Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

 
English | Nederlands

Rheinische Missionsgesellschaft

Naam Rheinische Missionsgesellschaft
Naamsvarianten
  • R.M.G.
  • RMG
  • Rhijnlandsch Zendingsgenootschap
  • Rhynsch Zendinggenootschap
  • Rijnlands Zendinggenootschap
  • Rheinische Missions Gesellschaft
  • Rhineland Missionary Society
Periode 1828-1960
Denominatie interdenominationeel
Org Zending

Korte geschiedenis

De organisatie

Het Genootschap

 

De Rheinische Missionsgesellschaft (RMG) werd gesticht in 1828 toen vier regionale zendingsgenootschappen in Elberfeld, Barmen, Keulen en Wesel besloten om samen te gaan werken. Het Genootschap is afhankelijk van giften door particulieren en legaten die afkomstig waren uit heel Duitsland en enige andere landen zoals Nederland en Rusland. De RMG slaagde erin om conflicten tussen lutherse en gereformeerde kerken te vermijden. De RMG fuseerde met het Bethels Zendingsgenootschap tot de Verenigde Evangelische Zending in 1974, in 1996 gevolgd door nog een fusie die resulteerde in de Gemeenschap van Verenigde Evangelische Kerken (Kirchengemeinschaft Vereinte Evangelische Missionen, afgekort als VEM). Van deze organisatie zijn 34 onafhankelijke kerken in Afrika, Azië en Duitsland lid.

 

De zending

De eerste zendelingen werden al in 1829 uitgezonden naar Zuid-Afrika.Het werk in Ned. Indië begon in 1834 toen een bijzondere toelating werd verkregen om op Borneo te gaan werken. De Borneozending onderging een terugslag met de opstand van 1858, maar de zendelingen mochten weer beginnen nadat het oproer was onderdrukt in 1866. Het werk vorderde langzaam: rond 1900 was het aantal christenen in Zuid-Borneo maar ongeveer 2.000.

In 1861 werd een nieuwe zending begonnen in Batak Land dat toen nog een overwegend heidense land was. De zending werd geleid door Ingwer Nommensen en bleek zeer succesvol te zijn.Volgens het jaarverslag van 1925 had de Batak Zending 26 zendingsstations met 497 afdelingen, 223.069 kerkleden waarvan 92.231 werden toegelaten tot het Heilig Avodnmaal, 414 basisscholen en een ziekenhuis in Pearadja. Het personeel bestond uit 38 Europese zendelingen, die alle gehuwd waren, 10 ongehuwde vrouwelijke werknemers, zusters genaamd, 19 inheemse hulpzendelingen, 652 inheemse godsdienstonderwijzers en 2.182 ouderlingen. In 1865 begon het werk op het eiland Nias later gevolgd door andere eilanden ter hoogte van de westkust van Sumatra (Enggano en Mentawei). Als gevolg van een opwekkingsbeweging die in 1915 aanving werden veel heidenen op het eiland Nias christen. De regering in Batavia waardeerde de inspanningen van de RMG omdat een christelijk Batakvolk een buffer vormde tussen de islamtische landstreken Atjeh en Minangkabau. Een Nederlandse ondersteuningsorganisatie werd in 1884 opgericht om geld in te zamelen. Na een korte periode van voorspoed raakte deze in 1904 in verval. De classis Amsterdam van de nederlandse Hervormde Kerk zond in 1914 een zendeling uit naar Borneo die in dienst was en begeleid werd door de RMG. Hij stichtte een nieuw station in Kasongan aan de rivier de Katingan. De koloniale regering verleende subsidies aan de RMG in 1902 en in 1909 om de bevolking op Mentawei en Enggano 'te beschaven' (Van Randwijck, Handelen en denken, 249-noot 16). Tijdens de Eerste Wereldoorlog leed de RMG aanzienlijke financiële verliezen die na de oorlog problematisch bleven. Dankzij aanzienlijke regeringsubsidies was de RMG echter in staat om met haar werk door te gaan, maar de verhouding tussen de koloniale regering en het particuliere Duitse genootschap was delicaat omdat Batavia in religieuze zaken op zijn minst in schijn neutraal moest blijven. De zendintgsstations op Borneo werden tussen 1921 en 1925 overgedragen aan de Basler Missionsgesellschaft. Een ander probleem waar de zendeling mee kampten was de wens van de inheemse kerken naar meer autonomie of zelfs onafhankelijkheid, met name in Batak Land. De Duitse zendelingen wilden greep houden op 'hun' kerken. Niettemin ontving de Batak Kerk al in 1881 een statuut (Kirchenordnung) en een zendingsschool in 1883. De inheemse pandita werden na voltooiing van hun opleiding geordend. Toen in 1940 de Tweede Wereldoorlog uitbrak werden alle Duitse zendelingen en hun helpers geïnterneerd en greep de Batak Kerk de gelegenheid aan om zichzelf onafhankelijk te verklaren. Na de oorlog werden de betrekkingen met de Indonesische kerken hersteld, maar de RMG beperkte zijn activiteiten tot steun en financiële hulp. De Batak Kerk (Huria Kristen Batak Protestan) had bijna 900.000 leden rond 1968. Alles bijeen genomen heeft de RMG ongeveer 950 zendelingen uitgezonden over de gehele wereld, van wie er ongeveer 250 vrouw waren. Naar BBorneo werden bijna 50 zendelingen uitgeszonden, naar Sumatra een veel groteraantal.

