Deel XIII (1826)

pagina: 115

De vrouw van dezen Bosscha is Betje van de Schaft, met wie ik vroeger te Haarlem op de Soupers van Leerzaam Vermaak zoo veel genoegen had & die ik nu na 11 à 12 Jaar weder terug zag. Zij had reeds zes kinder[en] gehad, waarvan vijf in het leven. Zij was dunkt mij tog minder vrolijk ddan voorheen.

Gister zag ik Ange Palms die nog altoos de oude was. Hij expedieerde nu voor Antw. rekening hooi na Engeland.

Het weder is weder heet.

De Mij. was gister weder drok. God geeft mij een gezond gezin & een opgeruimd & dankbaar hart. Wat kan ik meer wenschen?

pagina: 115

[leeg]

pagina: 116

[leeg]

pagina: 116

September. 1

Novus ab integro seclorum nascitur ordo

In Aug. schreef ik niets. Logeergasten & Mnemotechna verdrongen daartoe de gelegenheid. De Mij. gaf nu en dan al werk. Nu wil ik vlijtiger zijn & reeds beginnen.

Daan verliet ons heden. Het is een brave goedaardige Jongen. Hij was hier agt dagen & veel genoegen had ik met hem. Zij hart ligt open voor het ware & God zal het zaad wel doen opkiemen. Op deze famille Boissevain rust veel zegen. Het geluk in de geestelijke wereld komt daar ook slapende.

Steven schrijft over Aimé Paris. 90 menschen zijn al daar en het heeft zoo veel opgang gemaakt als hier weinig. Dan zal het dunkt mij ook afvallen. Ik had gemeend de Mnemotechna zou mij van meer nut kunnen zijn doch het valt mij af doch juist daardoor dat mijne memorie sterker is, dan ik dacht & ik vind dat ik veel meer feiten wist als ik dacht. Nuttig is het mij toch al was het ook maar daardoor geweest.

Ik verwachte Meyer van Cronau die mij in deze week eene visite gedaan had & daartegen verscheen Gerecke die zeer famillair bij de Muller[s] is ook bij mij op den imp avond met Fenna Mastenbroek bij ons was. Hij wordt door het Zendeling Genootsch. naar Java gezonden alwaar hij eerst te Djocjakarta zal gaan om de Javaansche taal aanteleeren & daarna als zendeling nuttig te zijn. Wij geraakten in een hartelijk gesprek. Hij scheen het regt goed te menen en zelfs nu en dan door zijne aandoeningen overmeesterd te worden. Over ter Borg dacht hij even als ik, en gevoelde zeer het eenige nodige. Van den andere kant kwam mij de voorzichtigheid van dezen man om niet zoo zeer met deze gevoelens voor den dag te komen & om dus te zeggen het innige Christendom niet zoo ten voorschijn te dragen wat al te groot voor. God

pagina: 117

kent de harten. Als er zoo ons daaglijks brood bij in de schaal komt worden dergelijke zaken dikwijls van eenen zeer tedere aart. Men denkt dan veel nut te kunnen stichten & dit misschien verijdeld te zien zoo men bij de lieden van de wereld te sterk uitkwam.

G. verhaalde mij veel. Hij had veel met Cris Muller op met wie hij naar Creveld geweest was. DaCosta had hem nog voor weinig tijd regt vriendelijk bejegend. Over Vader Hesen had hij met Capadose eens over hoop gelegen, doch deze was naderhand tot hem gekomen & had hem het eerst weder de vriendschapshand aangeboden. Hij herhaalde mij dat het sterfbed van Brasz in het Munstersche droevig geweest is. Men zoude hem niet hebben willen begraven. G verhaalde veel van twee Leeraars v Elberfeld in 't kort hier in Amst geweest die zeer krachtig waren, een van dezelven heette Sander. Den Parabollist Krummacher moet ook nog een nieuw licht opgegaan zijn. Hij geeft nu ten voordele van het Instituut van den Graaf van der Recke een boek uit het Taübchen genaamd dat door Molenaar te Creveld vertaald word. Neander moet bijzonder veel invloed in Duitschland hebben. Dikwijls kwamen er bij Honderden op zijn College waarbij zelfs officieren & andere die niet studeerden. G. hield zijn Denkwürdigkeiten voor zijn beste werk. Het eerste gedeelte is egter van Tholuc [Tholuck] & te geleerd. Deze vroeger antichristelijk gezind, is nu van geheel andere denkbeelden doch wil er nog altijd te veel de geleerdheid in mede nemen. In Duitschland moet veel opwekking zijn. Meyer von Cnonau [Meyer Von Knonau] stamt in regte linie van Zwinglius af wiens vrouw von Cnonau heette.

Regt genoeglijk was de avond. Thans weder alleen met mijne vrouw spraken wij hartelijk over vele onderwerpen & hadden een heerlijk en genoeglijk besluit v den dag terwijl ik noteerde wat de belangrijke Corr. van de Mij dezen dag had opgeleverd.

pagina: 117

Sept 2 (Zaturdag)

De drukte van Vrijdag had mij veel genoegen gedaan & zag ik uit al het gebeurde eene beter[e] toekomst voor de Mij verschijnen. Heden twijfelde ik er weder aan. 'S avonds voelde ik mij niet zeer lustig. Dit zijn dagen die ons weder tot les verstrekken, als de moed te hoog is gerezen.

'S ochtends schreef ik in mijne ann; 's avonds schreef ik over de Mij & ook Extract & lectuur v Walter Scot [Scott] hist des Romances 3. Bage, Clara Reeve, Horace Walpole. Alle drie leerde ik beter kennen uit deze uiteenzetting.

Sept 3 Zondag.

Het was een heerlijke ogtend & ik volvoerde mijn vroeger opgevat plan eens na de Vroegpreek te gaan. Het verwonderde mij er zoo veel menschen te vinden. V. d Broeke preekte. De text was uit Jeremias over het geven van den vroegen & spaden regen door God. De behandeling behelsde eenige bijzonderheden uit de geschiedenis der Saizoenen in Palestina, was echter anders minder voor eene stad geschikt. Echter gezang gebed, het uur zelve van den dienst waren opwekkelijk. Z M was er ook. Of hij bij zoo eene preek attent kan blijven weet ik niet. Hij vertrok daarop naar het Loo.

Te huis was de ogtend met de kinderen heerlijk & ik had tijd en lust om Dwars en Messchert uitgebreid te antwoorden & ook Thijs te schrijven.

Met Gerrit was ik in het Bosch & zag daar regt velelmensch[en]. De Jonge de archiv. is na Amst geweest & had daar de verslagen van het Instituut gehoord. Dat van Oom de Vos moet zeer goed geweest zijn. Hij analiseerde aldaar eene verhandeling van hemzelven tegen de wijze van spelen v Talma. Over de muziek schijnt het Instituut ook werkzaam geweest te zijn doch is dat naderhand tot

pagina: 118

deszelfs ontevredenheid met de Hollandsche Opera geamalgameerd geworden. 'S Grav. was over dit punt van het Rapport geenzints te vreden. De Jonge had Kinker ook gehoord tegen wie Siegenbeek met weinig gevolg remonstreerde. Moritz had hem met causticiteit & met eene even krachtige ironie geantwoord. Kinker leerde zijne discipelen eerst het Atheismus kennen bewees hen dan dat dit onmogelijk was & voerde hen dan hoger op. Waartoe zulk een leerstoel & zulk een leeraar in een christelijk land.

Mev Kasteele verhaalde mij hoe de tijdingen uit Groningen nog steeds, trots alle de verzekeringen door de Docters [onl] aldaar gegeven, zeer ongunstig & ontrustend bleven.

Hedenavond las ik met bijzonder veel genoegen de leerrede van James over Rom 3. 9-24. als mede het antwoord van James aan de Ultramontain. De leer in deze Geschriften vervat is die welke ik van harte belijde.

Sept 4 Maandag

Het was de Verjaardag mijner goede Lina. Het weder was heerlijk & ik was nog bezig aan het versificeeren & Gerrit aan het van buiten leren eer het scherm opging. Dit gebeurde dan tog eindelijk. God het is een heerlijke zegen, doch hoe ontbreekt het ons dikwijls aan het regte genot van zulk een dag. Door enen brief door Pauly aan Daan geschreven hadden wij zeker verwacht dat deze eerste ons zoude komen verrassen. Toen ik dezen brief weder onder Couvert na Amst verzonden had kwamen wij juist op dezen inval & nu speet het ons bijzonder den brief niet naauwkeuriger onderzocht te hebben. En egter was het juist zeer goed want in dezen brief zouden wij gelezen hebben dat P & M zouden gekomen zijn en egter kwamen zij niet. Te doen wat de weg der pligt zelfs in de kleinste dingen is, is altijd het best.

pagina: 118

Aimé Paris schrijft mij om mij te bedanken voor mijne recommandatie van zijn onderwijs te Amst. Hij telt aldaar 95 discipelen. Zonderling is het dat ik nu wel eens bang ben of ik er teveel van gezegd heb daar ik ondertusschen meen slechts de waarheid & zonder eenige exagerati[e] gemeld te hebben. Ik had niet gedacht dat zoo als de Jonge mij verhaalde, men van mijn oordeel hieromtrent in Amst zoude gewagen. Opmerkelijk is het dat men dikwijls invloed na buiten uitoefent, wanneer men denkt dat dit in het geheel het geval niet is. Ik heb thans bijna in 6/w niet geimproviseerd 'tgeen in gene zes jaren gebeurde.

'S avonds waren wij bij V Ewijck met zijn broer & zuster Ran & de Jonge & zijne vrouw. Dat was nu eens regt famillair. Daar wij zoo niet aan tafel zaten had ik zoo gene regte opwekking om te improviseren. Het discours was zeer onderhoudend & aangenaam. De Jonge & zijne vrouw zijn lieve menschen. Hij is regt goedaardig & hartelijk, te bescheiden misschien dat hij zich zoo niet op zijne vleugelen durft heffen & te veel de gebeurtenissen te rein historisch te weinig in derzelver verband met het rijk der Voorzienigheid beschouwt.

Sept. 5 Dingsdag

Lang was ik aan het Bureau. 'Tgeen mij het meest ontmoedigt is de onmooglijkheid dat C [Cénie] aan den band gelegd wordt & het inzien van de noodzakelijkheid daarvan indien er iets goeds zal te voorschijn komen. De partijdigheid voor Antwerpen is in de brieven van de 3 afd niet om uit te houden. De Pres kan & wil geen partij nemen & ik kan & mag het den man in zijne zoo ongelukkige omstandigheden niet voor de voeten werpen dat hij zich niet nog meer onaangenaamheden op den hals haalt en tog er moet zich eindelijk eene omwenteling voorbereiden.

pagina: 119

David was weder hier. Altijd de zelve. Er is iets liefs in dien man, doch ook iets te veel ambitieus waardoor het hem dunkt mij moeilijk zal zijn ooit rijk te worden.

Niet ligt vergeet ik dat in het midden van een Confidentieel gesprek met den H V de P [Van der Poll] hem een woord over zijn jongste zoon ontsnapte waarbij hem de tranen uit de oogen sprongen. God welk eene beproeving. O laat mij in mijne gehele betrekking met dien man zijn gedurig zielelijden toch voor oogen houden.

'S middags bij Francois ingaande vond ik aldaar den Heer Schneiter zoo ik geloof Secret. van Capellen & die met hem uit Indie is gekomen. Wonderlijk is het zoo als zelfs de physionomien schijnen te veranderen in de warme Climaten want hij had geheel een coloniaal uitzigt in den trant als Slingaarden[?].

'S av thuis & mijne finantieele betrekkingen in orde gemaakt. Het is zonderling hoe in eens & dit was de grote tijding van den dag, de betrekkingen in de Granen schijnen veranderd te zijn. Nog voor eenige maanden wilde men gene Granen aanzien en Rogge is zelfs in 't voorleden jaar tot op f 80 gevallen geweest, zonder dat egter door voorraad of aanvoer ene diergelijke laagte gewettigd wierd. Langzaam waren de prijzen dus weder tot f 105 f 110 opgekropen doch nu komt er op eens f 50 op. Men zegt dat in Engeland ontdekt is geworden dat de oogst van vele graansoorten zoodanig is mislukt, dat er bijna een hongersnood te vrezen zoude zijn. Dien ten gevolge is de invoer van Haver Bonen & Erwten tegen een zekere geringe tol op eens vrijgesteld 'tgeen op den Rotterdamsche markt eene rijzing van f 30 en meer op sommige artikels had veroorzaakt. Dit kan eene grote verandering in de fortuinen van vele particulieren maken & S & P die thans ook nog zoo ver gekomen zijn kunnen er Goddank ook nog goede vruchten van plukken.

pagina: 119

Wij hoorden gisteren dat P & M indedaad het denkbeeld gehad hadden om herwaarts te komen, wegens enen brandbrief van Angelique over den toestand van hare Mama, Zondag avond in aller ijl waren teruggekomen en haar [onl]] toen redelijk welvarend aan een Dominotje met tante Marian gevonden hadden. Dit was nu eene regte tribulatie voor hen & vooral voor de goede Margo die zich zoo gevleid had Caroline op haren verjaardag hier te verrassen. Het zijn van die kleine omstandigheden die dikwijls meer bitterheid dan wezentlijke rampen achter laten.

He tgeen mij dezen dag ook nog trof was de visite van een vrouw van eene zeer fatsoenlijke afkomst en die middelen gehad had & nu voor haar man een post bij de H Mij kwam solliciteeren.

Voor 13 Jaar 1813 had toch wel niemand gedacht dat de Celles, die toen met moeite aan de woede van het gepeupel ontkwam, thans Ambassadeur van den Koning der Nederlanden bij den Paus van Rome zoude worden. En tog het is gebeurd!

Sept 6 Woensdag.

Zoo even verlaat ons Chabannes [Chavannes], die heden met een brief van daCosta kwam. Hij is een der mannen in het Pays des Vaud onder den spotnaam Mommiers bekend, die het Evangelie in deszelfs volle kracht & troost heeft durven verkondigen & die desweges wijl hij gevonden is den Bijbel uitleggende & het Evangelie aan eenige vrienden predikende, uit zijn vaderland verbannen is geworden. Hij leeft nu met eene vrouw & drie kinderen te Guernsey. Het is een man groot van gestalte & van een indrukwekkend voorkomen die iets zeer vast[s] doch teves iets zeer beminnelijks heeft. Hij verkondigt met kracht de leer der genade & voorbeschikking doch der voorbeschikking

pagina: 120

tot het eeuwige leven. Christus is tot verzoening aan ons gegeven, & door hem hebben wij het eeuwige leven. Doch dit moeten wij dan ook aannemen in deszelfs gehele volheid en erkennen dat ons de zaligheid is gegeven dat wij waarachtig deel aan dezelve hebben. Door Christus komen wij als arme zondaars tot God & worden om niet geregtvaardigd. Alles is de oneindige liefde van God die ons tot hem trekt. Indedaad de man heeft gelijk het is dwaasheid en overmoed op de zaligheid te rekenen zoodra wij deze door onze eigen verdienste denken te beerven[?], doch het is zwakheid van het geloof zoo dra wij eens door Christus met God verzoend geen bezit nemen van dat waarachtig eigendom dat hij ons gegeven heeft. De man sprak met eene vaste overtuiging maar zonder eenig schijnbaar Enthousiasmus zelfs met gene verheffing van stem hoegenaamd. Wat mijzelven betreft geloof ik dat alles wat hij zegt waarachig is volgens de leer van het Evangelie. Ja zoo als hij het voorstelt dan alleen is het geloof levendig dan werkt het. O God geef mij deze kracht des geloofs geef mij in uwen zoon het innig vertrouwen op uwe Genade in hem & dat ik daardoor alleen zalig worden kan. O Satan loert nog uit alle hoeken om ons afvallig te maken. Versterk mij & mijn lieve gezegende vrouw in het Euangelie. O geef ons de schat die daar boven is het Koninkrijk des hemels dat gij geopenbaard hebt.

Wat nu zoo de scherpe onderscheiding tusschen bekeerde & niet bekeerde personen betreft, daarin kan ik nog zoo niet komen. Ik zie dunkt mij God zoo trapsgewijze overal werkende & bij zoo vele. Maar laat ik niet oordelen. Opregtheid is het om te zeggen dat ik er mij nog niet mede vereenigen kan. God zal mij de waarheid wel leeren kennen.

