Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

Er is geen archief bekend van het comité. De Java-Soemba film is te raadplegen op het Surfnet Video Platform en in het online Indisch Filmarchief (VPRO, 26-11-2008, URL: http://www.geschiedenis.vpro.nl/artikelen/39602280).

Inhoudsbeschrijving van de film:

Acte 1:

00.10 Tekst: Acte 1. Warta sari. Een reis door het zendingsgebied van Oost-Java. Een goed bericht enz. Fotografie I.A. Ochse. Eerste deel. Een zendingsfilm.Volgt gedrukte inleiding alsmede een verwijzing naar het bedrag dat door de zending in 1924 ontvangen werd en de bedragen, die het Nederlandse volk in dat jaar aan rookwaren en alcoholische dranken werd uitgegeven.

01.55 Beeld: het gebouw van het zendingsbureau en de zendingsschool te Oegstgeest ( noot 1 ). Directievergadering van de zeven samenwerkende zendingsorganisaties.

02.30 Gefilmd door rijdende camera: het fraaie park en het brede front van het opleidingsinstituut.

03.13 Kantoorruimte met ijverig werkende typistes en vrouwelijke beambten op aanwijzingen van een chef de bureau. Het archief, dat eenzelfde beeld geeft.

03.31 Vrouwelijke hand drukt op bel, hoog aan de wand zit een hoorn, waaruit het signaal voor etenstijd komt en leerlingen en docenten komen in snel tempo de trap af. Overzicht van de eetzaal tijdens een broodmaaltijd. Leerlingen en docenten aan de gemeenschappelijke lunch.

04.30 Leslokaal waarin docent de a.s. zendelingen les geeft in de geografie van Java en Madoera. Dr. Fokkema, de rector van de zendingsschool schrijft een stelling op het schoolbord (noot 2), welke aan de aandachtig toehorende leerlingen nader toegelicht wordt.

05.24 Arts legt toont bij een skelet de bouw van het beenderenstelsel uit. Tijdens de verbandles wordt het hoofd van een der cursisten ingezwachteld, wordt een elleboog verbonden en een gespalkte onderarm met verband omwonden.

06.01 De uitgebreide bibliotheek, met honderden boeken op lange planken langs de wand, die door cursisten afgenomen of teruggezet worden.

06.17 Gefilmd vanaf de bovenste verdieping van het gebouw: cursisten aan het werk in het park met het onderhoud van paden en perken, waarbij geschoffeld en geharkt wordt.

06.54 Voetbalwedstrijd op het veldje achter het gebouw. Spelmomenten met een talentvolle voorhoedespeler en een
rakelings langs de doelpaal hobbelende bal.

07.19 In een halve kring gezeten brengen cursisten met een variatie van blaasinstrumenten koraalmuziek ten gehore.

08.01 Tabel van het aantal in 1875, 1900 en 1925 uitgezonden zendelingen naar Oost-Java, resp. 3, 8 en 17.

08.15 Mailboot van de Stoomvaart Mij. Nederland vaart het IJ af. Het sportdek, gezien vanaf de brugomloop, tijdens de vaart in volle zee. De Needles-vuurtoren aan de voet van de krijtrotsen op de westpunt van het eiland Wight. Het achterschip neemt zwaar stampend sproeiwater over van achterop komende deining. De Rots van Gibraltar.

09.40 Panorama van Algiers. Nauw straatje met zwaar beladen ezel en zich voortreppende kinderen. 3-tal grote oceaanstomers, naast elkaar afgemeerd in de haven van Genua.Gebouwen aan de waterkant in Port Said. Inheemse winkelbuurt met o.a. open kraam met uitgehangen geslachte dieren. Passage van een baggermolen in het Suezkanaal.

11.36 De tegen en in een rots gebouwde tempel Isurumuni Vihara in Colombo, gefilmd van opzij, recht van voren en schuin van voren met weerspiegeling in de visvijver waarin tweetal jongens voer werpen. Passepartout van van een naderende jongen met witte koe. Close-up van het dier.

