Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

 
English | Nederlands

Broeders van Oudenbosch

Naam Broeders van Oudenbosch
Naamsvarianten
  • Broeders van de H. Aloysius Gonzaga (CSAL)
  • Congregatio Sancti Aloysii (csal.)
  • Broeders van Saint Louis
Periode 1840-2011
Denominatie rooms-katholiek
Org Missie

Korte geschiedenis

De congregatie

De congregatie is gesticht in Oudenbosch in 1840 door de cisterciënzer pastoor Willem Hellemons (1810-1884) en een jongeman uit zijn parochie, Johannes (vader Vincentius) Huybrechts (1812-1889)

 

De missie

Ned. Indië

Hoewel de Congregatie van de Broeders van Oudenbosch niet opgericht is met een missionair doel, waren de broeders de eerste broeder-congregatie in Nederlands-Indië, toen zij in 1862 aankwamen in Soerabaja op Java. Daar begonnen zij met onderwijs aan kinderen van bemiddelde katholieken van Nederlandse afkomst. In 1898 werkten er 34 broeders in het onderwijs in Soerabaja en Batavia . Overigens had de overste van de broeders pas toegestemd, nadat hij flink onder druk gezet was door de eveneens in Oudebosch gevestigde jezuïeten met wie de congregatie nauwe banden had. Jarenlang probeerden de broeders de Indische missie met minimale middelen in stand te houden, omdat expansie in Nederland genoeg van hen vergde en de Indische koloniale samenleving bovendien geen goede naam had. Gaandeweg breidden de onderwijsactiviteiten van de broeders zich uit naar Batavia (1905), Semarang (1911), Bandoeng (1930) en Madioen (1934). Ook wat betreft het aandeel van de congregatie in de missie is na 1900 een toename te zien: in 1912 werkte één derde van de onderwijzers van de congregatie in Indië. De broeders werkten uiteindelijk in de vicariaten Bandoeng, Djakarta, Semarang, Soerabaja, Malang en Roeteng. Zij verzorgden kweekschool- en lager en middelbaar onderwijs, al dan niet met internaat, dreven een weeshuis en gaven les op scholen die waren aangepast aan het Indonesische onderwijssysteem (SGA en SMP)..

 

Overige gebieden

De suggestie van de Witte Paters om eens buiten het Nederlandse blikveld te kijken viel goed bij de broeders. Zij openden in 1955 in Aylmer (Ontario, Canada) een vestiging met de bedoeling van daaruit broeders uit te zenden naar Indonesië en naar nieuwe missiegebieden in Afrika en elders . Het was eveneens via contact met de Witte Paters dat missie in Tabora (Tanganyika, het latere Tanzania) tot stand kwam. De broeders werkten daar op een middelbare school en een kweekschool. De in 1971 aangevangen missie in Liberia valt buiten de gids.

 

Alle informatie is, tenzij anders vermeld, geput uit: Van Woesik, 98, Willemsen, I, par. 3-9, Van Vugt, Broeders, 75, Pius-almanak 1960/61, 344 en 427, Van Vugt, 'De missie' en Derix, brngers van de boodschap

 

 

Organisatie

Aanvankelijk leefden de broeders onder een geïmproviseerde regel opgesteld door de stichter Hellemons. In de loop van de tijd ontstond er een geschil over de gezagsverhouding tussen de apostolisch vicaris van Breda, mgr. Van Hooijdonk en de stichter. Dit hoogoplopende conflict werd pas na bemiddeling door bisschop Zwijsen in 1854 beëindigd. Het gezag van Van Hooijdonk over de congregatie werd bevestigd en de stichter werd op een zijspoor gezet. Overigens heeft de aanstelling van een seculiere priester als rector nadien niet geleid tot intensieve bemoeienis met het bestuur van de broeders. In 1887 kreeg de congregatie bovendien grotere autonomie, toen bisschop Leyten de banden met de congregatie losser maakte, onder meer omdat hij wilde dat de congregatie ook buiten zijn diocees actief zou worden. Op zijn voorspraak ontving de congregatie namelijk pauselijke goedkeuring. De congregatie werd verder bestuurd door een algemeen bestuur en de oversten van de huizen. De rechtspersoon van de congregatie was de Vereeniging Instituut Sint Louis en het generalaat bevindt zich in Nederland .

 

Alle informatie is, tenzij anders vermeld, geput uit: Pius-almanak 1960/61, 344, Van Vugt, Broeders).