DaC. schrijft mij heden en voorspelt mij dat wij Indien nimmer zullen kunnen houden, ik geloof het met hem.

pagina: 120

Sept 7 Donderdag

Ik begon den dag met moed & kracht & schreef aan DC over mijne dankbaarheid voor de komst v Chabannes. Op het Bureau was het een onrustige dag & zelfs onaangenaam uit hoofde van persoonlijke gezegden die er plaats grepen doch in mijne betrekking gevoelde ik mij bijzonder gezegend & hetgeen ik gesteld had wegens een moeilijk punt vond bijval.

Zeer verwonderd was ik toen ik bij mijne te huis komst P & M vond, die ons nu eindelijk kwamen verrassen, en ons veel genoegen deden hoewel ik wel moet bekennen dat ik eenigzints belemmerd was door het zijn v Chabannes hier & nu wel gewenscht had dat zij liever op eenen anderen tijd gekomen waren. Doch de wegen Gods zijn niet de onze.

Nous allâmes Dîner chez Pieters où nous trouvâmes le Ministre de l'intérieur M v Gobbelschroy, Schim. [Schimmelpenninck] M d'Olisl.[d'Olislager], M Beerenbroek Secret. da la Société de Bruxelles & un élève de Jacotot. C'était un dîner très fin, dont Pieters faisait les honneurs avec beaucoup de politesse et de goût. La conversation fut tout à fait insignificante & superficielle, on ne put y trouver rien à retenir. Le Ministre et Beerenbroek comptaient sur une improvisation. C'était par politesse plutôt que par enthousiasme que j'y acquiesçai. On me donna le malheureux sujet de Marie Reigersbergen je m'en tirai aussi lentement que je pus. On avait fait connoissance de l'instrument voilà tout. Ce n'était pas là une occasion d'aller plus loin mais bien de voir comme le monde est insipide.

Après Dîner la conversation devint plus intéressante. Beerenbroek nous raconta beaucoup de choses sur la composition et la manière de travailler de sa société qui m'intéressaient beaucoup. Mais d'un autre côté il blagua terriblement et parut vouloir nous faire croire que lui il était le seule homme raisonnable de cette direction-là, que les directeurs n'étaient que des bonnes bêtes et lui seule l'homme capable. Il nous raconta aussi que La Fayette était un homme à face blême qui ne débitait que des lieux communs et qui l'avait souverainement ennuyé à Paris.

pagina: 121

Revenant chez moi, nous retrouvâmes nos amis et nous parlâmes beaucoup Mnémonique. Plus je réfléchis sur cette science et moins que je crois qu'elle puisse être d'une application universelle.

Sept.  8 Vrijdag

'S ochtends verliet ik het bureau om nog een oogenblik met Bosscha & Pauly de archiven van Kunstliefde spaart geen vlijt te gaan zien. Dezelve bestaan uit een groot aantal dichters in portrait, en een niet minder aantal in hunne werken aanwezig, terwijl er zich voorts nog eene grote collectie oude liedeboekjes en Notulen en ongedrukte stukken bevinden. Als men zich hier lang ophoudt bekomt men een walg van Poeten & Poezij. Zeker is het Verzensmeden in geen land tot zulk eene volmaaktheid gebragt als hier & de lof die alle deze zoo genoemde dichters elkander toezwaaiden gaat alle denkbeeld te boven. De Prest. schijnt altijd de vergadering met een vers te hebben moeten openen en sluiten. Als men hier dit alles leest & ziet & alle die wissels ontmoet op de onsterflijkheid getrokken waarvan er zoo vele met protest van Nonacceptatie terug komen, dan denkt men ook quantum est in rebus inane.

Wil men dit op eene andere betrekking toepassen dan verneme men dat hier een diplomaticq Diner bij Z E den Min v Buit zaken geweest is, ter eere van den Heer de Celles thans Minister Plenipotentiaris benoemd bij het hof van Rome. Wie dat op den 16 Nov 1813 had gepropheteerd, hoe zoude [hij] wel met de vingers nagewezen zijn geworden, als eene tweede Cassandra.

Et retournant chez moi j'y trouvai M de Chabannes. Je l'avais averti que nous ne serions pas seul. Il me plut beaucoup ce jour-là & je remarquai avec bien de plaisir qu'il joignait à la sévérité des dogmes

pagina: 121

la châleur de la charité. Le discours fut agréable sans être très animé. Chab.[Chabannes] avait la délicatesse ne pas ramener de force la conversation sur des sujets réligieux cependant la direction qu'avoit prise son esprit l'empêchait ainsi que cela est le cas avec daCosta de voir prèsque dans toute chose, un autre côté que la côté réligieuse plus j'apprends à le connaître plus je l'estime en effet ce qu'il m'a dit ne sera pas perdu j'espère pour moi. Je ne sais pas si sa personne ou si ces discours ont fait de l'impression sur nos bons amis Pauly. On n'en a pas parlé un mot après son départ et je ne devois pas le demander[.] Margot a un coeur qui à ce que je crois est prèt à recevoir l'annonce de la vérité dans toute sa force.

Sept 9

Au bureau il y avait d'assez d'affaires & plus d'harmonie. La permission donnée par le Prés à Schi [Schimmelpenninck] d'aller pendent qq. jours voir sa femme en Overijssel a fait sur ce dernier un bon effet. Si on vouloit s'entendre si notre orgeuil et nos préventions ne s'y opposoient pas, comme on le pourrait facilement.

Le soit nous fûmes voir Mérope une des réprésentations de Me. Georges. J'avais beaucoup entendu parler d'elle et je m'en faisois une grande idée. Cependant cette attente ne fut pas remplie. C'est une femme déjà d'un certain âge qui a une port majestueuses. Il y avait des beaux momens, mais  des expressions si fausses & des cris si aigus que cela ne m'a laissé aucune impression durable et aucun Souvenir agréable. Le style de la pièce ne m'a également pas plu beaucoup. Il y a bien des remplissages et des chevilles & bien des choses que le grand nom de Voltaire doit couvrir.

pagina: 122

Sept 10 Zondag

Ik was onzeker waar te kerk te gaan & hoe dezen Zondag te besteden. Gaarne had ik Chavannes bij mij gezien & schreef hem ook een briefje deswegens. V d Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] predikte. Van den eene kant was ik voor de menschen bang naderhand te moeten zeggen ik er niet geweest ben van den anderen kant gevoelde ik behalve de volte die ik vreesde tog geen trek om er na toe te gaan. 'S ochtends onder den ontbijt kwam Hogendorp bij mij om mij uittenodigen dien avond op eene vereeniging te komen bij Zuylen van Nieveld [Van Zuylen en Nijevelt. Wat zoude ik gezegd hebben indien ik eens voor eenigen Jaren van oeffeningen had horen spreken. En egter wat is dit anders? Zoo ik niet juist belet had gehad daar ik vrienden ten eeten wachtte was ik er na toe gegaan.

Hogend [Hogendorp] verhaalde mij gezien te hebben dat men kaartjes uitgaf bij V d H [Desamorie van der Hoeven] en diegenen die dezelve hadden, eerst wierden binnen gelaten terwijl het plebs naderhand inkwam. Zoo V d H dit wist of er op lette zouden tog zijne oogen geopend zijn & hij inzien dat dit niet uit den goeden geest was.

Ik ging met Hog. wandelen & wij redeneerden genoeglijk over de merkwaardigheden der tijden vooral ook het geen te Konst[antinopel?] gebeurde &C. Chavannes vonden wij niet te huis de eerste maal doch naderhand wel. De man heeft eene hoge gezegende eenvoudigheid. Op ons verzoek las hij ons een Kapittel uit den Bijbel voor namentlijk Jesaias 55 en legde hetzelve uit met christelijke waarheid & eenvoudigheid zonder eenige omslag van geleerdheid maar met kracht & vuur. Zijn grote doel was dit om uit dit Kapittel ook weder de Vrije Genade Gods aan te tonen, hoe wij zonder Geld en zonder prijs deze melk en deze wijn kunnen kopen. Voorts hoe wij luisteren moeten hoe het niet om zware bespiegelingen, om het vatten van alles te doen is maar hoe wij eenvoudig maar moeten horen en

pagina: 122

aannemen het woord Gods. Nog zeer genoeglijk spraken wij vervolgens. Zijne gebeden waren regt krachtig en kristelijk. ik kon mij nog niet begrijpen hoe ik met Hogendorp die nog zoo veel krasser denkbeelden vooral in de toepassing heeft dan ik, daar kon nederziten. Dit zijn van die zaken waarvan men eerst het gewicht inziet wanneer dezelve gebeurd zijn. Merkwaardig was ook het geen Chav.[Chavannes] zeide dat hoe troostelijk ook de blijken van Gods genade waren die wij innerlijk ondervonden en waardoor wij de overtuiging van de zaligheid ontvingen die God ons schonk, wij echter geenzints op deze getuigenissen, maar op de beloften door God in zijn woord gegeven onze hoop moesten gronden. Hij zeide dat God dikwijls ons deze getuigenissen een tijd lang niet zond en ons dikwijls eene geestelijke dorheid zond, gedurende dewelke wij alleen het geloof behielden op de beloftenissen in het Woord Gods gegeven. Volg. Hog is zijn straf de zwaarste geweest wijl hij voor drie jaren gebannen is geworden. Dezelfde leer wordt daar tog nog altoos verkondigd maar men ziet er thans zoo naauw niet op, daar het getal der gewonnenen meer & meer zich uitbreidt & derhalve men een te groot gedeelte der bevolking in ballingschap zoude moeten zenden. De leeraars onthouden zich ook van de bijeenkomsten te houden die het voorwendsel gegeven hebben tot de verbanningen der vorigen. Ik moet overigens bekennen dat ik geen bitterheid hoegenaamd in den man heb gevonden maar met aandoening van hem afscheid heb genomen. God zegene zijn werk & niet zoo zeer zijne woorden als de invloed van zijne komst hier aan mijn hart & dat van Caroline. Hij verhaalde dat de prediking der leeraars die zich nu nog in het Pays de Vaud bevonden en die de zuivere leer predikten niet bijzonder veel invloed gehad had, terwijl ondertusschen het werk der gebannene leeraars zeer gezegend was geworden.

pagina: 123

'S middags waren hier Bosscha & Huet met hunne vrouwen & de laatste nog met een nichtje uit Hulst. Voorts was er 's Gravesande [Storm van 's Gravesande] die al lang eens bij ons zoude gekomen zijn en die mij indedaad goed bevalt. Hij schijnt tegenwoordig nog al veel met Messchert te spreken.

Bosscha was bij V d H [Des Amorie Van der Hoeven] geweest. Hij expliceerde dat eenigzints van de kaartjes zeggende dat daarvoor de gewone leden der Rem Kerk, die anders zich nu door vreemden zouden zien verdrongen zich van kaartjes konden verzekeren. Ba was er voorts met veel genoegen geweest zoo als ook Doortje Huet; ik mogt hen die stichting niet ontnemen en was in een groten strijd. God weet dat ik V d H hartelijk lief heb & niet meer wenschte als dat het Evangelie v Christus door hem met kracht & zegen gepredikt wierd. Oordelen mag ik den man niet maar tog dat gevoel dat hij meer zoo enen godsdienst die van ons eigen afhangt als het aannemen van het Evangelie als gave Gods predikt dit kon ik niet onderdrukken. Op dit Christendom kan men het geen de Bijbel van het woord zegt niet toepassen en van het woord dat Chavannes en de zijne[n] prediken gevoelt men in tegendeel dat het een scherpsnijdend zwaard is, en dat het den Grieken eene dwaasheid moet zijn. Dit gevoel wierd mij bevestigd door de analyse die mij Bosscha van zijne preek gaf, hoewel ik daarop niet genoeg kan oordelen. Indien men ook indedaad de text v. Matth waarov[er] hij predikte waar Christus de regtvaardigen & verdoemden aanspreekt geheel op zich zelve behandelt dan blijkt het zoo het schijnt dat het genoegzaam is deze werken te doen om zalig te worden. Doch in verband beschouwt met de overige gedeelten des Evangelies ziet dat men deze daden slechts door die genen konden gedaan worden die eerst door[?] het geloof in Christus ontvangen hadden & dat deze daden de blijken waren dat zij dat geloof hadden ontvangen. Immers zegt Christus dat er niemand van zich zelven zalig kan worden maar dat bij God alle dingen mogelijk zijn. Op eene andere plaats zegt hij, dat niemand

pagina: 123

goed is behalve God. Het is dus niet de vleeschelijke mensch maar de wedergeboren mensch in Christus alleen, in wien deze tekenen van zaligheid gewe[r?]kt worden. Want hoe zoude ooit de gene die niet het geloof in Christus ontvangen heeft Christus kunnen herbergen.

'S Gravesande [Storm van 's Gravesande] verhaalde mij dat V d H [Des Amorie Van der Hoeven] en zeer schone preek gedaan over de verschijning v God aan Elia toen hij eerst in de donders des hemels in alle zijne kracht en majesteit & eindelijk in zijne goedheid & liefde verscheen. V d H had gezegd dit zoodanig te begrijpen, niet zoo als men dit thans uitlegde als of dit een verwijt aan Elias geweest zoude zijn wegens zijn gedrag omtrent de Baaldienaars dewijl juist God bij dezen nieuwe oordelen verkondt & dat dit ten bewijze verstrekt dat God eerst op die welke ongehoorzaam geweest zijn zijne oordelen verkondt & dan eerst zijne liefde zich in alle haren glans vertoont. Deze preek scheen sommigen mishaagd te heben.

Chavannes heeft mij verhaald dat een zijner Vrienden Mevrouw Krudener [Krüdener] een tijd lange tijd op hare reize vergezeld had, doch dat het bij haar meer een zeker godsdienstig gevoel dan het vertrouwen op de belofte Gods was & dat zij daardoor eindelijk tot een soort van dweeperij was overgeslagen. Hij verhaalde dat een tijd lang Keizer Alexander daaglijks bij Mev Krudener gekomen was, en met haar uit den Bijbel had gelezen, doch dat dit echter bij den keizer geen bijzonder gevolg scheen gehad te hebben.

Wij waren voorts genoeglijk ofschoon zonder verheffing te zamen. Ik imp. over Arnoldo Brescia en bragt daarin vooral in het laatste gedeelte nog al veel Kristelijke denkbeelden. In het eerst waren mijne snaren nog niet regt gespannen, zeker dewijl ik mijn instrument in lang niet gebruikt had. Mij dunkt dat het improviseren stationair is & schijnt het mij dat wat zoo het uiterlijke betreft er weinig zegen op het imp schijnt te zijn. God weet waartoe het nog zal moeten dienen.

pagina: 124

Sept 11 Maandag

Alles loopt altoos anders als wij menschen het denken. Stil had ik gedacht dat deze maand Sept zijn zal, & nu wordt het misschien de druktste en verstrooidste maand van dit jaar. En midden onder deze verstrooijing heb ik geestelijken strijd & bezwaren. Zoo was dit gisteren het geval. Vooreerst kan ik tog deze denkbeelden niet op dat hoewel ik de waarheden aanneme die mij Zondag verkondigd zijn & gelove dat dit den weg tot Christus is, ik egter de anders denkenden niet kan niet mag uitsluiten niet mag beschouwen als niet met de genade Gods bedeeld. Ik kan de preek van V der Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] & de invloed die zij op anderen heeft niet beschouwen als buiten Christus zijnde. Ik kan alle de leeraars die niet in zijne volle kracht de genade van God in Christus prediken niet als leugenprofeten beschouwen.

En nu egter van deze andere kant kan ik niet ontkennen dat er een innig gevoel in mij is, dat er een nieuw zintuig bij mij is opgewekt waardoor ik de genade Gods meer innig begin te gevoelen doch waardoor ik tevens zie de geestelijke dood die om mij heerscht. Ik gevoel dat in al het geen ik dikwijls bespot heb & 't geen ik voor bijgeloof & dweperij heb uitgekreten veel waars is namentlijk ik gevoel dat de natuurlijke mensch niet begrijpt de dingen die Gods zijn & dat mijn streven om in improvisatien &c aan de natuurlijke mensch de dingen Gods te doen erkennen te dikwijls mislukken moest. Allen de verkondiging van het Evangelie kan door Gods genade den nevel verdrijven.

