermelo) en ds. H.J. Budding (Goes). In 1881 verenigden zij zich in een landelijke Bond van Vrije Evangelische Gemeenten. Kenmerkend voor deze kerken is de afkeer van dogmatisme, de nadruk op een persoonlijk geloof en een grote aandacht voor in- en uitwendige zending en diakonaat. Aanvankelijk was de invloed van de Réveilbeweging sterk. In 2002 waren 37 gemeenten bij de Bond aangesloten. Dezen hadden ongeveer 6.000 leden en ongeveer 2.500 gedoopte leden. De grootste gemeenten zijn die van Oldebroek en Nijverdal.

 

De gemeente in Ermelo

Ds. H.W. Witteveen (1815-1884) scheidde zich na een conflict met de kerkelijke overheid in 1859 af en stichtte in Ermelo een eigen gemeente. De door haar uitgezonden zendelingen ontvingen geen salaris en werden verondersteld met een ambacht of bedrijf de kost te verdienen. Dit moest dan worden gecombineerd met evangelisatie. Het idee van de zendeling-werklieden bleek op den duur niet succesvol.

De Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland beschouwt de Zendingsgemeente te Ermelo als haar moedergemeente, hoewel deze sinds 1966 weer deel uitmaakt van de Nederlandse Hervormde Kerk (thans PKN). De zendingsgemeente leidde haar zendelingen zelf op, eerst door met name ds. Witteveen, later ook door zijn opvolger ds. A. Mooij.

 

De zending

De christen-werklieden werkten in de volgende gebieden: 

 

Nederlands Indië

Sumatra

(Sipirok) 1856-1860, overgenomen door de Rheinische Missionsgesellschaft)

(Ankola) 1860-1863, overgenomen door het Java-comité en de Neukirchener Mission)

 

Talaut-eilanden

(1859-1885, overgenomen door het Sangihe- en Talaut-comité)

 

Java

(Salatiga) 1868-1884, vanaf 1884 overgenomen door de Neukirchener Mission)

 

Noord-Oost Afrika en Israel

(1867-1868 en 1870-1885, overgenomen door Vereeniging ter verbreiding van het evangelie in Egypte’)

 

Zuid-Afrika

(1861 - Uitzending van Lion Cachet door ds. Witteveen)

 

Organisatie

In 1872 verkreeg de zendingsgemeente rechtspersoonlijkheid. Zij werd bestuurd door een uit haar midden benoemde voorganger, samen met ouderlingen en diakenen. Gedrieën vormden zij de kerkenraad waarvan de leden voor het leven benoemd werden. Op voorstel van de kerkenraad konden zij door de mannelijke lidmaten ontslagen worden. De zendelingen werden begeleid door een zendingsraad te Ermelo, die bestond uit zendelingen, leraren en ouderlingen. Er bestond een commissie van toezicht, jaarlijks benoemd door de mannelijke lidmaten van de gemeente te Ermelo. De betekenis van de zendingsgemeente bestond vooral uit het opstarten van activiteiten, waarna die vaak werden overgenomen door grotere genootschappen. Slechts één zendeling, Reijer de Boer op Java, heeft zijn hele uitzending in dienst van Ermelo gewerkt. In Batavia bestond nog een commissie van in- en uitwendige zending die de zendelingen na hun aankomst op weg hielp. In 1919 veranderde men de naam Ermelo'sche Zendingsgemeente in Zendingsgemeente te Ermelo, hoewel de de gemeente ook wel werd aangeduid als de Witteveen-vereniging. In 1959 werd zij opgeheven. Wel was ondertussen, naast de zendingsgemeente, ook een Stichting De Zendingskerk te Ermelo opgericht (1938-heden). Sinds 1966 is deze zendingskerk weer onderdeel van de Hervormde Kerk als niet wijkgebonden gemeente.

Doelstelling

Het doel is, om onder inwachting van Gods zegen en hulp, gemeenschappelijk zaam te werken tot het uitzenden van Zendelingen ter uitbreiding van Gods koninkrijk op aarde, waartoe ieder lid, overeenkomstig zijn vermogen, bijdraagt. (Statuten 1872, artikel 2).