Organisatie

De Rheinische Missionsgesellschaft werd geleid door een bestuur, genaamd Deputation, bestaande uit geestelijken en zakenlieden. De directeur van de zendingsschool in Barmen, geassisteerd door enkele inspecteurs, behoorde ook tot het bestuur en had veel invloed omdat de zendelingen permanent in contact met hem stonden. Hij was de man die precies wist wat er in het veld gebeurde. De verschillende delen waar de RMG actief was werden onder de directeur en de inspecteurs verdeeld. De RMG had kostscholen voor de kinderen (jongens en meisjes gescheiden) van de zendelingen om hen een Europese opvoeding te geven. In Batak Land en op Nias stonden de zendelingen onder toezicht van een 'ephorus' die verantwoording schuldig was aan het bestuur. In Batak Land werd deze functie vervuld door de zendelingen Nommenssen (1880-1918), Warneck (1920-1931), Landgrebe (1932-1936) en dr. E. Verwiebe (1936-1940). Onder de ephorus stonden de presidenten van de vijf districten. De zendelingen hielden geregeld conferenties die een tot twee weken duurden en gedurende welke allerlei praktische problemen evenals principiële punten werden behandeld. Zoals de meeste zendingsgenootschappen besteedde de RMG veel aandacht aan onderwijs en gezondheidszorg. Een eerste ziekenhuis werd gesticht in Pearadja in Batak Land in 1889. Gezondheidszorg en onderwijs moesten niettemin de hoofdtaak, de verkondiging van het evangelie, ondersteunen.

De organisatiecultuur was patriarchaal, buitengewoon hiërarchisch en blank. Alle leden van wat wel de 'orde' werd genoemd, waren ervan doordrongen tot een gemeenschap te behoren. De 'orde' bood iedereen die toetrad een veilig bestaan tot aan de dood (genaamd 'naar huis terugkeren'). Vrouwen werden na ongeveer 1890 toegelaten. Hun takenw aren beperkt tot onderwijs met name aan andere vrouwen, liefdewerken en verpleging. Hoewel het aantal ongehuwde vrouwelijke werkers toenam, bleven zij tot het einde een kleine minderheid. De mannelijke zendelingen waren altijd gehuwd omdat vrijgezellen door de inheemse bevolking niet werden geaccepteerd. Hoewel inheemse werknemers zeer belangrijk waren voor het dagelijkse werk binnen de gemeente, bleef het bestuur in Europede handen. Een ander kenmerk was dat veel informatie op papier werd gezet en dat rekenschap afleggen aan een hoger niveau de vorm aannam van rapporten. Inspecteurs brachten soms bezoeken aan de zendingsgebieden en brachten rapport uit aan de Deputation. De drukkerij van de RMG publiceerde periodieken en jaarverslagen die naar de leden en contribuanten werden gestuurd en waarin met aansporingen om te bidden en om geld te geven. Vrouwen en kinderen hadden hun eigen periodieken. Deze voorzagen het thuisfromnt van informatie over verre landen met vreemde gewoonten en een exotische natuur. Veel aandacht werd besteed aan het op orde houden van het archief. gelukkig ontsnapte het aan de bombardementen van de Tweede Wereld Oorlog omdat het op tijd naar een veiliger plaats was gezonden. In 1930 werden de steden Barmen en Elberfeld en enkele aangrenzende dorpen verenigd tot een stad die de naam van Wuppertal kreeg. Het hoofdkwartier van de RMG is altijd in Barmen geweest.

 

 

Lijst van directeuren van het Missionshaus in Barmen:

Wilhelm Leopoldt 1826-1842

Heinrich Richter 1842-1847

Joh. Chr. Wallmann 1848-1857

Friedrich Fabri 1857-1884

Ludwig von Rohden 1884-1889

August Schreiber 1889-1903

Gottlob Hausleitter 1903-1908

Johannes Spiecker 1908-1920

Eduard Fries 1921-1923

Eduard Kriele 1923-1926

Rudolf Schmidt 1926-1929

Friedrich Keppler 1930-1932

Johannes Warneck 1932-1937

Hermann Berner 1937-1958

Heinrich de Kleine 1958-1967

Gustav Menzel 1967-1970

 

Lijst van presidenten van de RMG:

 

Johann Keetman 1843-1865

Ernst Wilhelm Müller 1865-1873

Carl Friedrich Klein-Schlatter 1873-1883

Theodor Gundert 1883-1904

R.W. Röhrig 1904-1907

Heinrich Mittelsten-Scheid 1907-1919

Emil Colsmann 1919-1930

Leonhard Schmid 1931-1944

Emil Schnieder 1944-1947

Wilhelm Brandenburger 1947-1960

Heinz Stöver 1963-1966

Doelstelling

Buiten Europa: zendingswerk in al zijn vertakkingen onder niet-christelijke volkeren. In Duitsland en aangrenzende landen: ophalen van geld en verscaffen van inlichtingen aan contribuanten over wat er wordt gedaan.