In deze dagen overleed Rinse Koopmans, een man zeker geacht door allen die hem gekend hebben, een werkdadig ijveraar in den dienst van Christus de troost & vriend der bedroefden de man der weeuwen & weezen, die zeker van zijn eigen vroeger sober inkomen nog veel voor de armen gaf & wat hij hierin deed, deed hij zeker uit Liefde & geenzints om daarmede bij God op zaligheid aanspraak te maken. Zijn er niet die dus in het hart geleid worden door de Genade v Christus, hoewel hun verstand nog met nevelen bezwaard is. Dit geloof ik was bij hem het geval, het geen hij van den Godsdienst onderwees, was dunkt mij niet de eenvoudige

pagina: 124

kracht des Evangelies. Hij had een stelsel voor zich gemaakt waarmede hij tegen ongeloof en neologen kampte, doch er was meer. Hij was het voorbeeld van een Kristelijk huisvader & zijn huisgezin was gezegend. Hij stierf op zijn geliefde buitenverblijf te Koudum. Nooit heb ik den man beminnelijker leeren kennen, dan toen ik hem daar in 1812 zag. Als opvolger van Hesselink als Professor aan het Doopsgezind Kweekschool geloof ik niet dat hij voor de ware Christenen veel zaad heeft kunnen strooien. Met de wijze van preken van ter Borg was hij het geenzints eens. Hij was mijn leermeester in de Christ Godsd. De man meende het hartelijk doch ik heb toen van die lessen weinig nut gehad. Sedert mijne betrekkingen met daCosta &C had er natuurlijk tusschen ons stilzwijgend eene verwijdering plaats gegrepen. God geve dat wij ons hierna bij onzen Verlosser wederzien. Koop [Koopmans] heeft eene hulde aan Hesselink uitgegeven en ook een deel verhandelingen. Hij was een kenner & liefhebber de[r] Friesche Poezij.

Sept. 12 Dingsdag.

Pauly was gisteren na de Jeanne d'Arc van Soumet geweest. In dit stuk was hem M George veel beter bevallen dan in de Mérope.

De lezing van het 14 & 15 Cap v de Romeinen antwoorde op de bezwaren die ik bij mij zelve voelde hoe met anderen te handelen. Het begin van den dag met mijne vrouw was regt hartelijk.

De Van Heukeloms waren dezen dag bij ons. Ik heb deze meisjes regt lief.

Met een bijzonder genoegen las ik met Pauly de eerste helft van het 3e boek v. Virgilius. De taal van dezen dichter heeft tog iets bijzonder zuivers.

Maandag avond hadden wij nog regt genoeglijk met Margo gesproken doch wij konden zoo niet los komen op het regte punt. Zij heeft een hart zoo zeer voor den innigen waren troost van den Godsdienst geschikt. Doch meer en meer voelen wij het dat wij het niet zijn maar dat het God alleen is die de harten der menschen tot zich bekeert.

pagina: 125

Sept 13. Woensdag

Weder een dag van drukte, doch die zeer genoeglijk was. Jan Retemeyer kwam met zijne vrouw & eenen van zijne broeders Wiselius en zijn neef Le Pole bij ons eeten & den dag doorbrengen. Ik had gelegenheid om 's ochtends met hen na Scheveningen te wandelen, 'tgeen allergenoeglijkst was. Het was een heerlijke herfstochtend. Jan & Ida te zien verheugde mij zeer. Zij heeft zoo iets kinderlijks, en hij is een best man die zich indedaad in zijne zaken regt veel moeite geeft.

O[?] God het is onverdiende Genade geweest dat gij mij uit Amsterdam hebt genomen. Dagelijks zie ik het meer in bijv. gisteren bij het horen verhalen dat bij mijnen goeden waardigen oom van Heukelom de kinder[en] verboden zijn geworden om bij ter Borg na de kerk te gaan. God hij wil u zoeken, o moge hij Christus in het hart ontfangen. Huidekoper moet zijnen kinderen in dezen vrijheid gegeven hebben om te handelen zoo als zij wilden, doch gezegd dat voor zich zelven hij niet meer bij t B gaan zoude. De banken der Diakens en Oud Diakenen worden gedurig leeger. Wie had zoo iets voor eenige Jaren kunnen vermoeden & welke droefheid ware het mij geweest dit alles te zien.

Ook in onze famille zie ik wel de mogelijkheid van stormen te gemoet, zoodra er eene zaak van genoegzaam belang komt om eene storm te weeg te brengen. Zoodra de harmonie op iets anders dan op echte christelijke liefde gegrond is, dan kan dezelve Jaren duren, doch is altijd meer toevallig dan uit den grond der zaak bestaande. Ik geloof ook dat het bij de bijzondere predilectie die H & M [Henri & Mimi], gelijk zulks natuurlijk was, voor hunne kinderen tonen, dit ook aanleiding tot onaangename oogenblikken had kunnen geven.

Le Pole scheen iemand die ijver voor zijn vak had & daarbij smaak voor de letteren vereenigde.

pagina: 125

Sept 14 Donderdag

Aan de Mij. was alles dezer dager bijzonder stil, zoo dat ik tijd had het vroeger gebeurde eenigzints na te zien. Als ik zoo het gebeurde in Feby en Maart naga, kan ik mij niet begrijpen dat er nog maar zoo weinig maanden verlopen zijn, sedert dien tijd. Wat is er tog in dat Maatschappelijk leven al gebeurd en de zaak kan niet stil staan. Bij ons is genoeg dispositie om stil te staan, doch door de omstandigheden in hier[?] moeten wij voort. Met ZuidAmerika zal alles nu weder tot in de laatste oogenblikken duren & dan weder alles hals over kop moeten gaan.

Gister avond waren wij bij Voute [Voûte] & vonden aldaar den Professor die mij zeer toeviel & veel openhartiger & minder pedant voorkwam dan ik gedacht had & met wien ik genoeglijk sprak. Voorts was er eene jufv Guicherit eene grote vriendin van de le Chevaliers, den jongen adv. Delprat en eindelijk de Waalsche Predik. Chaufepié met zijn vrouw & zoon. Ik mag niet gaarne de menschen beoordelen, vooral niet wanneer zij van hunnen kant mij met liefde bejegend hebben doch nu uiterlijk beschouwd als geschikt om de zielen tot kennisse van Christus te brengen, welk een onderscheid tusschen Chaufepié & Chavannes. God alleen kan dit doolhof opklaren. Zijn licht zij met ons. Chauf redeneerde er wel over, doch bij Chav.[Chavannes] was zulk eene innerlijke overtuiging.

Wij spraken dien avond veel over Mad de Genlis Zedelijke verbet. der Gevangen[en] fransche Réfugiés, en de Mnemotechna van welke laatste wetenschap Pauly veel verhaalde & dit dan ook op zijne wijze comicq kan voordragen. De Chaufepié's zijn uit Italien afkomstig waar zij den naam van Calvo[?] Piedi droegen. Hun eerste naam was in het Noorden Chaufepied. De vervolger v Bayle was Oud Oom v dezen Chaufepié.

Ik had niet gedacht bijzonder te zullen improviseren & wierd daartoe gevraagd op het onderwerp van de fransche uitgewekenen wegens de herroeping v het Edict v Nantes.

pagina: 126

Het ging met bijzonderen zegen waarvoor ik God dank. In gene tijden had ik het met zulk eene bedaardheid en zuiverheid gedaan. Zoo vond ik mij voor het oogenblik weder genoopt om te herroepen 't geen ik daarover ll Zondag schreef. Ik sprak met eenvoudigheid & vrijmoedigheid en het ging als van zelven.

Charlotte Voute [Voûte] sprak mij ook over ter Borg en gaf hare verwond[er]ing te kennen dat daar zoo veel gereformeerden wien anders niets orthodox genoeg was, kwamen. Dit gaf nog aanleiding tot een belangrijk gesprek.

Vrijdag 15 Sept. 1826

Wij hadden den avond van dezen dag, terwijl P & M nog bij ons waren eens menschen willen zien & verzochten ten deen einde V Hemert, 'S Jacob, V Ewijck en de Jonge. Het gesprek was aangenaam & onderhoudend, zonder veel bijzonderheden. Moeilijk zoude men zich in Amst eene Conversatie voorstellen waarin nog over handel nog over effecten nog over daCosta, nog over bijzondere personen gesproken wierd. En egter was het aangenaam. Met de Jonge alleen uit hoofde van zijne bijzondere liefhebberij studien heeft men veel meer stof. Veel sprak men over Ml George, die in den Macbeth velen genoegen had gegeven. De Jonge en zijne vrouw gelijk ook V Hemert & de zijne waren dan bijzonder gesticht geweest bij V d Hoeven [Des Amorie van der Hoeven]. De jonge Dedel is  archivaris te Utrecht geworden, om daar te onderzoeken wat er bij de archiven der Capittelen nog belangrijks is.

Zaturdag 16 Sept. 1826

Zeer belangrijk was mij een brief v Messschert waarin hij mij veel schreef over alle de gevolgen die voor hem het schrijven van Cap tegen de Zendelingen gehad had, & al de menschen belangrijk in het rijk v Christus die hij daardoor had leeren kennen. Onder deze laatste behoorde een belangrijk grijsaard

pagina: 126

die 20 jaren lang Zendeling in Indie geweest is (onder de Baptisten. Merkwaardig is de leiding Gods in dit alles ook in de wijze waarop Messchert met Do Messchaart met kracht & zonder bitterheid gesproken heeft, & waardoor deze zijn voornemen om eene zekere annonce van den doop te wijzigen heeft ingetrokken & dien ten gevolge Messchert bevestigd is om bij de Meniste gemeente te blijven, daar hij integendeel eerst hier in eene aanleiding had menen te vinden, om hetzelve te verlaten. Zoo gaat het altoos anders dan wij ons zulks hebben voorgesteld.

Onze omgang met P & M is dit maal weder zeer aangenaam & wordt inniger naarmate zij hier langer blijven. Zij hebben veel belangstelling voor Goddelijke zaken. En egter zoo geheel over het regte punt kunnen wij nog niet spreken, zoo niet zamen uitroepen Wat is het tog een zegen dat Jezus Christus in de wereld gekomen is, om zondaars zalig te maken. Ik gevoel nog hoe groot een onderscheid het is deze zaak als dogma aan te nemen, of er waarachtig innig van doordrongen te zijn.

Met P ging ik na Leonidas waar ik Ml. Georges de rol van Archidamie[?] vervulde & dit met veel meer vuur & indruk dan de Méorpe. Het stuk is eigentlijk een soort van Melodrama in verzen. Leonidas kan moeilijk stof tot vijf bedrijven geven. C'est un sujet tout fait. Er waren veel  belagchelijkheden in daar dit stuk op een geheel ander toneel uitgevoerd moest worden. In 't geheel zag ik hetzelve egter met genoegen daar het mij op eenen zoo geheel bekenden grond voerde en een oogenblik zelfs was ik aangedaan. Deze gehele geampouleerde Grieksche heldenwereld is valsch en egter behaagt zij ons. Met moeite vergeven wij het aan de Martelaars der waarheid & kunnen het niet ontveinzen hen eenigzints van overdrevenheid te beschuldigen. Zoo wij dit niet doen, zoo vergeten wij dezelven. Maar wanneer het er op aan komt op menschen die voor de vrijheid en het vaderland zich opofferen dan weten wij niet hoe spoedig

pagina: 127

wij altare[n] zullen oprichten. Niet dat er niet in eenen andere kring ene heiligheid in lag om voor het vaderland te sterven en dat niet misschien God op deze wijze hen ook een zegen schonk, maar dit wilde ik maar zeggen: dat wij Christenen altijd idealiseeren 'tgeen niet Christelijk is, en hetgeen bij de Heidenen, die de waarheid niet kenden het hoogste was boven de waarheid stellen.

Zondag 17 Sept. 1826.

Het was mijn plan dezen middag bij Wijs [Wijsz] in de Nieuwe Kerk te gaan. Toen Pauly & ik er egter na toe wilden gaan vonden wij deze Kerk zoodanig vol dat er geen middel was er in te komen. Ik keerde na huis eenigszints ontmoedigd. Ik had lust aan Caroline eene preek van ter Borg voor te dragen' doch wilde dit aan Py & Mo [Pauly en Margo] niet opdringen. Deze toonden er egter lust toe & nu las ik deze preek van ter Borg voor dat Christus de ware wijnstok is, & wij ranken moeten zijn in hem. De preek is krachtig en treffend. Het is dat wat ter Borg altijd preekt ongenoegzaamheid van ons eigen kracht van het werken uit ons eigen middenpunt maar dat wij alles in & door Christus doen moeten. Ik was in mij  zelven getroffen hoe weinig ik nog aan datgene beantwoordde dat ons hier wierd voorgehangen. Pauly zeide na de lezing dat hij tog niet kan begrijpen wat de Menisten eigentlijk tegen ter Borg hadden. Hij scheen niets tegen zijne leer te hebben maar zeide tevens dat die nu bij zijne kerk ook nog steeds gepredikt wierd. En egter zeide mij iemand van den anderen kant dat hij deze Heeren Lange & Coquerel bv als vijanden beschouwde. Staat nu Pauly waarlijk in zulk eene betrekking met Christus. Ik kan het mij tog niet verbeelen doch wie ben ik die een ander oordeel. Laat ik zelve bidden door het geloof zalig te worden & ook mijne vrienden aan zijn oneindige liefde aanbevelen

pagina: 127

Mirandolle was dezen morgen bij mij & verhaalde mij zijne verloving met Deetje. Zonderling zijn de wegen Gods. Wanneer men dit weder in zijne bijzonderheden nagaat, zijn lange strijd, de eindelijke ontdekking zijner voornemens in dezen, de eerste teleurstelling waarbij hij zich dieper ongelukkig dan ooit gevoelde & nu gene uitkomst voor oogen zag nog wegens zijne rust, nog wegens de opvoeding zijner kinderen, dit alles was ene aanbiddelijke leiding. Nooit geleidt God ons regt naar het doel maar altoos zoo als wij het niet gedacht hadden.

'S av bij Bosscha, het was trouwfeest & Doop van zijnen kleine Jan een aardig kind. Wij vonden bij hem François Cohen Stuart, Vrede Copello & hunne vrouwen, de Kruyf Mansveld [Mansvelt]en Wijnbeek. Voorts waren Mevrouw & Sientje er. Wij redeneerden zeer aangenaam.

De ziekte te Groningen schijnt nog sterk voorteduren. Men zegt er in die stad alleen 8000 zieken zijn. Uit de overstroming schijnt het gedeeltelijk ontstaan te zijn door de dampen die vooral op de kleilanden oprijzen. Veel is hierover gesproken in de laatste tijden. De declaratie der Geneesheeren waarbij alles voor zeer overdreven beschouwd wordt, heeft van den andere kant weder ontevredenheid veroorzaakt. God geve in dezen uitkomst.

Over Jacotot wierd veel gesproken. Kinker schijnt over zijne methode niet geheel ongunstig gerapporteerd te hebben, doch echter beschouwd te hebben dat het iets op zich zelve was & niet in het gewoon Onderwijs gebruikt kan worden. Jacot. laat om talen te leeren een boek geheel bijna van buiten leeren met eene letterlijke vertaling. Weet me dit nu eens dan moet men weder iets opstellen over hetzelfde onderwerp zoo veel mogelijk in dezelfde woorden & volzinnen. Jac. begrijpt dat men hierdoor eene ontzettende copie ver[onl.] verkrijgt en de woorden in alle relaties leert kennen & derhalve zoo weinig de regels nodig heeft als een Kind bij het

pagina: 128

aanleeren zijner moedertaal. De aanhangers van Jacotot dulden niet dat men deze leerwijze eenigzints wijzige, men moet naar hun gevoelen er alles of niets van aannemen. In het Fransch gebruikt hij Thélémaque & in het Latijn eerst [onl] Epitome & dan opeens Horatius. Een zijner discipelen heeft een soort van Commentaren op Horatius uitgegeven.

Wij zaten 's avonds aan tafeltjes regt aangenaam. Ik zat naast Pietje Stuart & bemerkte hoe haar vader sedert den avond bij Swart nog altijd om mij gedacht heeft. Ik heb den man waarlijk lief. God hoe ontstaat er strijd in het hart over alles. Maar ik kan immers innige liefde voor dezen & zoo velen ander[e] hebben zonder te geloven of aantenemen dat zij het waarachtige Euangelie verkondigen.

Met imp. ging het regt gezegend. Het was op de gelegenheid v den dag geheel eenvoudig & zonder er iets bij te halen of er effect mede te willen doen. Het was de doop het uitzicht bij de geboorte v een kind de herinneringen uit hun eigen leven. Er wierd gedronken op mijne gezondheid en toen wierd er ook niets weder over gesproken met mij, dat regt goed was. Jan & Koosje deed het genoegen. Deze avond liep dus regt goed af. Zonderling dat ik mij ll Zondag wilde afzonder[en] van de menschen, en ik in geen tijden er zoo veel zag dan juist deze week.