 

(1931) Dat zij bedoelt verdediging en verdieping der Christelijke Wereldbeschouwing en tevens het brengen van het evangelie zoowel aan ontwikkelden als aan eenvoudigen [folder Pinkstercursus te Ermelo, 1931. Collectie HDC]

Taken en activiteiten
  • Geldwerving
  • Informatievoorziening en propaganda
  • Pastoraal werk
  • Evangelieverkondiging en catechese
  • Christelijke lectuurvoorziening/colportage
  • Opleiding van zendingswerkers en missionarissen
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
Continenten
  • Afrika
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Midden-Java
  • Sumatra
  • Talaud-eilanden
  • Sipirok
  • Angkola
  • Salatiga
Selectie uit de literatuur
Titel
  • Hermanus Willem Witteveen en zijn Zendingsgemeente te Ermelo / A. de Groot
Auteur
  • Adriaan de Groot (1909-1983)
Paginering
  • 172 p., [8] p. pl
Uitgever
  • Nijkerk : Callenbach
Jaar van uitgave
  • cop. 1984

Titel
  • Bond van Vrije Evangelische Gemeenten / Luut van Kooten en Ties J. Prins (red.)
Auteur
  • Luut van Kooten ; Ties J. Prins
Reeks
  • Wegwijs. Kerken en groeperingen
Paginering
  • 108 p
Uitgever
  • Kampen : Kok
Jaar van uitgave
  • cop. 2002

Titel
  • Van ver halen. Verhalen bij 150 jaar Zendingskerk Ermelo 1859-2009
Auteur
  • B. Berkhof
Uitgever
  • interne uitgave
Jaar van uitgave
  • 2009

Titel
  • Veertig verhalen rond de zendingskerk. Een bundel verhalen ter gelegenheid van het 150-jaring jubileum
Auteur
  • L. Mol (red.)
Uitgever
  • Interne uitgave
Jaar van uitgave
  • 2010


Periodieken
Titel
  • Ermeloo'sch zendingsbladErmelosch zendingsblad
Paginering
  • Jrg. 1 (1860) - 41 (1900)
Uitgever
  • Ermelo : Zendings-Drukkerij
Jaar van uitgave
  • 1860-1900

Titel
  • Nieuwe wegen : orgaan der Vereeniging De Zendingsgemeente te Ermelo en der Vereeniging De Nederlandsche Tentzending
Paginering
  • Jrg. 1 (1920) - ...
Uitgever
  • Ermelo
Jaar van uitgave
  • 1920-1959

Titel
  • Werk van barmhartigheid te ermelo
Uitgever
  • Ermelo
Jaar van uitgave
  • 1900-1905?
Meer over het archief
Beschrijving archief

Het archief in Ermelo is verre van compleet, zo ontbreken alle zendingsbladen (wel aanwezig in kopievorm, de originelen in bibliotheek van de Universiteit Utrecht) en bevinden de dagboeken van ds.  Witteveen zich in het Reveil-archief aan de Universiteit van Amsterdam en in particuliere collecties. In Ermelo kunnen nog wel de notulen over de jaren 1920-1959 worden aangetroffen.

Bewaarplaats Zendingskerk, Harderwijkerweg 10 te Ermelo
Periode archief 1859-1959
Openbaarheid beperkt
Opmerkingen openbaarheid

Alleen toegankelijk na afspraak met archivaris

Omvang 54 inventarisnummers
Toegang soort
  • Lijst
Toegang titel Inventaris van het archief van de Ermelo'sche Zendingsgemeente
Bijzondere relevantie
Toon

Verberg

2.

Notulen van de bestuursvergaderingen van de Vereeniging de Zendingsgemeete te Ermelo, 1920-1937.

1 deel

 

3.

Idem, 1937-1959.

1 deel

 

4.

Losse notulen, 2 brieven en 1 foto afkomstig uit inv. nr. 3

1 omslag

 

13.

Een schrift met:

- Huis van Barmhartigheid

- Geschiedenis der zending

- De Zendingsgemeente

 

 
Websites

http://www.hervormd-ermelo.nl/Zendingskerk

 

http://www.zendingskerk.nl/jubileum

Verwijzing naar andere archiefvormers
Opmerkingen

Op de jubileumsite van de zendingskerk te Ermelo staan diverse artikelen over de geschiedenis van de Ermelo'sche zending. Bert Berkhof, de huidige voorganger, werkt aan een boek verschijnen over de geschiedenis van de zendingskerk. 