Doelstelling

Stichter Hellemons had tijdens zijn studie in Rome belangstelling gekregen voor pastoraal werk onder de jeugd en was bovendien geïnspireerd door de Jezuïeten die zich de vorming van jeugd uit betere standen aantrokken. Doel van de oprichting van een congregatie was dan ook vooral gelegen in het feit dat hij zijn initiatieven voor de jeugd (onder meer een Mariacongregatie) wilde ondersteunen met religieus personeel (Van Vugt, Broeders in de katholieke beweging, 74-75). Het doel bij oprichting was daarom opvoeding in de vorm van parochieel jeugdwerk, maar dit werd uitgebreid met onderwijs en missiewerk (Van Woesik, 97; Willemsen, B09; Van Vugt, Broeders in de katholieke beweging, 103). Doelomschrijving 'alle apostolische arbeid waartoe de H. Kerk roept' (Pius-almanak 1960/61, 344) gaf in de periode ver daarvoor soms aanleiding tot problemen. De uitbreidingen buiten Oudenbosch en in het takenpakket werden vooral ondernomen onder druk van de apostolisch vicaris van Breda Van Hooijdonk, wat uiteindelijk leidde tot een stevig conflict met oprichter Hellemons dat duurde tot 1854 (Van Vugt, Broeders in de katholieke beweging, 103-104).

Taken en activiteiten
  • Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
Continenten
  • Noord Amerika
  • Afrika
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Java
  • Bandoeng
  • Semarang
  • Soerabaja
  • Jakarta
  • Flores
  • Bisdom Roeteng
Selectie uit de literatuur
Titel
  • Inventaris van de archieven van de Congregatie van de broeders van de Heilige Aloysius Gonzaga te Oudenbosch 1840-1993 / G.J.M. Blom, F.J. Hulst ; m.m.v. M.S.M. Hendrikx
Auteur
  • G.J.M. Blom ; Frank J. Hulst (1964-1998) ; M.S.M. Hendrikx
Paginering
  • 194 p
Uitgever
  • Zevenbergen : Streekarchief De Markkant
Jaar van uitgave
  • 1997

Titel
  • Broeders in de katholieke beweging : de werkzaamheden van vijf Nederlandse onderwijscongregaties van broeders en fraters, 1840-1970 / Joseph Pieter Adriaan van Vugt
Auteur
  • Joseph Pieter Adriaan van Vugt (1953-)
Reeks
  • KDSC scripta ; 5
Paginering
  • 407 p
Uitgever
  • Nijmegen : KDC/KSC
Jaar van uitgave
  • 1994

Titel
  • Trajecta : tijdschrift voor de geschiedenis van het katholiek leven in de Nederlanden
Paginering
  • Jrg. 1, nr. 1 (1992) - ...
Uitgever
  • Leuven : TrajectaZeist : Trajecta
Jaar van uitgave
  • 1992-...

Titel
  • Noordbrabants historisch jaarboek ... / Historische Sectie, Noordbrabants Genootschap
Paginering
  • Dl. 1 (1984) - ...
Uitgever
  • 's-Hertogenbosch : Het Noordbrabants GenootschapZutphen : De Walburg Pers
Jaar van uitgave
  • 1984-....

Titel
  • Negen en negentig, honderd : een gedenkboek over het missiewerk van de broeders van Saint Louis in Indonesië / geschreven door Broeder FaustinusIndonesië
Auteur
  • Broeder Faustinus
Paginering
  • 2 dl
Uitgever
  • [S.l. : s.n.]
Jaar van uitgave
  • 1962


Periodieken
Titel
  • Ons leven : contactblad Saint Louis
Paginering
  • 3 (1949-50) - ...
Uitgever
  • Oudenbosch : Saint Louis
Jaar van uitgave
  • 1949-...

Titel
  • Saint Louis : mededelingenblad van de Broeders van Saint Louis
Uitgever
  • Oudenbosch : Broeders van Saint Louis
Jaar van uitgave
  • 1961-...

Titel
  • Contactblad van de Broeders van Saint LouisContact
Uitgever
  • Oudenbosch : Broeders van Saint Louis
Jaar van uitgave
  • 1963-...

Titel
  • Opwaarts
Uitgever
  • Bandoeng:
Jaar van uitgave
  • omstreeks 1938

Titel
  • Het Toplicht
Uitgever
  • Soerabaja:
Jaar van uitgave
  • omstreeks 1938
Interviews

Vier interviews, te weten de nrs.:

202

278

317

574

Meer over het archief
Beschrijving archief

Het archief berust in het Regionaal Archief Westbrabant in Oudenbosch. De notulen van de bestuursvergaderingen over de periode 1840-1940 zijn in 1940 uit vrees voor moeilijkheden met de Duitse bezetter zijn vernietigd. De notulen van na 1945 zijn bewaard gebleven. Correspondentie tussen bestuur en conventen is nauwelijks bewaard gebleven. Het archief bevat de volgende onderdelen: oudste geschiedenis en herdenkingen, stichting tot en met 1940, bestuurszaken, conventen en kronieken, algemene vergaderingen en constituties, gebieden buiten Nederland, foto's en dia's, necrologie en gegevens van overleden broeders, verzamelingen van enkele broeders, schoolbestuurszaken 1938-1966, bouwtekeningen, uitgegeven werken en curiosa, geschiedenis van de congregatie.

