Sint Melaniawerk
| Naam | Sint Melaniawerk |
| Naamsvarianten |
|
| Periode | 1921-2011 |
| Denominatie | rooms-katholiek |
| Org | Missie |
| Korte geschiedenis | Oprichting Het Sint-Melania-Werk (SMW) werd in 1921 opgericht als vereniging van vrouwelijk leken-apostolaat, een sociale aanvulling op de missie (Van der Aalst, 'Sint Melania-Werk', 14). Frater W. Creutz Lechleitner hield toen een aantal lezingen voor de Nijmeegse afdeling van de R.K. Vrouwenbond over de positie van de Javaanse vrouw. In zijn ogen moesten er geschikte huwelijkspartners voor katholieke jongemannen opgeleid worden, die zich na hun opleiding bovendien als katholiek konden handhaven (Roes, 'Sint Melania-Werk', 116-118). Bovendien benadrukte Creutz de slechte en vernederende omstandigheden waarin zowel islamitische als katholieke Javaanse meisjes verkeerden. Voor katholieken zou hun verheffing daarom een heilige plicht moeten zijn en daartoe zou volgens hem een vereniging opgericht moeten worden. De aanwezige dames gingen, gegrepen door het betoog, inderdaad tot het oprichten van een dergelijke organisatie over (Derks, Heilig moeten, 232). Naar goed ignatiaans gebruik richtte men zich vooral op de elite, in de verwachting dat katholieke hooggeplaatste voorbeeldige moeders de idealen zouden voorleven en overdragen (Roes, 'Sint Melania-Werk', 119). Concrete uitingsvormen voor hun werk zouden moeten zijn: scholen en internaten voor katholieke meisjes, consultatiebureaus om meisjes aan passend werk te helpen, tehuizen om meisjes die werkten of studeerden onderdak te bieden en ten slotte cursussen (Derks, Heilig moeten, 233).
Werkzaamheden op missiegebied Men begon 1929 op Java, maar al spoedig werd de gehele Indonesische archipel het werkterrein. Na 1958 werd dit uitgebreid tot alle ontwikkelingsgebieden buiten Europa, zoals Suriname (Roes, 'Sint Melania-Werk', 133; Willemsen OV16).
|
| Organisatie | Ideaal en praktijk Het Sint Melania-Werk was in de ogen van initiatiefnemer frater Creutz eerder een beweging met veel ruimte voor particulier initiatief en belangstelling dan een strak geleide organisatie. Met name vrouwen uit gegoede kring, zoals de leden van de RK Vrouwenbond, zouden zich in de vereniging moeten gaan inspannen om geld en middelen bijeen te brengen voor hun doelen (Derks, Heilig moeten, 232). De vereniging startte in Nijmegen met een bestuur bestaande uit een presidente, een secretaresse en een penningmeesteres. Bisschoppelijke goedkeuring kreeg de vereniging in 1923, onder meer onder de voorwaarde dat zij een afdeling was van de Indische Missie Vereniging. In de loop van de tijd ontstonden er meerdere afdelingen, onder andere door werk dat door dr.ir. Joseph Schmutzer, overigens zonder samenspraak met het bestuur, was ondernomen, en door toedoen van het echtpaar Van Arcken-Couvreur (Roes, 'Sint Melania-Werk').
Bestuur Na de eerste algemene vergadering in 1923 werd er werk gemaakt van het bestuur. De statuten en het huishoudelijk reglement, zowel bisschoppelijk als koninklijk goedgekeurd, schreven de verkiezing van een hoofdbestuur voor. Algemeen voorzitster, penningmeesteres en secretaresse gingen nu fungeren als dagelijks bestuur. Kardinaal Van Rossum had het beschermheerschap over de vereniging aanvaard. In 1924 werd de vereniging uitgebreid met een Centraal Bureau voor het Sint Melania-werk, om de algemeen secretaresse en secretaresse van de pers- en progragandacommissie te ontlasten. Dit Centraal Bureau moest zorgen voor een goede financiële basis, te realiseren in de vele afdelingen en correspondentschappen en via de Melania-busjes. In 1925 werden een afzonderlijke Nederlandse en Javaanse afdeling opgericht.