12.41 Passagiers leunen over de reling en werpen dubbeltjes overboord. Maleise jongetjes in ranke, uit boomstammen vervaardigde kleine kano's, duiken in het water van de van de haven van Singapore om de muntstukken te grijpen ( noot 3 ).Chinese inwoners op hun sampans in de haven

13.18 Tekst: Einde van het Eerste Deel.

13.21 Einde.

Acte 2:

13.31 Tekst: Acte 2

13.47 Havensleepboot Kraus trekt de mailboot aan de achtersteven langs de kade. Zendeling F. van Hasselt, bestemd voor de zending op Nieuw Guinea, daalt de loopplank af en wordt begroet door de administrateur van het Zendingsconsulaat. Zendeling en administrateur in gesprek; close-up van de heer van Hasselt.

14.42 Animatie landkaart van Java, waarop het arbeidsterrein van de 7 verschillenden zendingscorporaties wordt ingetekend:West-Java van de Nederlandsche Zendings Vereeniging, Midden-Java van de Zending der Gereformeerde Kerken, noordoostelijk daarvan de Salatiga Zending en de Doopsgezinde Zending Vereeniging., rond Soerabaja en ten zuiden daarvan het Nederlandsch Zendingsgenootschap en tenslotte op Oost-Java en Madoera het Java Comité.

15.29 Het gebouw van het Zendingsconsulaat te Weltevreden,dat verlaten wordt door Zendingsconsul en Administrateur, die het contact tussen overheid en zending onderhouden.

16.15 Grafmonument voor zendeling E.Jellesma te Modjowarno alwaar hij na 7-jarige arbeid in 1851 overleed. Njai pah, de enige nog levende Christen-Javaanse die de zendeling nog gekend heeft poseert omringd door haar enige van haar kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en achterachterkleinkinderen. Close-up van de oude dame, die een week later zou overlijden.

17.21 Het huis van de zendeling, destijds gebouwd door zendeling Kruyt. Op de voorgrond de huidige bewoners, het echtpaar van der Poel.

17.33 Kaart van Oost-Java, waarop de zendingsplaats Modjowarno, zuidelijk van Pasoeroean, wordt aangegeven.

17.53 Het witte zendingskerkje. De dienst bijgewoond door vele kerkgangers, die, in Javaanse klederdracht, na afloop het Godshuis verlaten. Door mannelijke en vrouwelijke leden bijgewoonde vergadering van de kerkeraad; de voorzitter en close-ups van leden van de raad, die uit uitsluitend Javanen bestaat.

19.06 De Hollandsch-Inlandsche zendingsschool. De Javaanse onderwijzeres Soetiarsi schrijft de zin 'Steunt de Zending' op het schoolbord en poseert vervolgens bereidwillig. Op de galerij en het grasveld spelende kinderen tijdens het speelkwartier.

20.08 Zendingsarts Dr. Ketel verricht miltonderzoek op enige schooljongens (op voorkomen van malaria).

20.54 Les in hygiëne door de Javaanse arts Ismaël aan leerlingen van de zendingskweekschool. Polsstokhoogspringen door de jongens van de kweekschool. Een sprong in slow-motion; telkens 5 jongens werpen gelijktijdig hun speren.

22.09 De vaatwas, de was en het strijken van het wasgoed wordt door de jongens zelf gedaan.

22.35 Groep jongens o.l.v. Dr. Nortier en Dr. Ismael doorkruist een ravijn en zet op een hoogvlakte de enorme zendingsvlag en tenten op. De jongens liggen dicht opeen tijdens de verplichte rust, terwijl de kok het eten bereidt op open vuurtjes.

23.43 Ismaël spreekt de jongens toe. Hoogspringen gevolgd door bokspringen over de rug van Nortier. De groep staande rond het sterk rokende kampvuur. Dr. Ismael stookt het vuur op tijdens zijn wacht.