Vermeldenswaard zijn de kronieken van de conventen en de persoonsdossiers van de broeders (336 omslagen; inv. nrs. 547-882). Van de vestigingen in Ned. Indië zijn de kronieken, zij het niet volledig, bewaard gebleven van Bandoeng (vanaf 1929), Batavia (vanaf 1905), Sint Joseph in Soerabaja (vanaf 1862) en Saint Louis in diezelfde stad (vanaf 1947). Interessant zijn mogelijk ook de vanaf 1935 bewaarde jaarboekjes (inv. nrs. 263-285), de correspondentie van de algemeen overste met het convent in Soerabaja ((periode 1861-1938; inv. nrs. 294-305), die met het apostolisch-vicariaat en met de broeders in Indonesië (periode 1944-1960; inv. nrs. 326-330) en de correspondentie van de algemeen-overste tijdens zijn bezoeken aan Indonesië (periode 1948-1959; inv. nrs. 340-343). In het archief zijn verslagen van conferenties van missionarissen of leidinggevenden in de missie in Ned. Indië/Indonesië aangetroffen.

Bewaarplaats Regionaal Archief Westbrabant, Oudenbosch
Periode archief 1862-1960
Openbaarheid openbaar
Opmerkingen openbaarheid

Voor raadpleging van stukken jonger dan 50 jaar is toestemming vereist van de archiefvormer.

Omvang 49 meter
Toegang soort
  • Inventaris met inleiding
Toegang titel http://www.regionaalarchiefwestbrabant.nl, aldaar 0341a Archieven van de congregatie van de broeders van de heilige Aloysius Gonzaga te Oudenbosch, 1840-1993, foto's en dia's: 0341c Catalogus foto- en diacollectie broeders van de heilige Aloysius Gonzaga te Oudenbosch, ca. 1875-1993.
Verwijzing naar andere archiefvormers
Informatiewaarde Interressant archief

Geschiedenis

Korte geschiedenis

De congregatie

De congregatie is gesticht in Oudenbosch in 1840 door de cisterciënzer pastoor Willem Hellemons (1810-1884) en een jongeman uit zijn parochie, Johannes (vader Vincentius) Huybrechts (1812-1889)

 

De missie

Ned. Indië

Hoewel de Congregatie van de Broeders van Oudenbosch niet opgericht is met een missionair doel, waren de broeders de eerste broeder-congregatie in Nederlands-Indië, toen zij in 1862 aankwamen in Soerabaja op Java. Daar begonnen zij met onderwijs aan kinderen van bemiddelde katholieken van Nederlandse afkomst. In 1898 werkten er 34 broeders in het onderwijs in Soerabaja en Batavia . Overigens had de overste van de broeders pas toegestemd, nadat hij flink onder druk gezet was door de eveneens in Oudebosch gevestigde jezuïeten met wie de congregatie nauwe banden had. Jarenlang probeerden de broeders de Indische missie met minimale middelen in stand te houden, omdat expansie in Nederland genoeg van hen vergde en de Indische koloniale samenleving bovendien geen goede naam had. Gaandeweg breidden de onderwijsactiviteiten van de broeders zich uit naar Batavia (1905), Semarang (1911), Bandoeng (1930) en Madioen (1934). Ook wat betreft het aandeel van de congregatie in de missie is na 1900 een toename te zien: in 1912 werkte één derde van de onderwijzers van de congregatie in Indië. De broeders werkten uiteindelijk in de vicariaten Bandoeng, Djakarta, Semarang, Soerabaja, Malang en Roeteng. Zij verzorgden kweekschool- en lager en middelbaar onderwijs, al dan niet met internaat, dreven een weeshuis en gaven les op scholen die waren aangepast aan het Indonesische onderwijssysteem (SGA en SMP)..

 

Overige gebieden

De suggestie van de Witte Paters om eens buiten het Nederlandse blikveld te kijken viel goed bij de broeders. Zij openden in 1955 in Aylmer (Ontario, Canada) een vestiging met de bedoeling van daaruit broeders uit te zenden naar Indonesië en naar nieuwe missiegebieden in Afrika en elders . Het was eveneens via contact met de Witte Paters dat missie in Tabora (Tanganyika, het latere Tanzania) tot stand kwam. De broeders werkten daar op een middelbare school en een kweekschool. De in 1971 aangevangen missie in Liberia valt buiten de gids.