Taken en activiteiten
  • Bijbelvertaling
  • Ontwikkelingswerk (Landbouw/Technische opleiding etc.)
  • Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
  • Geldwerving
  • Gezondheidszorg
  • Informatievoorziening en propaganda
  • Pastoraal werk
  • Evangelieverkondiging en catechese
  • Christelijke lectuurvoorziening/colportage
  • Ondersteuning
  • Opleiding van zendingswerkers en missionarissen
  • Opleiding van (inheemse) werkkrachten (Te denken valt aan zendelingen, missionarissen, assistenten enz.)
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
  • Werk van en voor vrouwen en meisjes
Voorloper
Continenten
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Sumatra
  • Borneo
  • Nias
  • Mentawei
  • Enggano
Selectie uit de literatuur
Titel
  • Der Protestantismus in Indonesien : Geschichte und Gestalt / Theodor Müller-Krüger
Auteur
  • Theodor Müller-Krüger (1902-)
Reeks
  • Die Kirchen der Welt. Reihe B ; Bd. 5
Paginering
  • 388 p
Uitgever
  • Stuttgart : Evangelisches Verlagswerk
Jaar van uitgave
  • [1968]

Titel
  • The encounter of the batak people with rheinische mission-gesellschaft in the field of education (1861-1940) a historical-theological inquiry / Jan Sihar Aritonang
Auteur
  • Jan Sihar Aritonang (1953-)
Paginering
  • XI, 473 p
Uitgever
  • [S.l. : s.n.]
Jaar van uitgave
  • 2000

Titel
  • Abriss einer Geschichte der protestantischen Missionen von der Reformation bis auf die Gegenwart : mit einem Anhang über die katholischen Missionen / von Gustav Warneck ...
Auteur
  • Gustav Adolf Warneck (1834-1910)
Paginering
  • VI, 507 p
Uitgever
  • Berlin : Martin Warneck
Jaar van uitgave
  • 1905

Titel
  • Die Rheinische Mission : aus 150 Jahren Missionsgeschichte / Gustav Menzel
Auteur
  • Gustav Menzel
Paginering
  • 465, [30] p. pl
Uitgever
  • Wuppertal : Verlag der Vereinigten Evangelischen Mission
Jaar van uitgave
  • cop. 1978

Titel
  • Christus siegt : Geschichte der Dajak-Mission auf Borneo / von Hermann Witschi
Auteur
  • Hermann Witschi
Paginering
  • 279 p., [15] p. pl
Uitgever
  • Basel : Basler Missionsbuchhandlung
Jaar van uitgave
  • cop. 1942

Titel
  • A history of Christianity in Indonesia / ed. by Jan Sihar Aritonang and Karel Steenbrink
Auteur
  • Jan Sihar Aritonang (1953-) ; Karel Adriaan Steenbrink (1942-)
Reeks
  • Studies in Christian mission, ISSN 0924-9389 ; vol. 35
Paginering
  • XVI, 1004 p
Uitgever
  • Leiden [etc.] : Brill
Jaar van uitgave
  • 2008

Titel
  • Het zendingsconsulaat in Nederlands-Indië, 1906-1942 / Maria Cornelia JongelingThe Missionary Consulate in the Netherlands IndiesPerwakilan pekabaran indjil pada zaman Hindia Belanda
Auteur
  • Maria Cornelia Jongeling (1918-)
Paginering
  • 371 p
Uitgever
  • Arnhem : Van Loghum Slaterus
Jaar van uitgave
  • 1966


Periodieken
Titel
  • Jahresberichte
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1828-1960

Titel
  • Berichte der Rheinische Missionsgesellschaft
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1828-1964

Titel
  • Der kleine Missionsfreund
Uitgever
  • Halle
Jaar van uitgave
  • 18XX-...

Titel
  • Kindergabe
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1898-

Titel
  • Des Meisters Ruf. Mitteilungen des Rheinischen Frauen-Missionsbundes
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1909-1960

Titel
  • Das Missionsblatt / Missionsgesellschaft in Barmen
Paginering
  • Jg.1 (1826) - 98 (Aug/Sept. 1923)
Uitgever
  • Barmen : Missionsgesellschaft in Barmen
Jaar van uitgave
  • 1826-1923

Titel
  • Allgemeine Missions-Zeitschrift : Monatshefte für geschichtliche und theoretische Missionskunde
Paginering
  • Bd. 1 (1874) - Bd. 50 (1923)
Uitgever
  • Gütersloh : Bertelsmann
Jaar van uitgave
  • 1874-1923

Titel
  • Neue allgemeine Missionszeitschrift / hrsg. von Julius Richter ... [et al.]
Auteur
  • Julius Richter (1862-1940)
Paginering
  • Jg. 1 (1924) - Jg. 16, H. 8 (1939)
Uitgever
  • Gütersloh : Bertelsmann
Jaar van uitgave
  • 1924-1939
Meer over het archief
Beschrijving archief

Afgezien van enkele in het Nederlands geschreven dossiers zijn alle stukken in het Duits en geschreven in het Duitse handschrift dat tot ongeveer 1945 in gebruik was. De meeste stukken echter die van na ongeveer 1900 daterend zijn getypt. Het verdient aanbeveling om de rapporten (Berichte und Jahresberichte, zie onder periodieken) eerst te raadplegen en dan over te stappen naar de archiefstukken. Onderzoek in dit archief is de moeite meer dan waard omdat het een verbazingwekkende hoeveelheid stukken bevat met betrekking tot culturele botsingen die een onvermijdelijk gevolg zijn van het zendingswerk. Het archief heeft een duidelijke structuur en is gemakkelijk toegankelijk. Het bestaat voornamelijk uit de volgende soorten stukken:

1) persoonsdossiers van zendelingen

2) jaarverslagen opgesteld door de houders van de stations

3) verslagen over activiteiten zoals de regelmatige conferenties van zendelingen

4) correspondentie van de ephorus met het zendingshuis in Barmen

5) stukken over scholen en onderwijs

6) stukken over medisch zendingswerk zoals ziekenhuizen en poliklinieken

7) brieven geschreven door de pandita (inheemse onderwijzers) in Batak Land, bijna allemaal geschreven in het Bataks of een andere Indonesische taal

8) inspectierapporten

9) geschiedschrijving

10) stukken over de onafhankelijke kerken

De meeste stukken die over West Papua handelen dateren van na 1960 en zijn derhalve niet opgenomen. Het zendingshuis in Barmen is in het bezit van een zeer uitgebreide verzameling Duitse zendingstijdschriften en periodieken. Afgezien daarvan zijn ook veel niet-Duitse zendingsperiodieken aanwezig.

 

Bewaarplaats Vereinte Evangelische Mission, Missionshaus, Wuppertal
Periode archief 1828-1960
Openbaarheid openbaar
Opmerkingen openbaarheid

Onderzoekers moeten van tevoren een afspraak maken met de beheerder van het archief, dhr. Wolfgang Apelt. Er is een leeszaal met faciliteiten.

Omvang onbekend
Toegang soort
  • Lijst
Bijzondere relevantie
Toon

Verberg

1)

Personal files of missionaries:

Borneo 60 inventory numbers (of which women 3), 1831-1960

Mentawei 22 inv. nrs. (of which women 7), 1890-1960

Nias 92 inv. nrs. (of which women 18), 1815-1960

Sumatra 215 inv. nrs. (of which women 65), 1826-1960

West-Papua 14 inv. nrs. (of which women 3), 1926-?

Total number of inventory numbers 403 (of which women 96).

The years behind the names concern the period the files cover

These files consist mainly of letters written by the missionaries to the Missionhouse containing detailed information about what they had done and seen, about the results of their work and the problems they had encountered. This information is not limited to missionary points, but also deals with land, climate and people in general. The files sometimes contain some biographical information and letters from Barmen to missionaries.

 

2)

Stations

Mainly reports about work and results

Borneo 11 inventory numbers, 1892-1925

Mentawei 4 inv. nrs., 1901-1960

Nias 34 inv. nrs., 1899-1960

Sumatra 56 inv. nrs., 1895-1960

West-Papua none (all files dated from after 1960)

Total inventory numbers 109.

 

3)

Reports of conferences

Conferences of missionaries with lectures held by missionaries

Borneo, 1847-1924 (8 inv. nrs.)

idem, Nias, 1876-1939 (9 inv. nrs.)

idem, Sumatra, 1860-1939 (15 inv. nrs.)

 

4)

The ephorus

Only Sumatra had an ephorus, on Nias where a ‘Präses’ was placed above the other missionaries a comparable situation existed. Borneo never had such a middleman

Nias, correspondence with the Missionhouse, 1909-1940 (4 inv. nrs.)

Sumatra, correspondence and annual reports sent to the Missionhouse, 1880-1940 (8 inv. nrs.)

idem, instructions, 1920 and 1936 (inv. nr. 2.916)

Essay by ephorus J. Warneck about the situation of the mission in Batak Country, recent and future developments, 1922 (inv. nr. 2.916)

Circular letters of the ephorus to the missionaries, 1922-1940 (inv. nr. 2914).

 

5)

Inspection reports

Borneo, journeys made by Wegner (Wuppertal) and Witschi (Basel), 1912-1913, 1936 and 1939 (3 inv. nrs.)

Sumatra and the islands off the West Coast of Sumatra, journey made by director Spiecker, 1910-1911 (inv. nr. 2.953)

idem, journey made by inspector Wegner, 1913-1915 (inv. nr. 2.954)

idem, journeys made by director Schmidt, 1907 and 1928-1929 (inv. nr. 2.955)

idem, journeys made by other people, 1922-1950 (inv. nr. 2.956).

 

6)

Relations between the RMG and the Dutch colonial government

Correspondence with Batavia and Buitenzorg, 1888-1934 (2 inv. nrs.; largely about financial matters after 1918 and statistics)

Correspondence with the consul for the mission, 1906-1955 (3 inv. nrs.)

NB: the function of consul for the mission was created in 1906 to improve the relation between government and the Protestant as well as the Catholic mission.

 

7)

Other documents

Borneo, letters and diaries, 1834-1845 (5 inv. nrs.)

Documents with regard to Enggano, 1902-1938 (inv. nr. 2.832)

Documents with regard to the Batoe Islands, 1890-1938 (inv. nr. 2.831)

Chronicle written by director Von Rohden about the mission on Sumatra, 1860-1884 (inv. nr. 2.957)

‘Hatopan Kristen Batak’(Batak Christian Alliance), founded in 1918, statutes and other documents, 1918 (inv. nr. 2.989)

Instruction for missionaries in the field, 1932 (inv. nr. 2.916)

Instruction for the Sisters (female employees), 1900-1940 (inv. nr. 2.916)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Audio-visueel materiaal

During the Second World War all pictures and other images were destroyed, but after the war a new audio-visual collection was built up again. The archives have been saved.