Van bekering naar sociaal werk Uiteindelijk ontstond er een conflict tussen initiatiefnemer Creutz en de heren Schmutzer en E. A. van Arcken die het bestuur van de vereniging strakker ter hand hadden genomen. Creutz was inmiddels priester geworden en bleek te streven naar een apostolische gemeenschap met een congregatie als kern die gericht was op bekering, in tegenstelling tot het sociaal apostolaat zoals vormgegeven door de ontstane lekenvereniging. Creutz zou uiteindelijk het onderspit delven en de vereniging bleef een lekenbeweging die zich specialiseerde in sociaal werk voor en onder vrouwen. Dit werd beschouwd als aanvullend op de eigenlijke missie. Roes meent dat dit op de maatschappij gerichte apostolaat ontsprongen is uit naijver met de zending, maar het werk van zendingsartsen en -onderwijzers was ook een bron van inspiratiebron (Roes, 'Sint Melania-Werk'). Onder de gereformeerden was de verhouding tussen gezondheidszorg, onderwijs en sociaal werk, die als 'hulpdiensten' werden betiteld, en de eigenlijke zending een punt van voortdurende discussie.
Activiteiten In 1930 ontplooide Melania de volgende activiteiten, de meeste op Java: scholen in Jogjakarta, Soerabaja en Soerakarta, naaikrans in Bandoeng, wijk- en kraamverpleging in Jogjakarta, Meester Cornelis, Madioen en Makassar, maken en verzenden van kledingstukken naar Ned. Indië (z.g. baadjeswerk), verzending van boeken naar Ned. Indië, organisatie van een loterij, uitgave van een periodiek en deelname aan missietentoonstellingen (jaarverslag 1930). In 1940 waren er in Ned. Indië afdelingen voor Java, Zuid-Sumatra en Zuid-Celebes, alle met een bestuur en een geestelijk adviseur. Het Melaniawerk in Indië omvatte toen 20 scholen met 2.435 kinderen en 8 klinieken (Pius Almanak 1940, 511).
Na 1960 In 1969 werd de vereniging opgenomen in het Landelijk Katholiek Vrouwengilde, sindsdien onder de naam 'Stichting Melania Gilde, Ontwikkelingssamenwerking' (Van der Aalst, 'Melania-Werk', 15). De organisatie bestaat nog en is gevestigd in Den Haag. |
| Doelstelling | Aanvankelijk was het Sint Melania-Werk opgericht als ‘vereniging ter bevordering van het sociaal apostolaat onder de Javaanse vrouw’, maar naderhand werd dit uitgebreid ter ondersteuning van projecten voor inheemse vrouwen in katholieke missiegebieden en ontwikkelingsgebieden (Willemsen OV16). Het Sint Melaniawerk financierde bijvoorbeeld de cursussen die de Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart gaven in Nieuw-Guinea (Eijt en Hautvast, Een missie in de marge, 271; Willemsen (2005), 43). Ook droegen zij bij aan de poging van de Vrouwen van Nazareth om hun grootste missie-ambities op missionair terrein te verwezenlijken. Er waren contacten tussen hun stichter Van Ginneken sj en diverse betrokkenen bij het Sint Melania-werk, dat bovendien beschouwd werd als een verlengstuk van de jezuïetenorde. Na onderhandelingen over de financiën namen de Vrouwen van Nazareth hun Stichting Jeugdzorg te Buitenzorg over (Derks, 233-234). Niet alleen geografisch gezien, maar ook qua werkterreinen breidde de doelstellingen zich in de loop van de tijd uit. De oorspronkelijke doelstelling was 'de katholieke vorming van de inlandse vrouw voor huisgezin en maatschappij in onze koloniën te bevorderen'. In de loop van de tijd legde men zich vooral toe op onderwijs en medische verzorging en geestelijke en materiële emancipatie van de vrouw (Van der Aalst, 'Het archief van het Sint Melania-Werk', 14-15).