Ik sprak nog veel met de Kruyf. Hij heeft wezentlijk een gevoel voor 't Goede. God wekke het op, maar hoe veel ligter gaan de denkbeelden van den zoogenaamden natuurlijke godsdienst er in bij die van Gods genade in Christus. Ik weet zelve hoe het mij daarmede in het improvis[er]en gegaan is, & hoe gemakkelijk ik over de onsterflijkheid hoe moeilijk over Christus ik heb geimprovd.

De K verhaalde nog wen deze ramp v Leyden hoe de perssing van de lucht dien invloed gehad had op de mensch dat velen het bloed uit neus & ooren liep & hoe juist de Collegies dien volgende dag geopend zouden worden. Ware het die dag geweest hoe velen hadden er niet hun graf in de kamer van Prof Luzac gevonden.

pagina: 128

Lundi 18 Sept

Met weemoed hebben wij dan afscheid v P & M [Pauly en Margot] genomen. Onze bijeenkomst was regt genoeglijk geweest. Wij gevoelden dat wij hen hartelijk lief hadden. God zij met hen & geleide hen in zijne waarheid.

Aimé Paris ontmoette ik hier weder. Hij wilde zijn 2e College weder hier openen doch schijnt er den Miloplaat[?] aan gegeven te hebben. Ik heb in de laatste dagen weinig liefhebberij voor zijne theorie gevoeld.

'S avonds hadden wij behoefte om uitterusten van de vermoeienissen van zoo vele dagen.

Mardi 19 Sept.

Un dîner fin chez d'Olislager. Trop de profusion trop de bon vin, des ortolans des paté de foie d'oie &c. On dut manger là son corps defendant. Le discours général fut nul. Je causai agréablement avec mes voisins M Doncker et M Netscher le dernier inspecteur de l'industrie nationale.

Le soir j'étais encore bien disposé et lus agréablement.

Woensdag 20 Sept

Gelezen de Asiatic Journals & den zegen van Mozes over het volk Israels. Het bewijst dunkt mij 'tgeen daar van de wet gezegd was, dat dezelve meer dan ceremon[i]eel was.

Belangrijke brief v Messchert over eene preek v Messchaart, over Chavannes, V Zuilen (Mev) [Van Zuylen van Nijevelt], J van Eick [Eyk] &c.

Zonderling is het dat aan 's Gravesande [[Storm van 's Gravesande] nu mijne improvisatie over Arnold v Brescia weder veel genoegen schijnt gedaan te hebben.

H D Gild [Henry D. Gildemeester] berouwt zijn geld & tijd bij Aimé Paris. Mimi schrijft over hare kinder[en] en schijnt te weten dat men haar oudste niet lief vindt. Dit ligt niet in 't character van den jongen maar om dat hij niet ingetoomd wordt.

De Luth Kerk te Amst is ingewijd door Roll D. Broes, B. Klijn de Jonge. Rodenburg & Jochems zijn ridders.

pagina: 129

De annonce van den Pres. trof mij. Dezelve geeft eene grote ruimte voor vermoedens.

'S midd bij Kool. Deze menschen hebben veel gezien in het laatste jaar. En toch God leidt het voor hen. Deetje zal naar mijn inzien eene uitmuntende vrouw zijn voor Mirandolle & tevens veel van hem voor den weg der zaligheid nog kunnen leeren.

Ik las in de Reviews toen Carbasius kwam met wien wij genoeglijk gepraat hebben. Hij verhaalde mij nog veel van de preek van Van der Hoeven [Des Amorie van der Hoeven]. Dezelve moet tog indedaad in eene uitmuntenden geest geweest zijn & regt Kristelijk ik heb toen te voorbarig geoordeeld.

Ik zeg met Messch [Messchert] ; ik moet verhalen wat er voorvalt. Voor bespiegeling nog op dit alles heb ik geen tijd en ook in dit opzigt wierd er veel te zeggen.

Donderdag 21 Sept.

Eindelijk regte heldere herfstdagen. Het is zelfs koud, maar het is eene frissche lucht, die door den [onl] speelt & een heerlijk gevoel geeft. Met Beelo [Beeloo] wandelde ik daar mijn tijd vrij was in het Bosch waar het verukkend was. Wij spraken over een & ander. Hij zeide dat hij vond dat het orthodoxe Protetant[s]che geloof zoo veel naar het Roomsche geleek. Ik geloof dat hij hierin volkomen mis heeft & de waarachtige leer des Bijbels, want buiten die is er geen orthodoxie, niet kent. Ik beloofde hem het werkje van Jamis dat ik gelezen had. Beelo heeft veel goeds maar hij ziet nog meer het geen niet goed dan het geen waarachtig goed is in de wereld. Reeds is hij wars van dien lof die hem eens wierd toegezwaaid, doch levendig moet het nog bij hem worden.

pagina: 129

Beelo [Beeloo] verhaalde mij nog van de vergadering der Mij. die hij bijgewoond heeft. Haakman had eene verhandeling over een spreekwoord gedaan, dat zwakjes geweest moet zijn. Aan tafel was ook zeer weinig animo geweest. Zonderling is het dat in den tijd toen het godsdienstig gevoel sliep zich kracht in alle deze genootschappen vertoonde. Nu weder godsdienstig leven begint te ontwaken verliest al dit andere deze zelfde kracht & wordt laf en elendig.

'S midd. visite van le Pole over fabrikaten gesproken & voorts van Prof Voute [Voûte], meest over Eng. Litteratuur. Hij bevalt mij meer bij nader kennis.

'S avonds gecorrespondeerd. Altijd vind ik mer[?] tot werken & lezen, 's avonds geext. uit de Reviews.

God geve dat deze koude gezegend zij. Op vele plaatsen wordt nog over ziektens geklaagd. In Groningen is het bijzonder erg. Men spreekt daar van 8000 zieken en tot den 14e toe is het getal der doden vermeerderd. De geneeskundige hulp schiet te kort.

Vrijdag 22 Sept

Aan het Bureau nog stil, doch veel stof nu tot redeneren, tot veronderstelling &C. Het nieuws was heden dat Van der Houven voor f 20900 het huis ter Noot gekocht heeft. Zonderling was het dat ik bemerkte dat de famille geevolueerd was om al ware hij ook geen directeur meer toch hier te blijven wonen. En deze menschen waren bijna wanhopig toen zij Rotterdam moesten verlaaten & dachten eerst den kommer niet te boven te zullen komen. Zoo gaat het in het menschlijk leven.

Twee ongelukkige Cyprioten zijn hier aangekomen. Door de barbaarsheid der Turken ontkwamen zij met de grootste

pagina: 130

moeite aan het Bloedbad voor eenige jaren te Cyprus aangerigt. Van beiden die rijk schenen wierd alle de have verbeurd verklaard & van den eenen de vrouw & twaalf kinderen gevangen genomen. Met de uiterste moeite hebben zij in Frankrijk zoo veel verzameld dat zij voor f 8000 een dier zonen los hebben kunnen kopen. De menschen zijn zonder uitzigt bijstand, en met zware ligchaamskwalen aangetast. Zij zijn egter vol vertrouwen op God & dit zal niet beschaamd worden. Door Smets wierden zij met Bosscha bekend, die thans met hun om nieuw Grieksch te leeren den Bijbel in deze taal leest. Zij kennen denzelven bijna geheel van buiten.

V. de H. [Van der Houven] kwam 's avonds van Middelburg terug waar alles regt goed was afgelopen. De geest bij de kopers scheen regt goed.

's avonds extraheerde ik uit de Q R. [Quarterly Review] een belangrijk stuk uit de vergelijking der fransche en Engelse fabrijken. De Engelsch[e] verheffen zich hoog, maar hun val kan ook groot zijn.

Zaturdag 23 Sept

Droevig was het bericht van het afsterven van Hesje Huet een lief stil meisje zuster van Doortje die nog dezen zomer een avond bij ons geweest was. Hare ziekte heeft slechts weinige dagen geduurd. God mogten wij toch altijd bereid zijn. Doch hoe veel ontbreekt er nog aan. Wij willen altijd zelf werken nog zelve ons door verdienst[e] in den hemel helpen en ook dit gelukt niet God geef ons tog een innig gevoel uwer Genade.

Weder een brief van Messchert. Hij staat in kracht ten minste hij is opgewonden. En misschien ligt er weder een gevaar in hem dat hij nu weder te veel wil doen. Ik kan ze op zoeken zegt hij. Ik voelde zoo iets bij de lezing van zijn brief, God zij met hem.

Mijne avonden beginnen nu weder heerlijk te worden. Mogt ik er het regt genot van hebben; in alles zij het opzien tot God & moge hij eene stemming geven gelijk die in een Christen zijn moet op dat Christus met ons zij, nu en eeuwig.

pagina: 130

Zondag 24. Sept

Ontzettend is het in de lucht springen van het Arsenaal te Ostende in de vorige week geweest. Eenige, ik geloof 20 personen waaronder meest Militairen die aldaar in dienst waren hebben er het leven bij verloren. In de stad schijnen weinig bepaalde ongelukken plaats te hebben gehad, doch vele huizen moeten geleden hebben. Er zijn nog weinig bijzonderheden van bekend.

Het was eenen gezegende dag,. Met mijne vrouw las & sprak ik regt genoeglijk & stichtelijk. Toen greep ik Homerus bij den kop & had er veel genoegen van. Ook mijne jongens kropen om mij heen dat regt aangenaam was.

'S avonds bij Bergmann een zeer geleerd proponent die ook de Eloges van Hemsterhuis door Runkenius [Ruhnkenius] & dat van dezen laatste door Wijtenbach [Wijttenbach] heeft uitgegeven. Ik had gehoord dat het een puits de science was, & wilde nu ook eens wat geleerdheid gaan horen. Deze hoorde ik weinig. Er was bijna niemand het was allerzwaarmoedigst. De Preek was over De Dwaas zegt er is geen God. En de toon was zonder eenige verheffing allerdroogst. Ik hoop dat wij nog eens anders zullen horen preken. De man meent het geloof ik goed, maar men kan zo iets niet aanhoren.

'S av Bosscha die nog veel van zijne Cyprioten verhaalde.

Maandag 25 Sept

Ook Steven maakt, 23 Sept. gewag van de weinige godsdienstigheid van Aim Par [Aimé Paris]. Zijne formule[s] over de Ned. hist doen mij bijna walgen van de Mnemotechna.

Schim [Schimmelpenninck] & de dames V Heukelom bij ons. Hij weet zich tog altijd zeer gunstig voortedoen. Wij aten 's avonds met Bosscha oesters uit de oesterputten v Varkevisser, door dezen gezonden aan de Dir. De Priester der Gr Kerk te Amst. herkent de Cyprioten als zijne landgenoten.

Negri en Haby hebben in de Ville de Pau[?] hunne vertering niet betaald.

pagina: 131

Dingsdag 26 Sept. 1826

De berigten uit Groningen blijven nog steeds even aklig. Men schijnt thans egter door doelmatige maatregelen inrigting van een Arsenaal tot hospitaal het kwaad tegen te gaan. God geve daarop zijnen zegen. Eerst schijnt men de zaak te weinig geacht te hebben, en nu gevoelt men alle die akligheden die het gevolg zijn, wanneer een zoo groot gedeelte eener bevolking ziek ligt.

B. v Ret. [Retemeyer]. Falck heeft hem gezegd dat de [onl.] naar Demerary uitgeklaard zouden kunnen worden alhier. Ik ben er egter niet volkomen nog van overtuigd.

Over het Procès v het Evangelie v Fouquet die alles wat wonderdadig was uit de verhalen had gelaten schijnt veel te doen te zijn. Dit maakt nu veel opgang en deze goede man die het na alle presumpti[en] dubbel verdiend heeft wordt door de Liberalen zeer beklaagd. De Heer Benjamin Constant treedt op als zaakwaarnemer der Protestanten waartoe ik als Protestant ten minsten mijne stem niet geeft. Ben noemt Christus le Socrate de la Judée &beschouwt zich als representant der Joden. De Parijzenaars begrijpen waarachtig niet wie Christus is dan voor zoo verre dezelven door God uit hun ijdel leven bekeerd zijn want voor hen die het leven dier hoofdstad idealiseer[en] is na den mensch wel onmooglijk om de heerlijke boodschap van het Evangelie in te zien.

Engeland klaagt nog steeds dat de uitvoer des ruwen katoens jaarlijks toeneemt & dien ten gevolge de fabricatie op het vaste land gedurig vermeerderd.

'S avonds hield mij de Mij. bezig. Ik las Santo Domingo [de Santo-Domingo] Tablettes Romaines de aklige ijdelheid der Roomschen gebruiken aanwijzende doch tevens de persoon des Zaligmakers tot spot makende. In de Ephemeriden staat een kaart van de nieuwe ontdekkingen v Clapperton & Derham in Africa.

pagina: 131

Woensdag 27 Sept

Voor de Mij. was die dag belangrijk zijnde dit dan waarop het besl. wegens de Pres kwam. De Koning heeft hem zeer wel behandeld.

Ik deelde aan S d C & J B R [Steven de Clercq en Jan B. Retemeyer] dit berigt nog mede. De laatste verzocht mij bij Falck te gaan.

Te huis komende vond ik een brief van dC met het eerste deel zijner Voorlezingen over de Handelingen waarvan ik met veel genoegen de eerste aan mijne vrouw dien avond voorlas. God geve dat ik dit alles mogt gevoelen & ervan doordrongen zijn. Ik ben nieuwsgierig of & zoo ja welken invloed dit boek zal maken.

In het oosten is het onrustig. De Pe[onl.] schijnt in Rusland gevallen te zijn & men zegt dat Conferentie te Akuma[?] opgebroken zoude wezen.

Ik las Heeren over het Hieroglyph[en]schrift & bewonderde weder de duidelijkheid waarmede hij de zaken uit elkander kan zetten.

Donderdag. - Zaturdag 28 - 30 Sept

Ik was geheel in het Bureau in vertalingen & Proces Verbalen verdiept. In lang had het Bureau gene zoo werkzame week opgeleverd.

Varkevisser had mij een Vaatje oesters gezonden die wij bij Jan Bosscha consumeerden. Aldaar was ook Jan de Kruif [Kruyf] die ons voorlas eene redevoering door hem in de St Jans Loge gehouden & van St. Jan als een groot patroon hunner orde (de doyen namentlijk uitgaande). Het was in enen zwellenden en hier & daar indedaad niet ongelukkigen stijl opgesteld, doch de gevoelens waren een mengsel van heidendom Christendom &C dat er al zeer bont uit zag. Christus wierd de goddelijke Meester genoemd, wiens leer egter door zijne Leerlingen verdraaid was geworden. Alle de Goddelijkheid, alle

pagina: 132

de heerlijkheid van het Christendom gaat er uit, en hoe men met eenig gezond verstand dit uit de Bijbel kan halen begrijp ik niet, maar dit zoeken deze vrienden ook niet. Er is voorts deze eigengeregtigheid in die verschrikkelijk is, en ik vraag nu of iemand als Jan de Kruyf kan zeggen dat hij geenen Middelaar nodig heeft. God kan hem genadig wezen heden & morgen, doch hij moet eerst erkennen dat zijne vleugelen die van Icaros zijn. Ik zeide met een woord dat ik het niet eens was doch misschien had ik meer moeten zeggen. Ik voelde naderhand lust om hem te schrijven, doch weet nog niet of dit tot stand zal kunnen komen. Gister[en] las ik in de Mac Benac het stuk over Joannes den Dooper waar ik juist die gevoelens weder vond, die bij mij gedurende die lezing waren opgerezen.

De Costa zond mij zijne voorlezingen. Wat ik daarvan tot nu toe gelezen heb is heerlijk. Het is geen Polemicq, het is uit een standpunt geschreven dat verre daarboven verheven is. God geve zijn[en] zegen over dit boek. Welk een weg heeft dC zedert zijne bezwaren weder afgeleid. Maar men wil blind zijn, men miskent alles & zoo zal het hiermede gaan. Doch waar God de boezems bereid heeft daar zal het in goede aarde vallen daar zullen de vruchten heerlijk zijn.