Verwijzing naar andere archiefvormers
Informatiewaarde Groot

Geschiedenis

Korte geschiedenis

De organisatie

Het Genootschap

 

De Rheinische Missionsgesellschaft (RMG) werd gesticht in 1828 toen vier regionale zendingsgenootschappen in Elberfeld, Barmen, Keulen en Wesel besloten om samen te gaan werken. Het Genootschap is afhankelijk van giften door particulieren en legaten die afkomstig waren uit heel Duitsland en enige andere landen zoals Nederland en Rusland. De RMG slaagde erin om conflicten tussen lutherse en gereformeerde kerken te vermijden. De RMG fuseerde met het Bethels Zendingsgenootschap tot de Verenigde Evangelische Zending in 1974, in 1996 gevolgd door nog een fusie die resulteerde in de Gemeenschap van Verenigde Evangelische Kerken (Kirchengemeinschaft Vereinte Evangelische Missionen, afgekort als VEM). Van deze organisatie zijn 34 onafhankelijke kerken in Afrika, Azië en Duitsland lid.

 

De zending

De eerste zendelingen werden al in 1829 uitgezonden naar Zuid-Afrika.Het werk in Ned. Indië begon in 1834 toen een bijzondere toelating werd verkregen om op Borneo te gaan werken. De Borneozending onderging een terugslag met de opstand van 1858, maar de zendelingen mochten weer beginnen nadat het oproer was onderdrukt in 1866. Het werk vorderde langzaam: rond 1900 was het aantal christenen in Zuid-Borneo maar ongeveer 2.000.

In 1861 werd een nieuwe zending begonnen in Batak Land dat toen nog een overwegend heidense land was. De zending werd geleid door Ingwer Nommensen en bleek zeer succesvol te zijn.Volgens het jaarverslag van 1925 had de Batak Zending 26 zendingsstations met 497 afdelingen, 223.069 kerkleden waarvan 92.231 werden toegelaten tot het Heilig Avodnmaal, 414 basisscholen en een ziekenhuis in Pearadja. Het personeel bestond uit 38 Europese zendelingen, die alle gehuwd waren, 10 ongehuwde vrouwelijke werknemers, zusters genaamd, 19 inheemse hulpzendelingen, 652 inheemse godsdienstonderwijzers en 2.182 ouderlingen. In 1865 begon het werk op het eiland Nias later gevolgd door andere eilanden ter hoogte van de westkust van Sumatra (Enggano en Mentawei). Als gevolg van een opwekkingsbeweging die in 1915 aanving werden veel heidenen op het eiland Nias christen. De regering in Batavia waardeerde de inspanningen van de RMG omdat een christelijk Batakvolk een buffer vormde tussen de islamtische landstreken Atjeh en Minangkabau. Een Nederlandse ondersteuningsorganisatie werd in 1884 opgericht om geld in te zamelen. Na een korte periode van voorspoed raakte deze in 1904 in verval. De classis Amsterdam van de nederlandse Hervormde Kerk zond in 1914 een zendeling uit naar Borneo die in dienst was en begeleid werd door de RMG. Hij stichtte een nieuw station in Kasongan aan de rivier de Katingan. De koloniale regering verleende subsidies aan de RMG in 1902 en in 1909 om de bevolking op Mentawei en Enggano 'te beschaven' (Van Randwijck, Handelen en denken, 249-noot 16). Tijdens de Eerste Wereldoorlog leed de RMG aanzienlijke financiële verliezen die na de oorlog problematisch bleven. Dankzij aanzienlijke regeringsubsidies was de RMG echter in staat om met haar werk door te gaan, maar de verhouding tussen de koloniale regering en het particuliere Duitse genootschap was delicaat omdat Batavia in religieuze zaken op zijn minst in schijn neutraal moest blijven. De zendintgsstations op Borneo werden tussen 1921 en 1925 overgedragen aan de Basler Missionsgesellschaft. Een ander probleem waar de zendeling mee kampten was de wens van de inheemse kerken naar meer autonomie of zelfs onafhankelijkheid, met name in Batak Land. De Duitse zendelingen wilden greep houden op 'hun' kerken. Niettemin ontving de Batak Kerk al in 1881 een statuut (Kirchenordnung) en een zendingsschool in 1883. De inheemse pandita werden na voltooiing van hun opleiding geordend. Toen in 1940 de Tweede Wereldoorlog uitbrak werden alle Duitse zendelingen en hun helpers geïnterneerd en greep de Batak Kerk de gelegenheid aan om zichzelf onafhankelijk te verklaren. Na de oorlog werden de betrekkingen met de Indonesische kerken hersteld, maar de RMG beperkte zijn activiteiten tot steun en financiële hulp. De Batak Kerk (Huria Kristen Batak Protestan) had bijna 900.000 leden rond 1968. Alles bijeen genomen heeft de RMG ongeveer 950 zendelingen uitgezonden over de gehele wereld, van wie er ongeveer 250 vrouw waren. Naar BBorneo werden bijna 50 zendelingen uitgeszonden, naar Sumatra een veel groteraantal.