De doelstelling van verheffing van vrouwen en meisjes in Nederlands-Indië evolueerde uiteindelijk tot: ‘a) steun aan kleinschalige projecten, door vrouwen in de Derde Wereld opgezet, om hen te helpen in hun ontplooiing en vorming en in de verbetering van hun levenssituatie b) bewustwording teneinde de problematiek van vrouwen in ontwikkelingslanden beter toegankelijk te maken voor vrouwen in Nederland’ (Willemsen OV16) |
| Taken en activiteiten |
|
| Continenten |
|
| Lokatie |
|
| Selectie uit de literatuur |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Periodieken |
|
| Meer over het archief |
|
||||||||||||||||
| Losse archiefstukken | In het Katholiek Documentatie Centrum bevindt zich in de Collectie Losse Archiefstukken: LARC nr. 2541. Verklaring houdende taak en doelstelling van de Stichting Melania-Gilde. Kopie. z.j, 1 stuk. |
||||||||||||||||
| Opmerkingen | Uittreksels uit de jaarverslagen zijn te vinden in het Koloniaal Missie-Tijdschrift. |
||||||||||||||||
| Informatiewaarde | Interressant archief |
Geschiedenis
| Korte geschiedenis | Oprichting Het Sint-Melania-Werk (SMW) werd in 1921 opgericht als vereniging van vrouwelijk leken-apostolaat, een sociale aanvulling op de missie (Van der Aalst, 'Sint Melania-Werk', 14). Frater W. Creutz Lechleitner hield toen een aantal lezingen voor de Nijmeegse afdeling van de R.K. Vrouwenbond over de positie van de Javaanse vrouw. In zijn ogen moesten er geschikte huwelijkspartners voor katholieke jongemannen opgeleid worden, die zich na hun opleiding bovendien als katholiek konden handhaven (Roes, 'Sint Melania-Werk', 116-118). Bovendien benadrukte Creutz de slechte en vernederende omstandigheden waarin zowel islamitische als katholieke Javaanse meisjes verkeerden. Voor katholieken zou hun verheffing daarom een heilige plicht moeten zijn en daartoe zou volgens hem een vereniging opgericht moeten worden. De aanwezige dames gingen, gegrepen door het betoog, inderdaad tot het oprichten van een dergelijke organisatie over (Derks, Heilig moeten, 232). Naar goed ignatiaans gebruik richtte men zich vooral op de elite, in de verwachting dat katholieke hooggeplaatste voorbeeldige moeders de idealen zouden voorleven en overdragen (Roes, 'Sint Melania-Werk', 119). Concrete uitingsvormen voor hun werk zouden moeten zijn: scholen en internaten voor katholieke meisjes, consultatiebureaus om meisjes aan passend werk te helpen, tehuizen om meisjes die werkten of studeerden onderdak te bieden en ten slotte cursussen (Derks, Heilig moeten, 233).
Werkzaamheden op missiegebied Men begon 1929 op Java, maar al spoedig werd de gehele Indonesische archipel het werkterrein. Na 1958 werd dit uitgebreid tot alle ontwikkelingsgebieden buiten Europa, zoals Suriname (Roes, 'Sint Melania-Werk', 133; Willemsen OV16).
|
| Organisatie | Ideaal en praktijk Het Sint Melania-Werk was in de ogen van initiatiefnemer frater Creutz eerder een beweging met veel ruimte voor particulier initiatief en belangstelling dan een strak geleide organisatie. Met name vrouwen uit gegoede kring, zoals de leden van de RK Vrouwenbond, zouden zich in de vereniging moeten gaan inspannen om geld en middelen bijeen te brengen voor hun doelen (Derks, Heilig moeten, 232). De vereniging startte in Nijmegen met een bestuur bestaande uit een presidente, een secretaresse en een penningmeesteres. Bisschoppelijke goedkeuring kreeg de vereniging in 1923, onder meer onder de voorwaarde dat zij een afdeling was van de Indische Missie Vereniging. In de loop van de tijd ontstonden er meerdere afdelingen, onder andere door werk dat door dr.ir. Joseph Schmutzer, overigens zonder samenspraak met het bestuur, was ondernomen, en door toedoen van het echtpaar Van Arcken-Couvreur (Roes, 'Sint Melania-Werk').
Bestuur Na de eerste algemene vergadering in 1923 werd er werk gemaakt van het bestuur. De statuten en het huishoudelijk reglement, zowel bisschoppelijk als koninklijk goedgekeurd, schreven de verkiezing van een hoofdbestuur voor. Algemeen voorzitster, penningmeesteres en secretaresse gingen nu fungeren als dagelijks bestuur. Kardinaal Van Rossum had het beschermheerschap over de vereniging aanvaard. In 1924 werd de vereniging uitgebreid met een Centraal Bureau voor het Sint Melania-werk, om de algemeen secretaresse en secretaresse van de pers- en progragandacommissie te ontlasten. Dit Centraal Bureau moest zorgen voor een goede financiële basis, te realiseren in de vele afdelingen en correspondentschappen en via de Melania-busjes. In 1925 werden een afzonderlijke Nederlandse en Javaanse afdeling opgericht.