 

Alle informatie is, tenzij anders vermeld, geput uit: Van Woesik, 98, Willemsen, I, par. 3-9, Van Vugt, Broeders, 75, Pius-almanak 1960/61, 344 en 427, Van Vugt, 'De missie' en Derix, brngers van de boodschap

 

 

Organisatie

Aanvankelijk leefden de broeders onder een geïmproviseerde regel opgesteld door de stichter Hellemons. In de loop van de tijd ontstond er een geschil over de gezagsverhouding tussen de apostolisch vicaris van Breda, mgr. Van Hooijdonk en de stichter. Dit hoogoplopende conflict werd pas na bemiddeling door bisschop Zwijsen in 1854 beëindigd. Het gezag van Van Hooijdonk over de congregatie werd bevestigd en de stichter werd op een zijspoor gezet. Overigens heeft de aanstelling van een seculiere priester als rector nadien niet geleid tot intensieve bemoeienis met het bestuur van de broeders. In 1887 kreeg de congregatie bovendien grotere autonomie, toen bisschop Leyten de banden met de congregatie losser maakte, onder meer omdat hij wilde dat de congregatie ook buiten zijn diocees actief zou worden. Op zijn voorspraak ontving de congregatie namelijk pauselijke goedkeuring. De congregatie werd verder bestuurd door een algemeen bestuur en de oversten van de huizen. De rechtspersoon van de congregatie was de Vereeniging Instituut Sint Louis en het generalaat bevindt zich in Nederland .

 

Alle informatie is, tenzij anders vermeld, geput uit: Pius-almanak 1960/61, 344, Van Vugt, Broeders).

Doelstelling

Stichter Hellemons had tijdens zijn studie in Rome belangstelling gekregen voor pastoraal werk onder de jeugd en was bovendien geïnspireerd door de Jezuïeten die zich de vorming van jeugd uit betere standen aantrokken. Doel van de oprichting van een congregatie was dan ook vooral gelegen in het feit dat hij zijn initiatieven voor de jeugd (onder meer een Mariacongregatie) wilde ondersteunen met religieus personeel (Van Vugt, Broeders in de katholieke beweging, 74-75). Het doel bij oprichting was daarom opvoeding in de vorm van parochieel jeugdwerk, maar dit werd uitgebreid met onderwijs en missiewerk (Van Woesik, 97; Willemsen, B09; Van Vugt, Broeders in de katholieke beweging, 103). Doelomschrijving 'alle apostolische arbeid waartoe de H. Kerk roept' (Pius-almanak 1960/61, 344) gaf in de periode ver daarvoor soms aanleiding tot problemen. De uitbreidingen buiten Oudenbosch en in het takenpakket werden vooral ondernomen onder druk van de apostolisch vicaris van Breda Van Hooijdonk, wat uiteindelijk leidde tot een stevig conflict met oprichter Hellemons dat duurde tot 1854 (Van Vugt, Broeders in de katholieke beweging, 103-104).

Taken en activiteiten
  • Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen

Geografie

Continenten
  • Noord Amerika
  • Afrika
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Java
  • Bandoeng
  • Semarang
  • Soerabaja
  • Jakarta
  • Flores
  • Bisdom Roeteng

Niet-archivalische bronnen

Selectie uit de literatuur
Titel
  • Inventaris van de archieven van de Congregatie van de broeders van de Heilige Aloysius Gonzaga te Oudenbosch 1840-1993 / G.J.M. Blom, F.J. Hulst ; m.m.v. M.S.M. Hendrikx
Auteur
  • G.J.M. Blom ; Frank J. Hulst (1964-1998) ; M.S.M. Hendrikx
Paginering
  • 194 p
Uitgever
  • Zevenbergen : Streekarchief De Markkant
Jaar van uitgave
  • 1997

Titel
  • Broeders in de katholieke beweging : de werkzaamheden van vijf Nederlandse onderwijscongregaties van broeders en fraters, 1840-1970 / Joseph Pieter Adriaan van Vugt
Auteur
  • Joseph Pieter Adriaan van Vugt (1953-)
Reeks
  • KDSC scripta ; 5
Paginering
  • 407 p
Uitgever
  • Nijmegen : KDC/KSC
Jaar van uitgave
  • 1994

Titel
  • Trajecta : tijdschrift voor de geschiedenis van het katholiek leven in de Nederlanden
Paginering
  • Jrg. 1, nr. 1 (1992) - ...
Uitgever
  • Leuven : TrajectaZeist : Trajecta
Jaar van uitgave
  • 1992-...