Organisatie

De Rheinische Missionsgesellschaft werd geleid door een bestuur, genaamd Deputation, bestaande uit geestelijken en zakenlieden. De directeur van de zendingsschool in Barmen, geassisteerd door enkele inspecteurs, behoorde ook tot het bestuur en had veel invloed omdat de zendelingen permanent in contact met hem stonden. Hij was de man die precies wist wat er in het veld gebeurde. De verschillende delen waar de RMG actief was werden onder de directeur en de inspecteurs verdeeld. De RMG had kostscholen voor de kinderen (jongens en meisjes gescheiden) van de zendelingen om hen een Europese opvoeding te geven. In Batak Land en op Nias stonden de zendelingen onder toezicht van een 'ephorus' die verantwoording schuldig was aan het bestuur. In Batak Land werd deze functie vervuld door de zendelingen Nommenssen (1880-1918), Warneck (1920-1931), Landgrebe (1932-1936) en dr. E. Verwiebe (1936-1940). Onder de ephorus stonden de presidenten van de vijf districten. De zendelingen hielden geregeld conferenties die een tot twee weken duurden en gedurende welke allerlei praktische problemen evenals principiële punten werden behandeld. Zoals de meeste zendingsgenootschappen besteedde de RMG veel aandacht aan onderwijs en gezondheidszorg. Een eerste ziekenhuis werd gesticht in Pearadja in Batak Land in 1889. Gezondheidszorg en onderwijs moesten niettemin de hoofdtaak, de verkondiging van het evangelie, ondersteunen.

De organisatiecultuur was patriarchaal, buitengewoon hiërarchisch en blank. Alle leden van wat wel de 'orde' werd genoemd, waren ervan doordrongen tot een gemeenschap te behoren. De 'orde' bood iedereen die toetrad een veilig bestaan tot aan de dood (genaamd 'naar huis terugkeren'). Vrouwen werden na ongeveer 1890 toegelaten. Hun takenw aren beperkt tot onderwijs met name aan andere vrouwen, liefdewerken en verpleging. Hoewel het aantal ongehuwde vrouwelijke werkers toenam, bleven zij tot het einde een kleine minderheid. De mannelijke zendelingen waren altijd gehuwd omdat vrijgezellen door de inheemse bevolking niet werden geaccepteerd. Hoewel inheemse werknemers zeer belangrijk waren voor het dagelijkse werk binnen de gemeente, bleef het bestuur in Europede handen. Een ander kenmerk was dat veel informatie op papier werd gezet en dat rekenschap afleggen aan een hoger niveau de vorm aannam van rapporten. Inspecteurs brachten soms bezoeken aan de zendingsgebieden en brachten rapport uit aan de Deputation. De drukkerij van de RMG publiceerde periodieken en jaarverslagen die naar de leden en contribuanten werden gestuurd en waarin met aansporingen om te bidden en om geld te geven. Vrouwen en kinderen hadden hun eigen periodieken. Deze voorzagen het thuisfromnt van informatie over verre landen met vreemde gewoonten en een exotische natuur. Veel aandacht werd besteed aan het op orde houden van het archief. gelukkig ontsnapte het aan de bombardementen van de Tweede Wereld Oorlog omdat het op tijd naar een veiliger plaats was gezonden. In 1930 werden de steden Barmen en Elberfeld en enkele aangrenzende dorpen verenigd tot een stad die de naam van Wuppertal kreeg. Het hoofdkwartier van de RMG is altijd in Barmen geweest.

 

 

Lijst van directeuren van het Missionshaus in Barmen:

Wilhelm Leopoldt 1826-1842

Heinrich Richter 1842-1847

Joh. Chr. Wallmann 1848-1857

Friedrich Fabri 1857-1884

Ludwig von Rohden 1884-1889

August Schreiber 1889-1903

Gottlob Hausleitter 1903-1908

Johannes Spiecker 1908-1920

Eduard Fries 1921-1923

Eduard Kriele 1923-1926

Rudolf Schmidt 1926-1929

Friedrich Keppler 1930-1932

Johannes Warneck 1932-1937

Hermann Berner 1937-1958

Heinrich de Kleine 1958-1967

Gustav Menzel 1967-1970

 

Lijst van presidenten van de RMG:

 

Johann Keetman 1843-1865

Ernst Wilhelm Müller 1865-1873

Carl Friedrich Klein-Schlatter 1873-1883

Theodor Gundert 1883-1904

R.W. Röhrig 1904-1907

Heinrich Mittelsten-Scheid 1907-1919

Emil Colsmann 1919-1930

Leonhard Schmid 1931-1944

Emil Schnieder 1944-1947

Wilhelm Brandenburger 1947-1960

Heinz Stöver 1963-1966

Doelstelling

Buiten Europa: zendingswerk in al zijn vertakkingen onder niet-christelijke volkeren. In Duitsland en aangrenzende landen: ophalen van geld en verscaffen van inlichtingen aan contribuanten over wat er wordt gedaan.