Van bekering naar sociaal werk Uiteindelijk ontstond er een conflict tussen initiatiefnemer Creutz en de heren Schmutzer en E. A. van Arcken die het bestuur van de vereniging strakker ter hand hadden genomen. Creutz was inmiddels priester geworden en bleek te streven naar een apostolische gemeenschap met een congregatie als kern die gericht was op bekering, in tegenstelling tot het sociaal apostolaat zoals vormgegeven door de ontstane lekenvereniging. Creutz zou uiteindelijk het onderspit delven en de vereniging bleef een lekenbeweging die zich specialiseerde in sociaal werk voor en onder vrouwen. Dit werd beschouwd als aanvullend op de eigenlijke missie. Roes meent dat dit op de maatschappij gerichte apostolaat ontsprongen is uit naijver met de zending, maar het werk van zendingsartsen en -onderwijzers was ook een bron van inspiratiebron (Roes, 'Sint Melania-Werk'). Onder de gereformeerden was de verhouding tussen gezondheidszorg, onderwijs en sociaal werk, die als 'hulpdiensten' werden betiteld, en de eigenlijke zending een punt van voortdurende discussie.
Activiteiten In 1930 ontplooide Melania de volgende activiteiten, de meeste op Java: scholen in Jogjakarta, Soerabaja en Soerakarta, naaikrans in Bandoeng, wijk- en kraamverpleging in Jogjakarta, Meester Cornelis, Madioen en Makassar, maken en verzenden van kledingstukken naar Ned. Indië (z.g. baadjeswerk), verzending van boeken naar Ned. Indië, organisatie van een loterij, uitgave van een periodiek en deelname aan missietentoonstellingen (jaarverslag 1930). In 1940 waren er in Ned. Indië afdelingen voor Java, Zuid-Sumatra en Zuid-Celebes, alle met een bestuur en een geestelijk adviseur. Het Melaniawerk in Indië omvatte toen 20 scholen met 2.435 kinderen en 8 klinieken (Pius Almanak 1940, 511).
Na 1960 In 1969 werd de vereniging opgenomen in het Landelijk Katholiek Vrouwengilde, sindsdien onder de naam 'Stichting Melania Gilde, Ontwikkelingssamenwerking' (Van der Aalst, 'Melania-Werk', 15). De organisatie bestaat nog en is gevestigd in Den Haag. |
| Doelstelling | Aanvankelijk was het Sint Melania-Werk opgericht als ‘vereniging ter bevordering van het sociaal apostolaat onder de Javaanse vrouw’, maar naderhand werd dit uitgebreid ter ondersteuning van projecten voor inheemse vrouwen in katholieke missiegebieden en ontwikkelingsgebieden (Willemsen OV16). Het Sint Melaniawerk financierde bijvoorbeeld de cursussen die de Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart gaven in Nieuw-Guinea (Eijt en Hautvast, Een missie in de marge, 271; Willemsen (2005), 43). Ook droegen zij bij aan de poging van de Vrouwen van Nazareth om hun grootste missie-ambities op missionair terrein te verwezenlijken. Er waren contacten tussen hun stichter Van Ginneken sj en diverse betrokkenen bij het Sint Melania-werk, dat bovendien beschouwd werd als een verlengstuk van de jezuïetenorde. Na onderhandelingen over de financiën namen de Vrouwen van Nazareth hun Stichting Jeugdzorg te Buitenzorg over (Derks, 233-234). Niet alleen geografisch gezien, maar ook qua werkterreinen breidde de doelstellingen zich in de loop van de tijd uit. De oorspronkelijke doelstelling was 'de katholieke vorming van de inlandse vrouw voor huisgezin en maatschappij in onze koloniën te bevorderen'. In de loop van de tijd legde men zich vooral toe op onderwijs en medische verzorging en geestelijke en materiële emancipatie van de vrouw (Van der Aalst, 'Het archief van het Sint Melania-Werk', 14-15).
De doelstelling van verheffing van vrouwen en meisjes in Nederlands-Indië evolueerde uiteindelijk tot: ‘a) steun aan kleinschalige projecten, door vrouwen in de Derde Wereld opgezet, om hen te helpen in hun ontplooiing en vorming en in de verbetering van hun levenssituatie b) bewustwording teneinde de problematiek van vrouwen in ontwikkelingslanden beter toegankelijk te maken voor vrouwen in Nederland’ (Willemsen OV16) |
| Taken en activiteiten |
|
Geografie
| Continenten |
|
| Lokatie |
|
Niet-archivalische bronnen
| Selectie uit de literatuur |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Periodieken |
|
Het archief
| Meer over het archief |
|
||||||||||||||||
| Losse archiefstukken | In het Katholiek Documentatie Centrum bevindt zich in de Collectie Losse Archiefstukken: LARC nr. 2541. Verklaring houdende taak en doelstelling van de Stichting Melania-Gilde. Kopie. z.j, 1 stuk. |
||||||||||||||||
| Opmerkingen | Uittreksels uit de jaarverslagen zijn te vinden in het Koloniaal Missie-Tijdschrift. |
||||||||||||||||
| Informatiewaarde | Interressant archief |