24.33 Het zendingshospitaal te Modjowarno, dat over meer dan 200 bedden beschikt. Slechts gedeeltelijk gefilmd gedrukt verslag van de uitbreiding van de medische zending op Oost-Java.
Tekst: Einde van het Tweede Deel.

25.38 Einde.

Acte 3:

25.48 Tekst: Acte 3. Warta Sari. Een reis door het zendingsgebied van Oost-Java. Derde deel (noot 1).Beeld: het huis van een der artsen. Vrouwen zitten met hun kinderen te wachten op de galerij van de kliniek. De kliniek in de open lucht. Injectie in de vooraf met antiseptisch watje gereinigde onderarm met Neosalversan tegen framboesia bij vrouw.

27.01 Aankomst van een autobrancard, die door verplegers met enige moeite uit het voertuig gehaald wordt en naar binnen gedragen wordt. Dragers torsen een aan een dikke bamboestok opgehangen bed. Een draagstoel wordt voorzichtig neergezet.

27.59 Rij oogpatienten met verbonden ogen, en blinden keren achter elkaar lopend en elkaar bij de schouder vasthoudend na behandeling naar hun zaal terug. Arts op zijn ronde beklopt rug van patient terwijl hoofdzuster toekijkt en verplegers eten uitdelen. Javaanse evangelist Tabri leest patienten voor uit een evangelisch geschrift. Kinderbedjes in de babykamer. Close-up van een op zijn buik liggende zuigeling in zijn bedje.

29.03 Zuster Hulzebos, reeds 26 jaar werkzaam in de Medische Zending, loopt met 2 inheemse verpleegsters en een drager een kampong in en poseert met een baby. Raden Ajoe, het Javaanse hoofd van de huishouding poseert bij haar 'boerderij'. De overdekte galerij van het internaat voor Javaanse leerling-verpleegsters en leerling-vroedvrouwen, waar een groepje naaiwerk verricht ( noot 2 ).

30.10 Zr. Engelberts geeft les in het aanleggen van een hoofdverband voor leerling-verpleegsters.

30.34 Het in stukken 'afpellen' en te drogen leggen van een stam van een pisangboom t.b.v. verband. Jongen toont bord met opgerolde zwachtels gemaakt van een pisangstam.

30.54 Op banken rond een versierde boom van naaldhout gezeten zingen jongens kerstliederen waarbij de maat gezwaaid door een inheemse zuster met een vlaggetje.

31.35 Animatietabel waarin de groei van het aantal zendingsscholen van 1875 tot 1924 wordt weergegeven.Opleidingsschool voor Inlandsche Voorgangers te Malang, Bale Wijata, in aanbouw met beelden van aanmaak van specie, de dakconstructie, het afzagen van het uiteinde van een spant.Het gebouwencomplex in afwachting van de officiële opening.De resident stapt uit zijn auto en wordt begroet door een commissie van ontvangst, die hem en de genodigden rondleidt,waarna het gezelschap poseert. Overzicht van het complex tijdens de feestelijke opening.

33.40 Stroom bezoekers loopt naar het gebouw van de zendingspost te Pareeredjo. Het hulpziekenhuis van de post. Patiënten wachten geduldig op oogonderzoek. Arts onderzoekt de ogen van een jongen.

34.22 Leerlingen lopen massaal onder de poort van de grote Hollandsch-Inlandsche School door. Klas jongens in gymnastiekkleding demonstreert grondoefeningen in bijna perfecte synchronisatie (noot 3) en marcheert na afloop in stramme formatie af.

35.37 Jongens aan de ontbijttafel bij onderwijzer Boer, die tevoren een gebed uitspreekt. Jongens dragen het meubilair naar buiten op het grasveld voor de wekelijkse schoonmaakbeurt van de gebouwen.

36.31 Armen komen aan bij het gebouw van de Armenzorg,eertijds gesticht door de zending. Verpleegden bewerken voor hun eigen onderhoud de grond naast een maisakker. Vrouwen stampen gezamenlijk de padi in een rijstblok. Twee vrouwen slaan met stampers de maat van een door een derde vrouw gezongen lied.