Titel
  • Noordbrabants historisch jaarboek ... / Historische Sectie, Noordbrabants Genootschap
Paginering
  • Dl. 1 (1984) - ...
Uitgever
  • 's-Hertogenbosch : Het Noordbrabants GenootschapZutphen : De Walburg Pers
Jaar van uitgave
  • 1984-....

Titel
  • Negen en negentig, honderd : een gedenkboek over het missiewerk van de broeders van Saint Louis in Indonesië / geschreven door Broeder FaustinusIndonesië
Auteur
  • Broeder Faustinus
Paginering
  • 2 dl
Uitgever
  • [S.l. : s.n.]
Jaar van uitgave
  • 1962


Periodieken
Titel
  • Ons leven : contactblad Saint Louis
Paginering
  • 3 (1949-50) - ...
Uitgever
  • Oudenbosch : Saint Louis
Jaar van uitgave
  • 1949-...

Titel
  • Saint Louis : mededelingenblad van de Broeders van Saint Louis
Uitgever
  • Oudenbosch : Broeders van Saint Louis
Jaar van uitgave
  • 1961-...

Titel
  • Contactblad van de Broeders van Saint LouisContact
Uitgever
  • Oudenbosch : Broeders van Saint Louis
Jaar van uitgave
  • 1963-...

Titel
  • Opwaarts
Uitgever
  • Bandoeng:
Jaar van uitgave
  • omstreeks 1938

Titel
  • Het Toplicht
Uitgever
  • Soerabaja:
Jaar van uitgave
  • omstreeks 1938
Interviews

Vier interviews, te weten de nrs.:

202

278

317

574


Het archief

Meer over het archief
Beschrijving archief

Het archief berust in het Regionaal Archief Westbrabant in Oudenbosch. De notulen van de bestuursvergaderingen over de periode 1840-1940 zijn in 1940 uit vrees voor moeilijkheden met de Duitse bezetter zijn vernietigd. De notulen van na 1945 zijn bewaard gebleven. Correspondentie tussen bestuur en conventen is nauwelijks bewaard gebleven. Het archief bevat de volgende onderdelen: oudste geschiedenis en herdenkingen, stichting tot en met 1940, bestuurszaken, conventen en kronieken, algemene vergaderingen en constituties, gebieden buiten Nederland, foto's en dia's, necrologie en gegevens van overleden broeders, verzamelingen van enkele broeders, schoolbestuurszaken 1938-1966, bouwtekeningen, uitgegeven werken en curiosa, geschiedenis van de congregatie.

Vermeldenswaard zijn de kronieken van de conventen en de persoonsdossiers van de broeders (336 omslagen; inv. nrs. 547-882). Van de vestigingen in Ned. Indië zijn de kronieken, zij het niet volledig, bewaard gebleven van Bandoeng (vanaf 1929), Batavia (vanaf 1905), Sint Joseph in Soerabaja (vanaf 1862) en Saint Louis in diezelfde stad (vanaf 1947). Interessant zijn mogelijk ook de vanaf 1935 bewaarde jaarboekjes (inv. nrs. 263-285), de correspondentie van de algemeen overste met het convent in Soerabaja ((periode 1861-1938; inv. nrs. 294-305), die met het apostolisch-vicariaat en met de broeders in Indonesië (periode 1944-1960; inv. nrs. 326-330) en de correspondentie van de algemeen-overste tijdens zijn bezoeken aan Indonesië (periode 1948-1959; inv. nrs. 340-343). In het archief zijn verslagen van conferenties van missionarissen of leidinggevenden in de missie in Ned. Indië/Indonesië aangetroffen.

Bewaarplaats Regionaal Archief Westbrabant, Oudenbosch
Periode archief 1862-1960
Openbaarheid openbaar
Opmerkingen openbaarheid

Voor raadpleging van stukken jonger dan 50 jaar is toestemming vereist van de archiefvormer.

Omvang 49 meter
Toegang soort
  • Inventaris met inleiding
Toegang titel http://www.regionaalarchiefwestbrabant.nl, aldaar 0341a Archieven van de congregatie van de broeders van de heilige Aloysius Gonzaga te Oudenbosch, 1840-1993, foto's en dia's: 0341c Catalogus foto- en diacollectie broeders van de heilige Aloysius Gonzaga te Oudenbosch, ca. 1875-1993.
Verwijzing naar andere archiefvormers
Informatiewaarde Interressant archief