Allerbelangrijkst is de Correspondentie met Messchert in deze week geweest. Hij zond mij een brief v ter Borg & een antwoord door hem daarop gegeven. Hieruit blijkt hoezeer ter Borg zoo bijzonder door God in zijne prediking gezegend nog in het gewone leven aan moeilijkheid & strijd onderworpen is, 'tgeen men zoo niet zoude zeggen.

(1 Oct) Gister[en] waren de berigten over Aat Gildemeester zeer ongunstig. God geve het beste.

Ik dank God voor alle den zegen & weldaden in deze week zoo ruim genoten.

pagina: 132

October

1. Oct. Zondag

Ik had behoefte tot rusten na al de beslommeringen van deze week. De komst der Comm. was op handen. Gezegend had ik de vorige avond met Caroline doorgebragt. Zij was gezind ten avondmaal te gaan, wij spraken allergenoeglijkst & lazen uit de Voorlezing[en] van da Costa met veel stichting. Ik voelde mij gedrongen om niet gelijk ik eerst gewild had, mijn avondmaalgang tot na nieuwjaar uittestellen, maar om dat nog dit maal te doen. Wien zal ik er thans mede ergeren. Mijne overeenkomst met de Menisten bestaat tog niet meer, want waar ik mij met hunne gevoelens niet kan vereenigen, is ook de vorm dood. Vroeger toen men zich niet geexpliceerd had kon ik bij ter Borg bij Muller bij V Geuns even eens gaan. Nu zoude ik alleen bij ter Borg kunnen gaan & dan de Menist[en] nog meer ergeren dan als of ik niet kwam. In November kan ik na alle waarschijnlijkheid niet gaan, ik heb behoefte om het avondmaal als bewijs der genade Gods aan Zondaars bewezen te ontvangen & dus is mijn weg mij aangewezen.

'S avonds hoorden wij van Molenaar Openb. 1 v. ene zeer stichtelijke rede. Het was eene hulde aan Christus. Welsprekendheid was er niet in, maar het was krachtig, het was stichtelijk. Innig verlangden & baden wij derhalve dat God ons in die Waarheid bevestigen mogt. Nogmaals lazen wij uit de Voorlezing[en] waarin wij dan veel waarheid op de eenvoudigste & bevattelijkste manier voorgedragen, vonden. Wij lazen toen bijzonderheden uit mijn vorig leven, & zagen met dankbaarheid hoe God zelfs toen wij hem nog maar in zijne gedeeltelijke liefde zagen, toen wij hem nog niet als onzen vader in Christus erkenden ons pad geleid heeft. Het was een regt heerlijke dag.

pagina: 133

Oct. 2. Maandag

Een brief v Henry die mij de treurige tijding bragt dat zijn broeder Aat in den vollen bloei van zijne zeven en twintig Jarig leven was weggerukt geworden. Ik herinner mij hem nog toen hij neves mij bij Gild aan huis van Waller leerde schrijven. Merkwaardig was zijn lot geweest. Zijne uitzichten na de wereld waren gering. Op eens huwde hij Louise Schreuder een rijk meisje & wierd hij deelgenoot in de firma van Langhorst & Lespinasse. Twee bloeiende kinderen had hij reeds & verwachtte een derde. Gods genade zij met hem. Zijne broeders hadden hem regt lief & dit is de twede die in dit jaar uit den zoo vereende krans der Gildemeeste[rs] word afgescheurd. Gister middag na het bureau gaande voelde ik mij zwaarmoedig. Onder het schrijven aan Henri voelde ik mij opgewekt & schreef nog al zeer ernstig tegelijk voelende hoezeer ik zelve deze opwekking nog nodig had, & hoe ik niettegenstaande mijne goede voornemens den ochtend in dat wereldsche van brieven en Vergaderingen al zeer verzonken was geweest.

'S avonds las ik Mac Benac waarvan ik het begin zeer belangrijk vond, doch dat mij vervolgens vele herhalingen opleverde.

Te Constantinopel is een hevige brand geweest. Men begint overal voor Groningen te collecteeren als ook voor Ostende.

De Commissarissen hebben zich nog volstrekt niet uitgelaten. Hoe er deze week nog eene nominatie tot stand zal komen, begrijp ik niet.

pagina: 133

Oct 3. Dingsdag

De dag is verstreken minder Christelijk, minder innig dan ik had mogen hopen. In het begin ging alles goed. Toen ik den brief v Steven las, toen ik bemerkte hoe zeer mijn brief hem getroffen had, was ik daarover getroffen en innig dankbaar tot God. Doch ik moest veel voorlezen, 'tgeen mij eenigzints echauffeerde. Er was een gedurig door elkander lopen, zonder dat men eigentlijk aan het werk kwam. Ik maakte mij een paar keer driftig over Cénie sprekende. Hij is bijzonder lastig maar als Christen mag & kan ik mij dit niet aantrekken. Ik wierd een paar keer gemelijk jegens de Bodens dat ook niet goed was. Dezen middag was ik t'huis & werkte meest voor of over de H Mij. Misschien nam mij deze te veel in; ten minste in het gesprek met Caroline kwam zeer veel in. Toen las ik uit Mac Benac uit nieuwsgierigheid hoewel mij dit niet toeviel & ik het gedeelte over de kleuren vooral zeer gezocht vond. Nu las ik Caroline's annotatie. God behoede & zegene haar ik had daaruit nog meer gesprekken kunnen afleiden. Ik had haar nog uit daCosta voor kunnen lezen, dit ware beter geweest, doch ik voelde mij eenigzints slaperig & vermoeid niet zoo zeer van het zware werk als van die drukte die gedurig in deze dagen aan het Bureau om ons heen is.

Overigens was mijn dag regt genoeglijk. Met Gerrit zag ik heden het Departemental[e] School v Beekman, dat mij zeer goed beviel. Bijzondere of overdreven mode of verlichting zucht schijnt er niet te heerschen. De Localen zijn ruim & er is vooral een geest van orde waarop bij schrift Som[men] &C veel gelet wierd & die mij uitmuntend beviel. Ik zou nodig gehad hebben op zulk ene wijze onderwezen te worden.

En nu morgen onder Gods zegen, met nieuwen moed op mij dan weder met de borst op de zaken toeleggen & het gene ik heden beter had kunnen doen te verbeteren.

pagina: 134

Oct 4. Woensdag

Zonderling is het hoe ieder[e] dag thans zoo het zijne meebrengt, & op zich zelve hoogst belangrijk is.

De Nominatie zou Vrijdag voortgaan, doch ik moet volmondig bekennen dat ik, mij vast beschouwende, daar waar ik mij thans bevond volstrekt niet gedacht had aan de mogelijkheid om benoemd te worden. Toen men egter bij den Prest bij Pieters mij apart riep, en mij zeide dat ik gedoodverfd wierd als Candidaat voor het Directeur schap vielen mij op eens om dus te spreken de schellen van de oogen, en kon ik zeer wel begrijpen dat uit hoofde mijner bekendheid met de zaak, er thans meer bepaaldelijk reflectie op mij gemaakt was geworden. Het speet mij egter regt dewijl in de tegenwoordige omstandigheden mij mijne post veel beter bevalt dan die van Directeur zoude kunnen doen, daar dezelve mij veel meer inzage over het geheel & indedaad meer occupatien geeft, juist anders om als bij de oprigting, terwijl ik nu het geheel overzie en dit naderhand maar slechts een gedeelte zoude wezen. Meer nog dan hiertegen zie ik tegen de grote verantwoordelijkheid op, die de aanneming van dezen post op mij leggen zoude, te meer daar ik het als te moeilijk beschouw om de Mij voortdurend te doen bloeien en niet in onaangename betrekking met Z M [af?] te komen, daar er ook altijd nog bij mij de vrees bestaat, dat wij Java kunnen verliezen, en alsdan op eens aan het gehele bestaan der Mij. den bodem wordt ingeslagen. Voorts zoo lang Cénie mijn Collega zoude zijn, zie ik zeer weinig uitzigt om iets goeds, wat verbetering betreft te kunnen invoeren. Wat eindelijk het finantieele betreft zoo zoude ik f 1/m zeker meer ontvangen, doch wierd dit rijkeijk opgewogen door meerde[re] uitgaven die er te doen zijn zouden & de eenigzints veranderde voet waarop ik zoude moeten leven. Alles pleitte derhalve tegen hoewel het dan ene verhoging was: ik was dus na nog een onderhoud met Lina besloten om als

pagina: 134

er over gesproken wierd al het mogelijke te doen om er af te komen. Ik ging op het Diner bij den Prest. & zat naast Oudermeulen die mij toescheen nog niemand bepaalds te hebben, en sprak ik toen openhartig over mijne bezwaren tegen dien post het geen ik ook herhaalde aan den ouden Smeer, die mij over dezelfde zaak aansprak & zeide dat hij geloofde dat ik bijzonder tot de vervulling der Directeurplaats geschikt was.

Bij den Pres. uitgaande op wiens Diner niets bijzonders voorviel, ging ik met V. d H [Van der Houven], en kwam Sch. [Schimmelpennick] ons agter aan lopen. Spoedig ontstond eene levendige wisseling van denkbeelden omtrent de aanstaande benoeming bij hen, waarbij zij mij ook vervolgens riepen. De zaak was deze dat Sch. uit al het gehoorde reden had om te vermoeden, waarin hij geloof ik, gelijk had, dat er bij de Brabande[rs] eene Cabale was, om d'Ol. [d'Olislager] te doen benoemen en zij dit aan de Noordelijken deden voorkomen als of het slechts een pluimpje was voor d'Ol. waarvan hij geen gebruik zoude maken. Hij beschouwde dus dat indien hierdoor d'Ol. op de Nominatie kwam de Koning hem zeker zoude nemen, hem als impartiaal man beschouwende terwijl er zeker geen erger Brabander na mijn denkbeeld aan kon komen. Het moet dus vooral zaak zijn om hem van de nominatie der kandidaten te houden en daartoe moeten alle de 14 noordelijke overtuigd zijn, dat hij er niet op moet staan daar zij anders de 12 zuidelijke niet kunnen overstemmen. Nu kan men Varkeviss [Varkenvisser] bijna als gewonnen beschouwen & het is zonderling dat juist deze en V Halteren zeker de gemakkelijkste stemmen onder de Noordelijke om om te praten Dingsd[a]g op een Diner bij Cénie geweest zijn. Gelukt het om d'Ol. er in te brengen dan weet ik niet waar de zaak na toe zou lopen moeten. Indien hij Pres wierd, zoo zouden naar mijn inzien Sch & V d H. bedanken. Wierd hij het niet, zoo was er eene Brabantsche meerderheid die overal waar het de belangens tegen het Noorden gold, hoe verdeeld dan ook tegen elkander het eens zoude wezen. Deze uitzichte[n] waren bijzonder hagchelijk waardoor dan ook Sch. & V d H met veel geestdrift het

pagina: 135

denkbeeld aannamen dat hun voorgekomen was, van mijne benoeming. Ik gaf hen beiden mijne bezwaren in 't groot & aan V d H alleen meer bepaaldelijk mijne zwarigheden te kennen. Van eene benoeming v Olyslager zie ik het ergste te gemoet, maar hoe die 13 van de Noordelijken te overtuigen dat Ol. geen van de drie moet zijn. De zaak is in Gods hand, doch ik wil er niets meer over schrijven, en alleen nog melden, dat ik nog gister avond een brief aan dC [daCosta] & aan O v H [Oom van Heukelom] [schreef] om ieder van hun die ik in 't geestelijke & in 't wereldlijke als de beste raadslieden beschouw, om hunnen Raad in dezen te vragen.

Oct 5 Donderdag.

Mergwaardig was de loop der zaken ook op dezen dag. De Mij. leverde weinig op. Het Rapport lag ter lezing. Wij waren 's middags bij Schim. [Schimmelpenninck] met 6 van de Amsterdammers, V Aken & V d Poll. Zonderling was dit diner. Er hadden veel bedankt dewijl er een brabandsch diner bij d'Olisl was. Toen wij aan tafel kwamen moesten er nog borden afgenomen worden, 'tgeen de de vrolijkheid juist niet vermeerde. Ik sprak nog al met V Aken en V Reenen naast wie ik zat, doch algemeen Discours vond ik niet. Vroeg vertrokken wij. De positie tusschen V d P [Van der Poll] & Sch kon niet aangenaam zijn. Bij V d H [Van der Houven] vernam ik nog 's avonds dat Smeer dacht men de zaak meester was. Bijzonder verrast was ik toen ik 's avonds op eens een rijtuig hoorde stilstaan & Jan Ret. & zijne vrouw er uit zag komen. Hunne komst verheugde mij boven mate. Jan kwam om de zaak van de Phebe [Phoebe], en na het souper verhaalde ik hem de gehele verhouding wegens het Directeurschap. Ter stond gaf hij mij de volstrektste afkeuring te kennen van dit denkbeeld, zeide dat ik het

pagina: 135

nooit of nimmer worden moest. Een merkwaardige & hartelijke brief van DC had mij ook reeds daarin nog denzelfden avond sterk bevestigd. Ik gevoelde geheel dat ik geen Dir. zijn mogt maar bad God dat alles ten beste mogt lopen, daar ik indedaad verlegen was hoe de zaak te schikken indien ik eens op de nominatie stond.

Oct 6. Vrijdag

Deze dag was allezints merkwaardig. 'S ochtends schreef ik terstond een briefje aan Schim. [Schimmelpenninck] en V d H [Van der Houven] aan beiden te kennen gevende dat hoe de zaak liep ik vast besloten was geen Directeur te worden. Zoodra ik eens dit besluit genomen had voelde ik mij rustiger & ging met vrolijken moed na het Bureau, waar ik een brief van Oom v H [Van Heukelom] vond, die volstrekt met dC overeen stemde dat ik moest trachten te blijven waar ik stond. Wij gingen in de Vergaderkamer der Directie, en reeds om twaalf uuren verkondigde ons het gedruisch der uitstromende menigte, dat de keuze geschied had. Toen ik de namen hoorde kwam bij mijne eigenliefde de eerste seconde een gevoel op van iets onaangenaams dat ik er niet bij was doch in de twede & de volgende secondes gevoelde ik den oneindigen zegen Gods in de beschikking over deze zaak. Drie Amsterdammers zijn er benoemd Berg Horstman & Willink. Alle de Noordelijken zijn eenstemmig geweest hoewel twee der bovengenoemden eene stem minder gehad hebben. Men supponneert uit deze opmaking der stemmen dat alle de Zuidelijken voor d'Olisl. [d'Olislager] gestemd hebben. Het was er dus wel op aangelegen. Doch over dit alles zal ik onder Gods zegen naderhand meer kunnen zeggen. Genoeg zij het dat ik Gods oneindige weldaaden ook hierin erkende & met Jan & Ida de[ze?]n dag verder regt genoeglijk doorbragt.

pagina: 136

Oct 7. Zaturdag

Dezen morgen vernam ik de tijding dat Fenna Mastenbroek overleden is. Zij had toch regt veel goeds. Moge zij haar Verlosser in volle heerlijkheid zien. God laat de lessen die gij ons leeft tog levendig in ons werken niet tot neêrslagtigheid maar om u in uwen zoon geheel getrouw geheel overgegeven te zijn.