Informatiewaarde Interressant archief

Geschiedenis

Korte geschiedenis

De vrije evangelische gemeenten

De vrije evangelische gemeenten ontstonden in de negentiende eeuw doordat in de loop der tijd gemeenten zich afscheidden uit de Nederlandse Hervormde Kerk. Pioniers waren de voorgangers Jan de Liefde (Amsterdam), ds. H. Witteveen (Ermelo) en ds. H.J. Budding (Goes). In 1881 verenigden zij zich in een landelijke Bond van Vrije Evangelische Gemeenten. Kenmerkend voor deze kerken is de afkeer van dogmatisme, de nadruk op een persoonlijk geloof en een grote aandacht voor in- en uitwendige zending en diakonaat. Aanvankelijk was de invloed van de Réveilbeweging sterk. In 2002 waren 37 gemeenten bij de Bond aangesloten. Dezen hadden ongeveer 6.000 leden en ongeveer 2.500 gedoopte leden. De grootste gemeenten zijn die van Oldebroek en Nijverdal.

 

De gemeente in Ermelo

Ds. H.W. Witteveen (1815-1884) scheidde zich na een conflict met de kerkelijke overheid in 1859 af en stichtte in Ermelo een eigen gemeente. De door haar uitgezonden zendelingen ontvingen geen salaris en werden verondersteld met een ambacht of bedrijf de kost te verdienen. Dit moest dan worden gecombineerd met evangelisatie. Het idee van de zendeling-werklieden bleek op den duur niet succesvol.

De Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland beschouwt de Zendingsgemeente te Ermelo als haar moedergemeente, hoewel deze sinds 1966 weer deel uitmaakt van de Nederlandse Hervormde Kerk (thans PKN). De zendingsgemeente leidde haar zendelingen zelf op, eerst door met name ds. Witteveen, later ook door zijn opvolger ds. A. Mooij.

 

De zending

De christen-werklieden werkten in de volgende gebieden: 

 

Nederlands Indië

Sumatra

(Sipirok) 1856-1860, overgenomen door de Rheinische Missionsgesellschaft)

(Ankola) 1860-1863, overgenomen door het Java-comité en de Neukirchener Mission)

 

Talaut-eilanden

(1859-1885, overgenomen door het Sangihe- en Talaut-comité)

 

Java

(Salatiga) 1868-1884, vanaf 1884 overgenomen door de Neukirchener Mission)

 

Noord-Oost Afrika en Israel

(1867-1868 en 1870-1885, overgenomen door Vereeniging ter verbreiding van het evangelie in Egypte’)

 

Zuid-Afrika

(1861 - Uitzending van Lion Cachet door ds. Witteveen)

 

Organisatie

In 1872 verkreeg de zendingsgemeente rechtspersoonlijkheid. Zij werd bestuurd door een uit haar midden benoemde voorganger, samen met ouderlingen en diakenen. Gedrieën vormden zij de kerkenraad waarvan de leden voor het leven benoemd werden. Op voorstel van de kerkenraad konden zij door de mannelijke lidmaten ontslagen worden. De zendelingen werden begeleid door een zendingsraad te Ermelo, die bestond uit zendelingen, leraren en ouderlingen. Er bestond een commissie van toezicht, jaarlijks benoemd door de mannelijke lidmaten van de gemeente te Ermelo. De betekenis van de zendingsgemeente bestond vooral uit het opstarten van activiteiten, waarna die vaak werden overgenomen door grotere genootschappen. Slechts één zendeling, Reijer de Boer op Java, heeft zijn hele uitzending in dienst van Ermelo gewerkt. In Batavia bestond nog een commissie van in- en uitwendige zending die de zendelingen na hun aankomst op weg hielp. In 1919 veranderde men de naam Ermelo'sche Zendingsgemeente in Zendingsgemeente te Ermelo, hoewel de de gemeente ook wel werd aangeduid als de Witteveen-vereniging. In 1959 werd zij opgeheven. Wel was ondertussen, naast de zendingsgemeente, ook een Stichting De Zendingskerk te Ermelo opgericht (1938-heden). Sinds 1966 is deze zendingskerk weer onderdeel van de Hervormde Kerk als niet wijkgebonden gemeente.

Doelstelling

Het doel is, om onder inwachting van Gods zegen en hulp, gemeenschappelijk zaam te werken tot het uitzenden van Zendelingen ter uitbreiding van Gods koninkrijk op aarde, waartoe ieder lid, overeenkomstig zijn vermogen, bijdraagt. (Statuten 1872, artikel 2).