37.34 Het kloppen van de bast van kokosnoten voor het verkrijgen van kokosvezel en het uitpluizen van de geklopte bast. Vrouwen pluizen de gedroogde bast verder uit tot een soort houtwol ontstaat. Vrouwen draaien de gepluisde bast ineen tot een streng touw. Jongen demonstreert het in elkaar draaien van twee strengen tot een dikker touw. Mannen vlechten kokosmatten van strengen gepluisde bast.

38.49 Bruiloftsstoet bereikt het kerkje van de zendingspost Swaroe. Het bruidspaar op de rug gezien en de met gasten gevulde kerk. Het bruiloftspaar luistert staande naar de door de organist op het kleine orgel gespeelde muziek, waarna het paar neerknielt en de voorganger de huwelijksformulering voorleest. Het Javaanse bruidspaar poseert met de gasten na afloop van de dienst.

39.26 Tekst: Einde van het Derde Deel.

39.27 Einde.

Acte 4:

39.37 Tekst: Acte 4. Warta Sari. Een reis door het Zendingsgebied van Oost-Java. Vierde deel (noot 1).Beeld: groep meisjes komt aan bij het gebouwtje voor de naailes, wassen hun handen in een teil met water en drogen hun handen af aan door dames gereed gehouden handdoeken. Beelden van de naailes, waarbij de meisjes nauwgezet borduren en herstellen.

40.50 Grote groep kleuters stormt de heuvel op, de laatsten echter lopen op hun gemak. De kinderen in de banken van de fröbelklas. Het meisje Soejekti met geblanket (witgekalkt)gezichtje op de voorste bank. Een tweetal dreumesen met veel te grote herenhoeden op hun hoofd. De kinderen tijdens de les in het vlechten met papier. Kringdans van kleuters in de tuin, waarbij allerlei Hollandse spelletjes uitgevoerd worden (noot 2). Tegenover elkaar zitten kinderen spelen 'handje klap'. Drietal jeugdige deelnemers opgaand in het spel. Kringdans rond de 'oorlogsruitertjes'. Slow motion van de 4, twee aan twee tegenover elkaar opspringende kleuters. Jeugdige bruiloftsstoet, waarin palmtakken worden meegedragen. Close-ups van de onwennig kijkende bruid, bruidegom en getuigen.

45.37 Vertrek van zendeling en mevr. de Vries vanuit Soemberpoetjoeng. De karavaan met voorop het echtpaar tijdens de voettocht over de hellingen van de vulkaan Kawi. Passage van een bruggetje waaronder tani's [= Javaanse boeren] hun runderen drenken. Oversteken van een rivierbedding door van steen op steen te stappen. Het echtpaar, gevolgd door hun dragers, komt aan bij de pasangrahan te Peniwen.

47.37 Inheemse vrouwen dragen met een doek bedekte schalen aan ter verwelkoming van het in het voorvertrek plaatsgenomen hebbend echtpaar. Een der dames met haar zoontje wiens hoofd schuilgaat in een vilten herenhoed.

48.20 Pinksteroptocht van leerlingen van de zendingsschool,waarbij vlaggen worden meegedragen en grote stofwolken opgeworpen.

48.57 Optocht van witte vlaggetjes dragende kinderen t.g.v. Kerstfeest in Monoredjo. Jongens omstuwen de klimpaal. Een jongen bereikt de top van de paal en haalt een vlaggetje naar beneden terwijl op de grond jongens zich verdringen om naar boven te klimmen.

49.52 Jongens dragen plateaus met rijst aan voor de tientallen wachtende en op de grond gezeten jongens. De deelnemers aan de massamaaltijd tijdens het gebed. Een kleine jongen deelt porties rijst uit aan de bij hem zittende jongens.

50.36 Tekst: Wordt dadelijk vervolgd.

50.38 Einde.

bron: VPRO, 26-11-2008 URL: http://geschiedenis.vpro.nl/artikelen/39602280/