Voorleden Zaturdag in een gebed nam ik het besluit om morgen aan het Nachtmaal te gaan. De kerk heb ik heden niet bijgewoond. Het was te druk maar was ik vroeger er aan begonnen en minder nieuwsgierig geweest na alle de praatjes weges gisteren zoo was het beter gegaan. Allerlei menschelijke reden[en] verzetten er zich nu tegen doch zij moeten wijken zij zijn uit den bozen. De week is druk geweest, des te welkomer zal eene godsdienstige kalmte zijn. Voorbereid ben ik nog niet maar God zal als de geest gewillig is, den zelven voorbereiden. Ik ben heden niet zoo geheel goed gestemd, des te noodzakelijke[r] is het komen tot Christus. Op twee punten heb ik mij nog betrapt. In de laatste tijd was ik door Gods zegen kleingevoelig en hij juist heeft mij getoond dat hij om mij dacht, als ik niet om mij zelven dacht. Sedert heb ik egter op verschillende wijze aan anderen doen gevoelen dat de keuze op mij had vallen kunnen. Dit is onchristelijk & uit den boozen. Niet minder onzuiver is het dat ik nu sints eenige dagen wil doen gevoelen dat ik als ik gewild had van de kennis van den maatregel der fondsen had kunnen gebruik maken. Ook dit is kwaad. Zoo wij eere moeten hebben God zal ze ons geven & ni[et?] wij zelven. Welaan nu met moed aan het werk. Geve God zijn zegen, dan zal alles goed gaan. Moge ik de dag van morgen beschouwen als een dag van heilige vreugde als de feestdag van de verzekering der zaligheid door Gods genade in Jezus Christus. O het kan nog zoo koud daar om mijn hart zijn. Midden tusschen de Phariseismus & Sadduceism[u]s, daar ligt de weg. Moge God mij dien opleiden.

pagina: 136

Oct. 8. Zondag

Gods genade in het Geestelijke is aan gene tijden of gelegenheden verbonden. Ook in dezen heb ik zoo oneindig een zegen in de laatste tijden ondervonden. LL Zaturdag voelde ik mij zoo geheel opgewekt zoo eenstemmig in alles denkende met Caroline, dat ik behoefte verkreeg om het gaan naar het Avondmaal niet tot de volgende reis te verschuiven maar toen daarvan gebruik te maken. Ik begreep dat [ik] echter ll Zondag niet wel kon gaan, daar ik niet genoeg voorbereid meende te zijn. Gister avond wilde ik mij dan voorbereiden. Doch ik was vermoeid van de kleinigheden des daags & van alle de drukte des weeks. Ik las met veel stichting den brief van Ap. Paulus aan de Ephesen die mij regt veel genoegen deed. Toen las ik in daCosta's voorlezingen 'tgeen mij ook regt beviel, maar ondertusschen Lina was slaperig geworden. De tijd duurde mij langer als ik gedacht had, ik voelde mij niet regt wel & schaamde mij over mijzelven. Dit was nu deze hoog geroemde Voorbereiding. Thans ben ik weder opgestaan. God geve dat dezen dag gezegend voor mij zij. Ik weet hoe veel strijd er altijd bij mij in die dagen is die meer aan eene opzettelijke Godsvereering zijn toegewijd & hoe de vereering in gewone tijden, mij veel gemakkelijker valt. Ik heb mij egter niet willen laten afschrikken & tog gaan, daar ik mij heden na de ligchaam wel gevoel & de zinnelijke tekens door Gods genade mij wel weder daar zullen brengen waar ik zijn moet. Ik kan  mij nog niet verbeelen dat ik hier aan het Avondmaal zal gaan. In de Grote Kerk predikt Molenaar in de fransche Certon. Liever zoude ik bij de eerste gaan, doch ik ben bang dat daar onder zoo vele menschen waarvan ik bijna niemand ken onder de mij zoo geheel onbekende gewoontens aldaar het uiterlijke mij misschien van mijne aandacht wegnemen of dezelve verflaauwen zal. In de fr. Kerk is mijne vrouw ook geweest & duurt het daar zoo lang niet. Onnodig moet mijn verblijf bij diergelijke gelegenheden niet gerekt worden. Mijn plan is dus bij Certon te gaan, in de fr. Kerk waar ook Caroline ll Zondag geweest is.

pagina: 137

Nooit heb ik het avondmaal nog zoo gevierd als ik het heden onder Gods genade hoop te vieren als het feest ter getuigenisse van de Genade Gods tot vergevinge der zonde geopenbaard in Jezus Christus. Hij is het die in de volheid der tijden verscheen, om te vervullen wat sedert zoo vele eeuwen ja sedert de Schepping voorspeld was. Dit is heerlijk in het boek van dC te lezen in zijn brok over de Profecyen, hoe Christus reeds voor zijn komst voorspeld, afgeschaduwd, & voorgebeeld is. O mogt ik dit in mijn hart gevoelen er van doordrongen zijn, doch mijne ziel is te veel met kleine aardsche dingen vervuld om de grootheid & heerlijkheid der Zaligheid te kunnen aanbidden. O mijn eeuwig lieftehebben Verlosser, gij die voor mij geleden hebt in den nacht van Gethsemane & in de verschrikkingen van den kruisdood, hoe kan ik zoo weinig om u denken, u zoo weinig met geheel mijn hart liefhebben, u niet als mijnen beste Vriend, als mijnen getrouwe Heere beschouwen. Het staat geschreven & zie de letters maken zoo weinig indruk op ons. O mogten het dan die tekenen zijn die gij hebt daargesteld om de gelovigen van alle eeuwen te tonen dat gij de liefderijke vergevende God & Vader zijt, & dat gij voor de kinderen dezelve zijt, die gij voor de Vaders geweest zijt. Laat ik opzien tot den disch der Genade moge het geestelijk ligchaam van Christus zich met mijnen geest vereenigen. O God reinig mij, op dat Christus & zijn goddelijke troost in de eerste hoogste plaats zij. Minder is mij dit leven zoo geheel vervulling als dit vroeger was. Maar ik heb nog gene lust na het eeuwige leven en onder mijne aantekeningen, mijne Proces Verbalen zoo veel voorwerpen van kleine eigenliefde ligt mijn hemelsche zin nog dikwijls begraven.

pagina: 137

God zij gedankt. Alles is gezegend afgelopen en met vreugde herinner ik mij den ochtend van heden. Certon predikte & hoewel hij gene grote gaven heeft, is het geen hij zeide mij uitmuntend bevallen dewijl het Christelijk was en ik alles kon beämen wat ik hoorde. Nog nimmer had ik een Gereform[eer]d Avondmaal bijgewoond, maar dit moet ik bekennen dat Christus er meer op den Voorgrond staat dan bij de Menist[en]. Christus wordt daar wel met alle hoogachting erkend als de historisch wonderdoende persoon, als de oorzaak der eeuwige Zaligheid & doch hoe veel krachtiger is het wanneer hij als God in het vleesch verschenen, als Verlosser des menschdoms verkondigd wordt, ja wat meer is als ieder met hem van wien hij kan zeggen Hij is mijn Verlosser, hij is voor mijne zonden gestorven, in betrekking, in gemeenschap gebragt wordt. Bij de Menisten heb ik altijd zoo ene noodzakelijkheid gevonden mij op te winden. Hier was alles meer zich lijdelijk stellen voor Gods woord. Er blijft bij de Menisten altoos meer iets onbepaalds over in hunne beschouwing van het Avondmaal. Er is veel religiositeit altijd bij hen aandoenlijk herdenken aan het lijden & sterven, doch zoo lang men Christus niet in zijne volle waarde & heerlijkheid erkent, blijft er altijd een nevel hangen. De Meniste Avondmaalsviering heeft  daarom ook zijnen zegen, daar God overal waar Christus verkondigd wordt eenen zegen in betrekking met het in iedere gemeente bestaande Licht geeft, doch hoe meer men als Christen durft vragen hoe meer God ook geeft. Het avondmaal is hier meer eene plegtigheid, de weg wordt meer gewezen aan de gemeente. Toen ik de eerste maal het Avondmaal vierde bij de Menisten zag ik de Avondmaalgangers bij verschillende gelegenheden gebeden doen & wist volstrekt niet wat er gebeden moest worden. De Geref. Liturgie geeft bij deze gelegenheid gebeden op. Men behoeft dezelve niet letterlijk te volgen, doch men gevoelt nu door de lezing van dezelve

pagina: 138

eene leiding in zijne gedachten.

De text was uit den 16e Psalm  v 5 - 6

"[5.] De Heere is het deel mijner erve, en mijns Bekers. Hij onderhouwt mijn lot!

6. De Snoeren zijn mij in lieflijke plaetsen gevallen; ja eene schone erffenisse is mij geworden.["]

De uitlegging was niet bijzonder treffend. De Psalm behoort tot de zoogenoemde profetische. De Messias wordt hier sprekende ingevoerd & ook ieder gelovige kan hetzelfde zeggen & dit is de troostrijke toezegging die hem gedaan is.

Uitmuntend bevielen mij de vragen ons gedaan. Het is regt heerlijk zoo weder de belijdenis van zijn geloof te kunnen afleggen.

De aanspraak aan tafel was regt goed. Ik gevoelde nu dat het beter was op dat oogenblik kort te zijn & woorden en texten te geven die veel herinneren, dan in te grote redenering te komen, zoo als bij de Menisten dikwijls het geval is. De aanspraak bevatte eene korte herinnering aan de Heerlijkheid, vernedering en eindelijke triomf v Christus, aan het deelgenootschap aan zijne liefde en genade waardoor wij alle Zondaars vergevinge der Zonde ontvangen.

Zingen deed ik ook met regt veel genoegen, zoowel het Loflied van Simeon hetwelk ik mede kon zingen, hoewel ik nog niet sterk in 't geloof ben om te zeggen Laat uwen dienaar henen gaan in vrede als ook de Psalmen. Na gelezen te hebben wat DC over de Propheten schrijft kwam het mij niet meer aanstotelijk voor ook dezen bij het avondmaal te zingen hetwelk toen ik verleden Jaar het boek v Broes las, mij toen nog geheel anders voorkwam. Dit is het geen bij de Menisten het meeste kwaad doet, dat zij het Verband tusschen het O T & het nieuwe, den Christus in het O T niet zien. Dit is het juist waardoor God ter Borg tot de waarheid leidt. In zijn proefpreek reeds in Amst vergeleek hij de ruste Kanaa[n]s bij den Israeliet bij de ruste des Hemels voor de Christenen. Dit nu is juist het punt waarover zich Muller zoo

pagina: 138

bijzonder ergerde. Welk eenen weg heeft mij God mijns ondanks nog weder sedert een Jaar doen afleggen. Juist sloeg ik gisteren Stinstra's werk over de Profetien van het O T eens op, om hetzelven met het gevoelen van dC te vergelijken. Stinstra schijnt een verstandig man geweest te zijn & daardoor bleven hem nog zeer vele profecyen waarachtig op den Zaligmaker slaande, en derhalve de aanhaling van dezelve door de Apostelen waarachtige vervulling. In andere plaatsten daartegen had natuurlijk volgens hem eene Accommodatie plaats, doch zelven ontsnapte hem de moeilijkheid niet, om te kunnen onderscheiden waar het eerste & waar het tweede plaats had. Er is dunkt mij geen middel om hier te verdelen. Het is niet mogelijk dat Christus & de Apostels zoo men eenige eerbied voor hun character wil behouden, hier de vervulling eener prophetie, daar eenvoudig eene citatie of gelijkheid van klank, & dit met dezelfde woorden zoude aanhalen. Of alles is volgens dC & naar zijne uitlegging profecy, of alles is blote aanhaling.

Dankbaar ben ik voor den ochtend van heden. Alle mijne bekommernisse omtrent denzelven zijn opgeheven. God alleen bereidt alles voor & wij kunnen niet zelve ons in eenen plooi wringen. Alles tog wordt voorbereid & zelfs de stap die ik heden gedaan heb. Toen ik hier kwam was ik niet Menist eigenlijk meer, maar er was nog eene sterke verkleefdheid aan deze Kerk als Kerk bij mij over. Het sedert bezoeken van het Avondmaal onderhield dit. Juist tweemaal trof ik het dat ter Borg het avondmaal bediende. Langzamerhand egter heeft de verwijdering der meeste Menisten van ter Borg & hunne veroordeling van zijne Leer die op Gods woord naar mijn inzien gegrond was mij meer en meer van hen quâ ligchaam niet van ieder in het bijzonder verwijderd. Nu kwam juist in November de verwachte Kraam v Caroline. Langer wilde ik het niet uitstellen. Bij de voorbereiding v Caroline wierd ik opgewekt & zoo ging de stap bijna ongemerkt voor. Wat moet er nu verder gebeuren. Een band bestaat er nog, doch dit alles is in de handen van God.

pagina: 139

Dezen avond hoorde ik nog eene preek v Chaufepié over 1 Joan 1 v 6

"Die zegt dat hij in hem blijft, die moet ook zelve alsoo wandelen, gelijk hij gewandelt heeft".

Het was de noodzakelijkheid om het geloof uit de werken te regtvaardigen & naderhand het voorbeeld v Christus dat wij moesten navolgen, in eenige bijzonderheden daargesteld. Er was veel goeds in maar te weinig in verband met het geloof & de genade waaruit de kracht moet voortvloeyen. De dienst van dezen morgen was Christelijker.

Nu zit ik weder bij mijne vrouwtje neder & ben dankbaar voor den dag van heden. Moge dezelve door God gezegend zijn. Ik heb heden op de genade Gods gezien & minder zoo als bij andere keren in bijzonderheden gekomen wegens voornemens &C. Ik weet hoe dit afleidt wanneer men dan in zijne gedacht[en] begint zulks in kleinigheden te ontwikkelen & zich dan dikwijls ver bevindt van het punt van waar men begonnen is. Zoo lang ik mag geloven dat mijn God & Verlosser zich vernederd heeft in de gestalte eens dienstknechts om mij zalig te maken van mijne Zonde. Zoo dra ik daarvan geheel doordrongen ben, zoodra ik de stem van den herder kan horen dan tog vrees ik voor geene onreinheid. O God bewaar mij in het Geloof gelei mij op uwen weg. Moge de indruk van het Avondmaal van heden door Geloof & gebed dagelijks herinnerd krachtig blijven. Ik weet hoe veel zwakheden ik ook nog in de heiligste oogenblikken heb, doch ik vertrouw op hem die zich mijner zal ontfermen. O mogt ik maar geheel & al in Christus geloven, wat is dan deze wereld reeds heerlijk.

pagina: 139

Maandag Dingsdag Woensdag

9 10. 11 Oct

Dezen dagen genoeglijk & huislijk gesleten door Gods genade waarvoor ik nog veel gevoeliger & dankbaarder had moeten zijn. Niet uit sleur maar uit innige overtuiging moest ik dankbaar zijn.

9/ 'S avonds alles bij geschreven weges de Mij. Naarmate van de uitbreiding der zaken wordt alles gewigtiger. Ik heb het gebeurde weges de Ink Kasso nog nader omschreven dewijl over dezelve zoo veel gesproken wordt & de zaak nu weder in Amst grotendeels wordt afgekeurd.

Mnemotechna. Hiermede is het ongelukkig afgelopen. Op zijn twede cursus alhier zijn de toehoorders gedurig verminderd en men heeft gedurig allerlei aanmerkingen gemaakt terwijl de intekenaars op de Societeit & andere niet ander[s] dan van de kwakzalver spraken. Eindelijk is hij daar ook zijn 2e Cursus mislukte van hier gegaan vloekende op de Holland[er]s in het algemeen & de Hagenaars in het bijzonder & zeggende dat men hier het licht niet wilde ontvangen. Mogt hij zelve het licht v Christus willen ontvangen, dit geve God. Zulk eene behandeling had hij indedaad niet verdiend.

10. Zeer verrast was ik door de komst van mijnen ouden vriend en Mededicht[er] Bruyn, die met de Bosscha's en Beelo [Beeloo] den avond zeer genoeglijk doorbragt bij ons. Wij spraken veel over onze oude betrekkingen & ik gevoelde hoe heerlijk het is eens te kunnen reminisceren. Bruyn is nog altijd dezelve. Ik ken weinig menschen, die zoo weinig veranderd zijn. Hij heeft veel hart v ter Borg zegt dat zijn preeken Menist zijn, dat hij het echter over twee punten die hij onderzocht heeft, niet met hem eens kan worden. Ik was misschien te veel in 't voorleden & spreek thans dikwijls niet genoeg daar ik te voren te veel sprak, zoude ik nu bijna te ministerieel en te veel opgesloten in mijzelve worden. God geve mij de genade dat ik den middelweg moge vinden.

pagina: 140

Ik hoorde dat Messchert ook al voor gek passeert. Dit doet nu de ronde bij iedereen dien men maar denkt dat eenigzints ernstiger over Godsdienstige punten denkt & die niet met den groten hoop wil mede hinken. De naam v daCostianen schijnt nu die v Bilderdijkianen geheel verdrongen te hebben.

In Groningen is het nog erg. Ook in Amst zijn veel zieken waaronder mijn hartlijk geliefde Muller.

Donderdag Vrijdag

Twee stille dagen van eene geheel verschillende stemming. Op den eerste derzelver had ik mijne betrekking aan de Mij geidealiseerd & mij daarvan wat heerlijks voorgesteld. En nu juist viel het mij af. Er gebeurde juist veel op die dag dat mij wegens de toekomst verontruste. Ik kon de zorgen niet van mij af en op God werpen. Ik trok mij daarentegen de zaken aan als of ik Directeur geweest was & voelde mij nu des avonds gedeemoedigd, zoo dat ik niet regt opgeruimd was.