Taken en activiteiten
  • Bijbelvertaling
  • Ontwikkelingswerk (Landbouw/Technische opleiding etc.)
  • Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
  • Geldwerving
  • Gezondheidszorg
  • Informatievoorziening en propaganda
  • Pastoraal werk
  • Evangelieverkondiging en catechese
  • Christelijke lectuurvoorziening/colportage
  • Ondersteuning
  • Opleiding van zendingswerkers en missionarissen
  • Opleiding van (inheemse) werkkrachten (Te denken valt aan zendelingen, missionarissen, assistenten enz.)
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
  • Werk van en voor vrouwen en meisjes
Voorloper

Geografie

Continenten
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Sumatra
  • Borneo
  • Nias
  • Mentawei
  • Enggano

Niet-archivalische bronnen

Selectie uit de literatuur
Titel
  • Der Protestantismus in Indonesien : Geschichte und Gestalt / Theodor Müller-Krüger
Auteur
  • Theodor Müller-Krüger (1902-)
Reeks
  • Die Kirchen der Welt. Reihe B ; Bd. 5
Paginering
  • 388 p
Uitgever
  • Stuttgart : Evangelisches Verlagswerk
Jaar van uitgave
  • [1968]

Titel
  • The encounter of the batak people with rheinische mission-gesellschaft in the field of education (1861-1940) a historical-theological inquiry / Jan Sihar Aritonang
Auteur
  • Jan Sihar Aritonang (1953-)
Paginering
  • XI, 473 p
Uitgever
  • [S.l. : s.n.]
Jaar van uitgave
  • 2000

Titel
  • Abriss einer Geschichte der protestantischen Missionen von der Reformation bis auf die Gegenwart : mit einem Anhang über die katholischen Missionen / von Gustav Warneck ...
Auteur
  • Gustav Adolf Warneck (1834-1910)
Paginering
  • VI, 507 p
Uitgever
  • Berlin : Martin Warneck
Jaar van uitgave
  • 1905

Titel
  • Die Rheinische Mission : aus 150 Jahren Missionsgeschichte / Gustav Menzel
Auteur
  • Gustav Menzel
Paginering
  • 465, [30] p. pl
Uitgever
  • Wuppertal : Verlag der Vereinigten Evangelischen Mission
Jaar van uitgave
  • cop. 1978

Titel
  • Christus siegt : Geschichte der Dajak-Mission auf Borneo / von Hermann Witschi
Auteur
  • Hermann Witschi
Paginering
  • 279 p., [15] p. pl
Uitgever
  • Basel : Basler Missionsbuchhandlung
Jaar van uitgave
  • cop. 1942

Titel
  • A history of Christianity in Indonesia / ed. by Jan Sihar Aritonang and Karel Steenbrink
Auteur
  • Jan Sihar Aritonang (1953-) ; Karel Adriaan Steenbrink (1942-)
Reeks
  • Studies in Christian mission, ISSN 0924-9389 ; vol. 35
Paginering
  • XVI, 1004 p
Uitgever
  • Leiden [etc.] : Brill
Jaar van uitgave
  • 2008

Titel
  • Het zendingsconsulaat in Nederlands-Indië, 1906-1942 / Maria Cornelia JongelingThe Missionary Consulate in the Netherlands IndiesPerwakilan pekabaran indjil pada zaman Hindia Belanda
Auteur
  • Maria Cornelia Jongeling (1918-)
Paginering
  • 371 p
Uitgever
  • Arnhem : Van Loghum Slaterus
Jaar van uitgave
  • 1966


Periodieken
Titel
  • Jahresberichte
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1828-1960

Titel
  • Berichte der Rheinische Missionsgesellschaft
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1828-1964

Titel
  • Der kleine Missionsfreund
Uitgever
  • Halle
Jaar van uitgave
  • 18XX-...

Titel
  • Kindergabe
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1898-

Titel
  • Des Meisters Ruf. Mitteilungen des Rheinischen Frauen-Missionsbundes
Auteur
  • Missionshaus Barmen
Uitgever
  • Wuppertal:
Jaar van uitgave
  • 1909-1960

Titel
  • Das Missionsblatt / Missionsgesellschaft in Barmen
Paginering
  • Jg.1 (1826) - 98 (Aug/Sept. 1923)
Uitgever
  • Barmen : Missionsgesellschaft in Barmen
Jaar van uitgave
  • 1826-1923

Titel
  • Allgemeine Missions-Zeitschrift : Monatshefte für geschichtliche und theoretische Missionskunde
Paginering
  • Bd. 1 (1874) - Bd. 50 (1923)
Uitgever
  • Gütersloh : Bertelsmann
Jaar van uitgave
  • 1874-1923

Titel
  • Neue allgemeine Missionszeitschrift / hrsg. von Julius Richter ... [et al.]
Auteur
  • Julius Richter (1862-1940)
Paginering
  • Jg. 1 (1924) - Jg. 16, H. 8 (1939)
Uitgever
  • Gütersloh : Bertelsmann
Jaar van uitgave
  • 1924-1939

Het archief

Meer over het archief
Beschrijving archief

Afgezien van enkele in het Nederlands geschreven dossiers zijn alle stukken in het Duits en geschreven in het Duitse handschrift dat tot ongeveer 1945 in gebruik was. De meeste stukken echter die van na ongeveer 1900 daterend zijn getypt. Het verdient aanbeveling om de rapporten (Berichte und Jahresberichte, zie onder periodieken) eerst te raadplegen en dan over te stappen naar de archiefstukken. Onderzoek in dit archief is de moeite meer dan waard omdat het een verbazingwekkende hoeveelheid stukken bevat met betrekking tot culturele botsingen die een onvermijdelijk gevolg zijn van het zendingswerk. Het archief heeft een duidelijke structuur en is gemakkelijk toegankelijk. Het bestaat voornamelijk uit de volgende soorten stukken:

1) persoonsdossiers van zendelingen

2) jaarverslagen opgesteld door de houders van de stations

3) verslagen over activiteiten zoals de regelmatige conferenties van zendelingen

4) correspondentie van de ephorus met het zendingshuis in Barmen

5) stukken over scholen en onderwijs

6) stukken over medisch zendingswerk zoals ziekenhuizen en poliklinieken

7) brieven geschreven door de pandita (inheemse onderwijzers) in Batak Land, bijna allemaal geschreven in het Bataks of een andere Indonesische taal

8) inspectierapporten

9) geschiedschrijving

10) stukken over de onafhankelijke kerken

De meeste stukken die over West Papua handelen dateren van na 1960 en zijn derhalve niet opgenomen. Het zendingshuis in Barmen is in het bezit van een zeer uitgebreide verzameling Duitse zendingstijdschriften en periodieken. Afgezien daarvan zijn ook veel niet-Duitse zendingsperiodieken aanwezig.

 

Bewaarplaats Vereinte Evangelische Mission, Missionshaus, Wuppertal
Periode archief 1828-1960
Openbaarheid openbaar
Opmerkingen openbaarheid

Onderzoekers moeten van tevoren een afspraak maken met de beheerder van het archief, dhr. Wolfgang Apelt. Er is een leeszaal met faciliteiten.

Omvang onbekend
Toegang soort
  • Lijst
Bijzondere relevantie

1)

Personal files of missionaries:

Borneo 60 inventory numbers (of which women 3), 1831-1960

Mentawei 22 inv. nrs. (of which women 7), 1890-1960

Nias 92 inv. nrs. (of which women 18), 1815-1960

Sumatra 215 inv. nrs. (of which women 65), 1826-1960

West-Papua 14 inv. nrs. (of which women 3), 1926-?

Total number of inventory numbers 403 (of which women 96).

The years behind the names concern the period the files cover

These files consist mainly of letters written by the missionaries to the Missionhouse containing detailed information about what they had done and seen, about the results of their work and the problems they had encountered. This information is not limited to missionary points, but also deals with land, climate and people in general. The files sometimes contain some biographical information and letters from Barmen to missionaries.

 

2)

Stations

Mainly reports about work and results

Borneo 11 inventory numbers, 1892-1925

Mentawei 4 inv. nrs., 1901-1960

Nias 34 inv. nrs., 1899-1960

Sumatra 56 inv. nrs., 1895-1960

West-Papua none (all files dated from after 1960)

Total inventory numbers 109.

 

3)

Reports of conferences

Conferences of missionaries with lectures held by missionaries

Borneo, 1847-1924 (8 inv. nrs.)

idem, Nias, 1876-1939 (9 inv. nrs.)

idem, Sumatra, 1860-1939 (15 inv. nrs.)

 

4)

The ephorus

Only Sumatra had an ephorus, on Nias where a ‘Präses’ was placed above the other missionaries a comparable situation existed. Borneo never had such a middleman

Nias, correspondence with the Missionhouse, 1909-1940 (4 inv. nrs.)

Sumatra, correspondence and annual reports sent to the Missionhouse, 1880-1940 (8 inv. nrs.)

idem, instructions, 1920 and 1936 (inv. nr. 2.916)

Essay by ephorus J. Warneck about the situation of the mission in Batak Country, recent and future developments, 1922 (inv. nr. 2.916)

Circular letters of the ephorus to the missionaries, 1922-1940 (inv. nr. 2914).

 

5)

Inspection reports

Borneo, journeys made by Wegner (Wuppertal) and Witschi (Basel), 1912-1913, 1936 and 1939 (3 inv. nrs.)

Sumatra and the islands off the West Coast of Sumatra, journey made by director Spiecker, 1910-1911 (inv. nr. 2.953)

idem, journey made by inspector Wegner, 1913-1915 (inv. nr. 2.954)

idem, journeys made by director Schmidt, 1907 and 1928-1929 (inv. nr. 2.955)

idem, journeys made by other people, 1922-1950 (inv. nr. 2.956).

 

6)

Relations between the RMG and the Dutch colonial government

Correspondence with Batavia and Buitenzorg, 1888-1934 (2 inv. nrs.; largely about financial matters after 1918 and statistics)

Correspondence with the consul for the mission, 1906-1955 (3 inv. nrs.)

NB: the function of consul for the mission was created in 1906 to improve the relation between government and the Protestant as well as the Catholic mission.

 

7)

Other documents

Borneo, letters and diaries, 1834-1845 (5 inv. nrs.)

Documents with regard to Enggano, 1902-1938 (inv. nr. 2.832)

Documents with regard to the Batoe Islands, 1890-1938 (inv. nr. 2.831)

Chronicle written by director Von Rohden about the mission on Sumatra, 1860-1884 (inv. nr. 2.957)

‘Hatopan Kristen Batak’(Batak Christian Alliance), founded in 1918, statutes and other documents, 1918 (inv. nr. 2.989)

Instruction for missionaries in the field, 1932 (inv. nr. 2.916)

Instruction for the Sisters (female employees), 1900-1940 (inv. nr. 2.916)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Audio-visueel materiaal

During the Second World War all pictures and other images were destroyed, but after the war a new audio-visual collection was built up again. The archives have been saved.

Verwijzing naar andere archiefvormers
Informatiewaarde Groot