 

(1931) Dat zij bedoelt verdediging en verdieping der Christelijke Wereldbeschouwing en tevens het brengen van het evangelie zoowel aan ontwikkelden als aan eenvoudigen [folder Pinkstercursus te Ermelo, 1931. Collectie HDC]

Taken en activiteiten
  • Geldwerving
  • Informatievoorziening en propaganda
  • Pastoraal werk
  • Evangelieverkondiging en catechese
  • Christelijke lectuurvoorziening/colportage
  • Opleiding van zendingswerkers en missionarissen
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen

Geografie

Continenten
  • Afrika
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Midden-Java
  • Sumatra
  • Talaud-eilanden
  • Sipirok
  • Angkola
  • Salatiga

Niet-archivalische bronnen

Selectie uit de literatuur
Titel
  • Hermanus Willem Witteveen en zijn Zendingsgemeente te Ermelo / A. de Groot
Auteur
  • Adriaan de Groot (1909-1983)
Paginering
  • 172 p., [8] p. pl
Uitgever
  • Nijkerk : Callenbach
Jaar van uitgave
  • cop. 1984

Titel
  • Bond van Vrije Evangelische Gemeenten / Luut van Kooten en Ties J. Prins (red.)
Auteur
  • Luut van Kooten ; Ties J. Prins
Reeks
  • Wegwijs. Kerken en groeperingen
Paginering
  • 108 p
Uitgever
  • Kampen : Kok
Jaar van uitgave
  • cop. 2002

Titel
  • Van ver halen. Verhalen bij 150 jaar Zendingskerk Ermelo 1859-2009
Auteur
  • B. Berkhof
Uitgever
  • interne uitgave
Jaar van uitgave
  • 2009

Titel
  • Veertig verhalen rond de zendingskerk. Een bundel verhalen ter gelegenheid van het 150-jaring jubileum
Auteur
  • L. Mol (red.)
Uitgever
  • Interne uitgave
Jaar van uitgave
  • 2010


Periodieken
Titel
  • Ermeloo'sch zendingsbladErmelosch zendingsblad
Paginering
  • Jrg. 1 (1860) - 41 (1900)
Uitgever
  • Ermelo : Zendings-Drukkerij
Jaar van uitgave
  • 1860-1900

Titel
  • Nieuwe wegen : orgaan der Vereeniging De Zendingsgemeente te Ermelo en der Vereeniging De Nederlandsche Tentzending
Paginering
  • Jrg. 1 (1920) - ...
Uitgever
  • Ermelo
Jaar van uitgave
  • 1920-1959

Titel
  • Werk van barmhartigheid te ermelo
Uitgever
  • Ermelo
Jaar van uitgave
  • 1900-1905?

Het archief

Meer over het archief
Beschrijving archief

Het archief in Ermelo is verre van compleet, zo ontbreken alle zendingsbladen (wel aanwezig in kopievorm, de originelen in bibliotheek van de Universiteit Utrecht) en bevinden de dagboeken van ds.  Witteveen zich in het Reveil-archief aan de Universiteit van Amsterdam en in particuliere collecties. In Ermelo kunnen nog wel de notulen over de jaren 1920-1959 worden aangetroffen.

Bewaarplaats Zendingskerk, Harderwijkerweg 10 te Ermelo
Periode archief 1859-1959
Openbaarheid beperkt
Opmerkingen openbaarheid

Alleen toegankelijk na afspraak met archivaris

Omvang 54 inventarisnummers
Toegang soort
  • Lijst
Toegang titel Inventaris van het archief van de Ermelo'sche Zendingsgemeente
Bijzondere relevantie

2.

Notulen van de bestuursvergaderingen van de Vereeniging de Zendingsgemeete te Ermelo, 1920-1937.

1 deel

 

3.

Idem, 1937-1959.

1 deel

 

4.

Losse notulen, 2 brieven en 1 foto afkomstig uit inv. nr. 3

1 omslag

 

13.

Een schrift met:

- Huis van Barmhartigheid

- Geschiedenis der zending

- De Zendingsgemeente

 

 
Websites

http://www.hervormd-ermelo.nl/Zendingskerk

 

http://www.zendingskerk.nl/jubileum

Verwijzing naar andere archiefvormers
Opmerkingen

Op de jubileumsite van de zendingskerk te Ermelo staan diverse artikelen over de geschiedenis van de Ermelo'sche zending. Bert Berkhof, de huidige voorganger, werkt aan een boek verschijnen over de geschiedenis van de zendingskerk. 

Informatiewaarde Interressant archief