Op den tweden dag was ik er vooruit gekomen dat ik de zaken mis gezien had & voelde mij nu ook veel beter gestemd. Ik bragt een genoeglijken avond met Lina door & eindigde mijn Extract uit den Macbenac welk boek ik tog over het algemeen met veel genoegen had gelezen hoewel ik hier en daar wel eens wat had overgeslagen.

Den vorigen dag tekende ik een & ander aan uit het leven van Paul 1 keizer v Rusland & v Karel 13 v. Zweden & de baron Fersen[?]. Ik leerde verschillende historische factors hierbij kennen die mij onbekend waren.

pagina: 140

Zaturdag 14 Oct 1826

Bij mijne terugkomst vond ik Messchert wiens komst mij regt aangenaam was, & die vele tijdingen uit het rijk Christi medebragt. God vermeerder mij tog het gelove. Ik gevoel dat hier zulk een innige band den welke tusschen Christenen die hun vertrouwen op den verlosser stellen heerscht. Ik heb Messchert innig lief & het is om dus te spreken iemand met wien ik gedwongen ben geworden door God om dus te spreken om mede omtegaan want onze characters onze smaaken zijn geheel verschillend. Wel waren wij beide dichters, doch van een geheel uiteenlopend soort. Nimmer ben ik zoo vereenigd zoo genoeglijk met Messchert geweest als deze dagen en ik dank er God hartelijk voor. O mogten mij deze denkbeelden tog bij blijven.

Messchert deelde mij onder anderen de volgende stukken mede

Zijne correspondentie met Van der Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] over de preken van ter Borg waarvan hij mij in zijne correspondentie reeds het een & ander gemeld had. Mijne liefde voor V d H is er niet door verminderd maar ik moet tog bekennen dat in de zaak van God Messchert groot gelijk had & dat V d H de zwakste in deze Correspondentie was.

Brief v Capadose over de dood van zijnen Oom & zijnen Vader een allergezegendste en aandoenlijkste brief, waarbij men beschaamd moet staan en men hoe zeer men dan ook niet alles met Cap moge eens wezen, den zegen Gods over hem & zijne betrekkingen niet kan miskennen & hem als Zoon hartelijk

pagina: 141

lief moet hebben.

Een brief van J van Eyk, dien ik nog weinig kenne en tot wie ik mij egter na het lezen van dezen brief krachtig gevoel aangetrokken. Ik kon mij zoo juist in zijne denkbeelden gevoelen. Hij komt ook uit het Menistendom, en dus is er gelijkheid van stemming bij ons. Het geen Chavannes over de verzekerheid der Zaligheid gezegd had, was het onderwerp van dezen brief waarbij ook van het sterfbed van zijne vrouw gewaagd wierd waarbij dan een allerbijzonderst[e] zegen plaats gehad moet hebben.

Hij verhaalde mij veel uit een Baseler tijdschrift weges de zonderling[e] genootschappen, dat belangrijk moet zijn. De Conservateur Chrétien waarvan hij een Nommer had scheen mij ook zeer gewigtig. Er zijn zoo veel boeken geschreven dat het zaak is het goede overal opte sporen & voor de vergetelheid te bewaren, meer nog dan gedurig nieuwe in de wereld te willen brengen

Van Chavannes had M. ook eenen zeer caracteristique brief. Deze man had bij zijn doortrekken van Rotterdam hem nog om 6 uuren des ochtends bezocht. Er is tusschen de broeders in het Evangelie een hartelijkheid die men nergens anders vindt & eene familiariteit die nergens zoodanig heerscht.

Hogendorp kwam dien avond. Ons onderhoud was zeer genoeglijk hij spraakzaam & hartelijk. Hij beviel mij ook regt goed. Het geen mij in hem zoo als in eenige zijner & mijner vrienden wel eens hindert is, dat zij de zaken te spoedig

pagina: 141

in het kwade opnemen. Messchert heeft hier volstrekt niets van.

Ik improviseerde over de tegenstelling tusschen de Broederschap der Christenen & der Vrijmetselaars, doch het was meer eene uitstorting over 't Christendom waarop ik veel zegen had & 'tgeen mij gemakkelijk[e]r van de hand ging, dan in deze week met Koo Bruyn.

Zondag Oct 13

Het weder was zoo heeerlijk dat er bijna in den gehelen Zomer geen schoner dag was. Ik wandelde op met Messchert & het weder was zoo uitlokkend dat wij van verder tot verder gingen tot wij eindelijk aan het Huis ten Dijl kwamen. De tinten van het groen waren allerheerlijkst en er is gene vergelijking tusschen dezen weg wanneer men hem over rijdt of over wandelt. Ons gesprek was alleraangenaamst & kwamen wij nog ter goeder tijd terug om de preek in de Middagkerk v Molenaar te kunnen horen over het Gebo Gij zult niet echtbreken. Stel ik mij zulk een preek voor eenige jaren voor dan zoude ik mij niet kunnen voorstellen dezelve aangehoord te hebben. Alles was plomp regt uit gezegd, maar het was waar. Vooral trof mij de aanspraak toen hij de verschillende standen des levens grijzen & Jongen opriep & hen afvroeg of zij zich niet herinnerden van zoo niet door daden, door woorden, & gedachten tegen de kuischeid gezondigd te hebben; hoe alles wat onheilig was door God gevloekt was, en

pagina: 142

hoe wij derhalve alle de Genade Gods in Christus nodig hebben. Ik keerde dus in mijn eigen hart & zag de rijkdom der Genade Gods.

'S avonds waren wij bij Bosscha doch wij waren vermoeid & zoo belangrijk waren onze gesprekken geweest dat alles moest afvallen.

Corr. Ret.[Retemeyer] schr dat de zaak met de Phoebe denkelijk niet in order zal komen, en hij vreest gene vergunning te zullen ontvangen om de goederen die hem gecommiteerd zijn p dezen bodem naar Demerary te expedieeren.

Molenaar v Creveld schijft mij om mij Ds Heilmann te recommandeeren die Geref Leeraar te Creveld & tevens Dichter is. Het deed mij regt veel genoegen deze lettere[n] te ontvangen, daar ik sedert lang zeer verlangd had iets v Molenaar te horen.

Maandag 16 Oct

Messchert was vertrokken, noch nimmer waren wij zoo te zamen geweest & het verschilde bijzonder van den vorigen keer. Hoe veel Christelijker is ook hij door Gods Genade in den laatsten tijd niet geworden. Voor den gene die daarin niet instemt, & zich niet met hem over diergelijke onderwerpen kan onderhouden heeft hij weinig aanlokkelijks tegenwoordig in zijne Conversatie, gelijk ik zulks bij Bosscha opmerkte. Hij leeft tegenwoordig geheel in de wegen Gods & ik gevoelde dat wij hartelijker van elkander scheidden dan wij vroeger gedaan hadden. Daarvoor dank ik mijnen Genadigen God, dat het spreken over Christus & Christelijke zaken mij dierbaarder wordt en dat dat denkbeeld van partijschap, van een zeker point d'honneur dat eerst bij mij zoo veel afdeed langzamerhand vergaat.

pagina: 142

Aan de Mij veel woeling. Grote kinderachtigheden. Ik wierd ongeduldig. Indien er immer eene inrigting was waarvan men de toekomst niet kon voorzien zoo was het wel deze.

Sientje Bosscha was bij ons. Het is moeilijk om niet in zulk een schoon ligchaam eene schone ziel te vermoeden, doch zij kwam mij echter voor bijzonder lief stil & huislijk te zijn.

'S av schreef ik over de Mij, toen extraheerde ik Heerens Egypte. Het is niet kwaad dat ik deze dingen doe zoo ik maar gene bijzondere waarde aan dezelve hechte & zoo ik mij in mijne verbeelding daarvan even goed kan afscheiden, als van aardsche schatten. Laat ik na dit alles niet hunkeren maar alleen er toe overgaan, wanneer God mij niets anders te doen geeft.

Naderhand wierden Caroline & ik weemoedig bij het zien van deze algemene ramp waarmede God ons land getroffen heeft & de mogelijkheid dat zich dezelve ook tot hier uitstrekte. God gaf ons kracht & genade in het gebed, en wij voelden ons gesterkt & getroost om alles in handen van God te geven. Mogt deze troost ons bij blijven.

Wij hadden nu gedacht alleen te zijn & ontvingen zeer onverwacht beletvraging van Westendorp & Mie die mij zeer aangenaam was daar ik hen hartelijk lief heb. God zegene ook hunne komst ditmaal hier.

Dingsdag 17. Oct 1826

Ik ontving een brief v Steven die mij sterk trof waarin ik zag dat zijn hart in strijd was met de wereld en behoefte tot hoger troost. Ik gevoelde mij daar het zeer stil was bewogen hem terstond te antwoorden. God zegene het door hem begonnen werk. Hoe anders toch dan door hem kan deze begeerte opkomen bij Steven die nog al in de verstrooying leeft, en die meest huishoudens bezoekt, alwaar gelijk hij zelve bekent bijna nooit over de waarheden des Ev. gesproken wordt.

 

 

pagina: 143

Horstmann [A Horstman] schreef mij conf waarom begrijp ik niet. Het schijnt als of het is om te herhalen dat hij niet zou aannemen en egter komt het mij voor als of hij aannemen zal.

Na den eeten was Bosscha bij mij. Hartelijk heb ik hem nog lief, doch ik gevoel nu hoe het eens zijn in het opgewekte Christendom ons meer als eenige wereldsche Vriendschap met anderen verbroedert.

Met Goudzwaard sprak ik. Hij gelooft toch hoewel onder eenige nieuwere vormen, aan de alleen zaligmakende genade Gods in Christus & dit hartelijk. Uit hoofde van de koelheid zijner vormen & de trotsheid die ik nu en dan in hem meende te bespeuren heb ik hem wel eens als Christen miskend, doch ik geloof dat ik ongelijk gehad heb.

'S avonds las ik het leven van John Newton uit de Conservateur die Messchert hier gelaten heeft & waarachter gevoegd zijn drie brieven over de wedergeboorte vergeleken met het Zaad dat allengskens rijp wordt. Ik heb uit dit Geschrift veel geleerd. De Geschied[eni]s der bekeering v Newton had ik meer gelezen, doch nooit met zulk een inzigt & overtuiging als thans. Het grootste dat ik geleerd heb is dat de Genade niet op eens den mensch verandert & dat zelfs als men denkt te geloven er van dien kant nog zoo veel strijd & beproeving over blijft. Ik gevoel mij zelve nog zoo in den staat van kindschheid van het geloof. Aan ijver ontbreekt het mij niet, doch nog aan vastheid aan beleid & aan genoegzame kennis om de tegenwerpingen der Zwakheid of des Ongeloofs te kunnen ontzenuwen. Doch ook dit zal God op mijne bede geven wanneer ik nodig heb. Hartelijk dank ik God mij in deze oogenblikken dat boek toebeschikt te hebben. Laat ik doch lezen schrijven wat hij wil & niet naar mijne plannen. Volgens het laatste blijft het steeds de onvrugtbare vijgeboom & het eerste alleen geeft vrucht.

pagina: 143

Woensdag 18 - 23 Oct Maandag

W. stille dag. 'S avonds met genoegen gelezen ook in Heeren. Hij heeft toch voor Egypte gebruik moeten maken van het licht dat Genesis geeft. Belangrijk is toch dat land van Egypte.

D 's avonds bij V Hemert met de de Jonge's, de Heer en Mev de Greef, de Heer & Mev de Brauw & een Jonge Zeeofficier de Brauw die het in brand steken der Turksche vloot door de Grieken hetwelk hij van den Brik de Courrier waarop hij zich bevond kon zien, had getekend. Voor het eerst in langen tijd speelde ik kaart. Het onderhoud was genoeglijk. Mev de Jonge is waarlijk eene vrouw zoo als men er weinig vindt. Zij heeft een character vol moed, en eene edele ziel. Ik imp. met genoegen op Mahomet. Het laatste gedeelte sloeg op den nieuwen geest van herwaakte moed & kracht die zich bij de Muzelmannen schijnt te vertonen.

V. Tijs & Mie hier 'tgeen mij regt veel genoegen deed. Wij bragten drie dagen genoeglijk met hen door. Mie heeft een regt open character. God zegene haar. Tijs heeft waarachtig eene gezegende inborst. Wat de grond betreft is hij het Koninkrijk der hemelen nabij. In de vormen is het dikwijls moeilijk elkander zoo nabij te komen. Hij had dan met het grootste genoegen Bossuet's Discours gelezen & zeide dat hij met meer eerbied dan ooit van de Majesteit en heerlijkheid van het Oude Test vervuld was geworden. Gister ogtend waren wij bij Dermout. Zalig zijn de barmhartigen want hun zal barmhartigheid geschieden. De gebeden waren in een toon van ootmoed en erkenning van Gods regtvaardigheid ook in? de thans heerschende oordelen die mij zeer trof. De Preek zelve beviel mij minder. Zoo menschlijke wijsheid, overleg, & menschenkennis in zulk

pagina: 144

een preek die de barmhartigheid moest opwekken, te pas komen was het regt goed, zoo daarentegen de prediking alleen eene verkondiging van het Evangelie moet zijn & van de genade Gods aan zondaren, dan had het dunkt mij anders kunnen zijn.

In het Bosch genoten wij nog de schone natuur, doch men vreest voor de ongezondheid dezer zoo ongewone laauwe en warme dampkri[n]g in deze tijden.

'S avonds bij V d H [Van der Houven] waar de avond genoeglijk afliep. Bijzondere zegen genoot ik gister ochtend in het gebed met Caroline. Het was als of het mij op de lippen gelegd wierd wat ik bidden moest. Heden is het veel flaauwer & is er veel meer dorheid veel meer worsteling bij mij.

Hartelijk was de brief die ik van dC. ontving met eene herinnering aan zijnen doop. God zegent deze betrekking. Het is als of ik altoos deze brieven ontvang op oogenblikken wanneer ik behoefte daartoe heb.

Een hartelijke brief van le Chevalier. Deze man tog wandelt in eenvoudigheid des harten voor God.

Ook bij Steven is mijn brief in goede aarde gevallen. Hoe kan ik God voor dit alles genoegzaam danken.

Geest des tijds

Staatkunde. Ontzettende brand te Constantinopel - De blikken van Europa naar het Oosten gericht. - Nicolaas te Moskou gekroond. Constantijn verschijnt aldaar - Conferentien tusschen Rusland & de Porte te Akerma - Plotselinge aanval van Perzien tegen Rusland - Verschijning v Cochrane in de wateren van den Archipel.

Voortdurende strijd der Ultra's en liberalen van Spanje & Portugal & wederzijdsche desertien van de eene dier landen in het andere.

pagina: 144

America Voortduring van het bewind van Páez - Bolivar ondertusschen te Bogota terug, & vermoeden dat hij een einde aan deze staat van zaken zal maken. Opening van het Congrès te Panama (Verveer aldaar voor de Nederlanden). Het zelve wordt spoedig daarop wegens ongezondheid van het Climaat verlegd - Voortdurende oorlog van Buenos ayres & Brazilie.

Ziektens hier te lande Derzelver verwoesting strekken zich uit langs de gehele kust der Oostzee zoo het schijnt, ook in Oostvriesland & het Hannoversche daar egter zonder grote vermeerdering der sterfte, maar met opmerking dat allen die er door aangetast wierden zeer langzaam herstelden & lang zwak bleven. Vroeg begin der ziekte te Groningen, eerst aan gebruik van slecht water & gevolgen der overstroming[en?] v 1825 toegeschreven. - De Geneeskundige Commissie verklaart het gewone najaarskoortsen zijn. Deze declaratien tegengesproken. Men zegt het meest uit de behoeftige stand is dat de offers vallen. De kermis wordt verklaard door te zullen gaan. De Academische lessen weder geopend - Voortgaande elende, ook in Leeuwarden voordien Sneek en naderhand in Gaasterland ook te Kuinre Vollenhoven &C. Woudsend sterk getroffen. Menigte van menschen zonder geneeskundige hulp. Oprigting van commissien. Klachten weges ziekte in Noordholland bv Hoorn; ook in eenige Rhijnlandsche & Overmeersche[?] dorpen. Verdubbeling van het gewone getal der stervenden te Amsterdam. Klachten weges het slecht begraven te Groning[en]. Klachten weges bedorven lucht in Groning[en] enook in Amsterdam. Voorstel om Teer te branden. Gods vinger in dit alles weinig erkend vooral niet in de aanstpraak v den Koning bij de opening der Stat[en] Generaal alwaar op eene zeer menschelijke wijze over deze zaak gesproken wordt. Van Maanen na Groningen & Vriesland gezonden, om de ziekte te onderzoeken.

pagina: 145

Amsterdam weinig bijzonders

Boeztelaar overleden, met eene uitbundige lofrede wordt hiervan in de Amst Courant kennis gegeven. Hij was een man die dat gene bezat, dat men classiken smaak noemt. Men zegt hij nog dagelijks in Cicero las.

Feest voor Sundorff in Harmonica - Cantate v Koo Bruyne [Bruyn] & Zimmerman. Ik kan die huldes tog niet regt op. Het is tog poppenspel of heidensch. Dat plaatsen van eene buste en dat alles bevalt mij niet. Was het een herinneringslied dat gaat er door.

Zonderlinge verklaring van den Graaf v Hogendorp in het Advertentie blad van 18 oct. Hij zegt bij gelegenheid van de aanmerking die er gemaakt was om dat men in de laatste verkiezing van een Raadslid hier ter vervanging van eenen Roomsche geen Roomsch Candidaat genomen had, dat men niet op godsdienstige begrippen moet zien maar de waardigste moet nemen; dat hij egter de volgende keer eenen Roomsche zoude stemmen.

De Brauw verhaalde mij bij Van Hemert dat van den Courier te Smyrna verscheiden Matrozen van boord waren gelopen en in den dienst en het Geloof der Turken waren overgegaan.

Twee Elberfeldsche predikers die ook bij dC geweest zijn zich kortlings op den Stoomboot bevindende verzochten stilte & begonnen een gebed, 'tgeen wel indruk scheen gemaakt te hebben.

Plan van Stolleker[Stolker] te Rotterdam in de Letteroeffening[en] vervat zijnde eigentlijk om eene soort van ik weet het bijna niet beter uittedrukken als gecastigeerde Bijbel uittegeven & er dan teves ook het min noodzakelijke uittelaten. Messchert bemerkte hoe hier weder Neolog. & Roomsch overeenkwam[en] om den Bijbel niet geheel te geven.

pagina: 145

Heden bij een stalletje staande hoorde ik eene burger vrouw na een Thomas à Kempis vragen.

Weges nieuwe Letterkunde weet ik niet dan de Naerebout v Nierstrasz de Proeve over Pindarus v Limburg Brouwer & de Bruid v Abydes v V Lennep.

De nieuwe Luth Kerk is weder ingewijd door Roll die daarop volgens DC op eene wijze de prophetie van Haggai wegens den tweden tempel heeft toegepast die niet geoorloofd was. Ik heb het stuk niet gelezen.

De zuster der Koningin de landgravin van Hessen is hier. Men zegt dat zij door haren egtgenoot op eene schandelijke wijze behandeld is geworden.

Met V. d H [Van der Houven] eens ernstig sprekende, kwamen wij daarin overeen dat eigentlijk sedert de oprigting der H Mij er geen zegen op geweest was & dat het scheen of juist Z M in dit reusachtige plan, eene demoediging zou moeten ondervinden.

Talma is eindelijk na eene langdurige ziekte overleden. De fransch[e] bladen zijn in de laatste tijd vol geweest van de verhalen wegens de bezoeken door den Aartsbisschop v Parijs bij hen gedaan, welke echter nimmer is toegelaten.

Dingsdag 24 Oct.

De dag was zeer somber & treurig. Het weder is nog wak. De tijdingen uit Groningen Vriesland blijven zeer treurig. Er schijnt minder nog gebrek aan geld dan aan benodigdheden &C te zijn.

Corr. Uit Amsterdam ook veel treurigs - Gerrit de Vos nog ziek - Pap[a] Boissevain heeft ook koorts - Cato v Heukelom

pagina: 146

heeft op hare reize van Scheveningen naar Haarlem weder een aanval van koorts aan de Haagsche Schouw gekregen die haar daar schijnt terug te houden. Zwaar is het lijden van Oom v H wegens deze dochter & ik bewonder haren zoo lang beproefden moed.

Met Granen is het weder iets beter. De voorraad schijnt dan maar overal zeer gering te zijn

De zaak der Phebe wordt waarschijnlijk niet naar den wensch v Ret [Retemeyer] beslist.

Henry schrijft regt hartelijk.

Messchert meldt onder andere dat hij vernomen zoude hebben dat de nevels tusschen dC & C meer wezentlijkheid verkregen hebben. In de tegenwoordige omstandigheden van C kan ik mij dit egter niet voorstellen.

Danckert at bij mij. Hij is wezentlijk een braaf & opregt man, doch er zijn nog andere vereischten die in eenen Agent hoog nodig zijn. Ik bemerk egter al weder dat ik mij dikmaals te sterk over hem heb uitgelaten. Wanneer zal ik die tong die zoo rad is, toch leeren bedwingen.

Ik las gisteren met het grootste genoegen de Geestenwareld uit Bilderdijks Affodillen. Nu eens begin ik intezien, hoe hij dit alles gemeend heeft & dan wordt het waarachtige poezij waarbij alles wat men nu zoo dikwijls poezij noemt geheel verzinkt.

Ik las nog weder in daCostas boek over de handelingen. Met het grootste genoegen. Welke inzigten in het Rijk Gods. Men moet tog dunkt mij met blindheid geslagen zijn om dit niet te erkennen.

pagina: 146

Woensdag Donderdag Vrijdag Zaturdag

25. 26 27. 28 Oct.

Deze dagen zijn na het uiterlijke in grote eenvoudigheid en stilte heengevloden, naar het innerlijke zijn dezelve in vele opzigten merkwaardig geweest. Zie daar nu zes avonden dat we stil in huis waren en dezelve zijn om dus te spreken omgevlogen. Onder gesprekken werkzaamheden Lectuur & Correspondentie is de avond om eer men het weet. Nu gevoel ik eerst de rust van 't huislijk leven. Toen ik in Amsterdam in de onrust leefde had ik er nog geen denkbeeld van.

Lectuur Ik eindigde eindelijk Heerens Egypte dat in dezen druk bijzonder uitgewerkt is, en hetwelk ik met een bijzonder genoegen extraheerde. Veel licht is in dat alles sedert zijnen eerste druk gekomen. Zonderling is het hoe hij van alles hetgeen hij wegens Egypte verhaalt de bevestiging zoekt en dezelve ook vindt in de h S. en hoe hij daarentegen op derzelv[er] geestelijke &  goddelijke zin nergens schijnt te doelen, maar alleen het vleeschelijke woord door hem wordt aangehaald. Zoo is het de Heer die de oogen moet openen. Verder trof het mij hoe arglistig hij overal doet opmerken de gelijkenis die er tusschen de Joodsche ceremonien versierselen hunner verbondshutte[n] & tusschen het geen de monumenten van Thebe aantonen, gelegen is. Hierop nadenkende vond ik dat dit gene verwondering moet baren, dat God altijd even in het O als in 't N Test. bij zijne openbaringe zich verwezentlijkt en dat derhalve hij niet het Ideaal aller wetgevingen nog aan het Joodsche volk gaf maar van die die met die tijden het meest overeenkwam & geschikt was. Zoo heeft de H G door de Apostelen het Grieksch van deze tijden laten schrijven, doch geen Attisch. Daarom had God Moses laten onderwijzen in de wijsheid der Egyptenaren. God gebruikte nu en dan de gewoontens of zeden van anderen volkeren, doch de toepassing

pagina: 147

derzelver, de geestelijke zin & bedoeling dit behoort alleen tot de openbaring Gods.

Met veel genoegen las ik Kleine Gedachtnissrede van Neander zeker behalve het leven van den H Bernard het duidelijkste dat ik nog van hem gelezen had. Een trafreel der eerste Christen[en] trof mij daarin, niet minder vele bijzonderheden uit het leven van Hus. Zonderling hoe zich de H G in alles & in alle tijden gelijk blijft. Ik wist niet dat deze man zoo veel zegen van God had ontvangen. Over de obereenstemming van Paulus & Jacobus bevatte een ander opstel ook gewigtig[e] wenken.

Met bijzonder veel genoegen eindigde ik de lectuur van daCosta's Boek over de handelingen. Welk een schat van aanmerkingen die aller belangrijkst zijn. Hoe is het mogelijk dat de wereld daarvoor blind bljft. Hoe mager is V d Palm daarbij. Die haalt alles uit anderen. [& Bij?] Deze strooit uit de schat van zijn eigen bedenkingen & ondervindingen.

Meer & meer ondervinde ik dat het met lezen gelijk met eeten is, dat namentlijk niet hetgeen dat men eet maar hetgeen de maag indedaad verteert, voedsel geeft.

Eergistere[n]] Vrijdag kwam mij 's ochtends het boekje van da Costa Aan Nederland in handen. Dat het mij, gelijk alle werkjes van hem in het begin eenigzins schokte wilde ik niet ontveinzen, even min dat ik gaarne de zaak nog meer op zich zelve gezien had & de Aristocratische partij en de vrijmetselarij er gaarne buiten gezien had. Liever had ik gewenscht dat het nog gemoedelijker geweest was doch God weet beter wat goed is, als wij menschen. Dit moet ik bekennen dat het op eene krachtigen verpletterende toon geschreven is, dat hetzelve waarheid behelst en

pagina: 147

dat het hoog tijd was dat er eens eene godsdienstige aanspraak over deze omstandigheden uit kwam. Dit tog is door iedereen opgemerkt geworden, dat van den beginne af aan alles ten uiterste menschelijk is behandeld & beschouwd geworden. Was er ooit iets Volksramp dan was dit het. Van den beginne af aan heeft men in Groningen er niet voor uit willen komen dat deze zaak indedaad bestond. In de eerste aankondigingen van het geneeskundig bestuur aldaar heerschte zelfs eene zekere Soort van bitterheid. De Kermis liet men voortgaan. Ook de Verzekering van den Koning in zijne aanspraak dat de ziekte op zijn hoogst scheen gekomen te zijn & dit op een oogenblik daar zulks nog niet het geval was & de zaak zelfs verergerde heeft velen gehinderd & bedroefd. Had men geloof aan eene onmiddelijke inwerking van God op zijn wereld & bestuur dan zoude men zich immers hebben gehaast met het uitschrijven van plechtige bedestonden. Voor dit alles was er een krachtige wenk nodig God zegene dezelve. Men zal schreeuwen over Pharizeismus over het beter handelen van hen die handen aan het werk slaan dan van diegenen die zoo als men zeggen kan hunne medechristenen verdoemen, doch sluit het Christelijke geloof de Christelijke liefde uit of veronderstelt zij dezelve. Wij die onze naasten zoo lief moeten hebben als ons zelven, zullen wij onze broeders vergeten. Waarlijk niet, maar indien ons gebed tot God voor hen, naar het gezegde van Christus krachtig is zullen wij ons dan niet vereenigen om voor hen voor ons te bidden en niet alles op het geld laten aankomen. God kan redden. God kan de ziekte zoodanig vermeerder[en] dat geen geld meer helpen kan. Doch dit is het tegenwoordig geslacht waardig. Men bidt wel dewijl me begrijpt dat het voegzaam is doch men heeft geen innerlijke kracht om te kunnen geloven dat dit

pagina: 148

gebed verhoord wordt & verandering in de wereldsche gebeurenissen kan maken.

Als eene allergezegendste opwekking van God moet ik met innige dankbaarheid het gebeurde van gister[en] verhalen. Ik wist dat Capadose's Broeder dodelijk ziek lag & had hartlijk gehoopt & gebeden dat hij door Gods goedheid van dezen derden slag gespaard mogt blijven. Vrijdag was ik bij Hogendorp die mij verhaalde dat hij tijding ontvangen had van het overlijden van dezen broeder zijnde iemand die zoo geacht moet geweest zijn & bemind van die hem kenden. Hij verhaalde mij daarbij vernomen te hebben dat hij gestorven was in het Geloof aan den drieeenigen God v Israel & de beloofde Messias. Dit gaf ons stof tot eenig gesprek daar het ons verwonderde dat indien hij als vleeschelijke Jood tot die geestelijke erkentenis gekomen was, hij ook niet dien Messias in Jezus Christus gezien had. Wij spraken daar over hem tot gister[en] morgen op eens Hogendorp bij mij aan het bureau kwam en mij eene heuchelijke tijding v Capadose bragt hoe deze door God in het sterfbed van zijn broeder zoo bijzonder was begenadigd geworden. Alleropmerkelijkst was deze brief die mij met eene innige dankbaarheid vervulde over de wijze waarop God zich nog in deze dagen openbaart. Het is waar zoo als Chavannes zegt het geloof des Christens moet niet op diergelijke bijzondere gebeurtenissen of opwekkingen, maar op het woord Gods rusten maar dergelijke blijken van Gods genade mag men egter opmerken en er innig dankbaar voor zijn. Cap. verhaalt in zijne brief hoe zijn broeder zeer door het overlijden van zijnen vader, en de uitoefening der daarop bij de Joden volgende pligten daarbij koude & koorts gekregen had, die gedurig verergerd was. In het begin zijner ziekte had hij eenig gesprek

pagina: 148

gehad, egter zonder bijzonderen invloed. Een paar dagen daarna had C. broeder die van der? beginne zijner ziekte af gezegd had dat hij daarvan niet opkomen zoude zich aan C die hij steeds bij zich wilde hebben & dien hij zeide dat hem alleen verstaan kon geklaagd dat hij na zijne ziel sterk leed, de zondigheid van zijn vorig gedrag inzag & gevoelde dat hij van God verstoken was. Hij melde tevens den invloed te gevoelen van dien Satan, waaraan hij nimmer had geloofd. Capadose had hem met een paar woorden gezegd dat hij hem wees op Jezus Christus die den Satan had overwonnen en had hem daarop het gebed in stilte horen doen het welke eene roerende belijdenis zijner zonden behelsde. Naderhand na vele bijzonderheden na tusschenpozen van bedaardheid & ijlende koorts gebeurde het volgende. Nog moet ik herinneren dat Cap. broeder steeds gezegd had, dat er nog iets bijzonders met hem zoude gebeuren. Ziet hier de woorden des briefs.

"Toen eensklaps o mijn lieve vriend (nog bonst mij het hart op de herinnering eensklaps terwijl alles in huis in de grootste stilte door snikken en zuchten afgebroken, was, terwijl ik in de andere kamer wat laafnis voor den dierbaren broeder haalde, de gezegende naam van Jezus Christus in het huis mijner ouders weergalmde. Ik sterf in het geloof in den Heere Jezus Christus, den Drieeenigen God, den waren Messias, den Koning der Joden, den Koning v Europa, Asia Africa & America, in hem is Jood en Heiden een maar er zullen velen komen uit de Joodse natie om hem te erkennen, roep mijne moeder & zuster, roep mijne vrienden, zij moeten het weten, de wereld moet het weten en gij Teixeira (een zijner vrienden die aan het doodbed stond, gij twijfelt nog, maar geloof want anders zult gij door den Satan geplaagd worden en toen deze vriend hem die ook niet zonder opwekking van koorts

pagina: 149

en met eene verschriklijke hoge stem sprak, wilde sussen zoo greep mijn broeder zijne hand en zeide Gij denkt dat het ijlen is zwakheid in het hoofd, welligt gevolg der koorts, neen Teixeira, 't is geen fabel, 't is waarachtige waarheid en zich tot mij wendende zeide hij "Komt mijn broeder drukt nu uwe lippen op de mijne, en geef mij een hartelijken kus, 'tgeen ik ook in stromen tranen & lofzangen deed. Zijn pols joeg geweldig en de inzakking was ook geweldig, doch na een paar uur bekwam hij weer eenigermate en ook ik die als verpletterd van de mate der aandoening voor zijn bed knielende was gebleven stond op & vroeg of hij wel wist wat hij beleden had, dan of het in de ijling van de koorts was geweest. Neen neen zeide hij toen zeer kalm, ik weet het zeer wel en heb het niet zonder hoger invloed uitgesproken, en vragende hoe hij zich van binnen gevoelde zeide hij, het is nu ruimer. Weldra vermeerderde de koorts, de ijling werd nu onafgebroken over zaken van verschillenden aard & eindigde den volgenden morgen met den dood."

Alleen drie aanmerkingen voeg ik hier bij

1/ C bemerkt in de brief dat zijne famille & Vrienden die de belijdenis aanhoorden alles aan de transporten naar het hoofd toe schreven. Toen ik dezen morgen met innige vreugde het 11e Capittel van de Romeinen las, en daarin meer vond dan ik ooit daarin had mogen zien waarachtig voedsel voor den Geest, zoo troffen mij vooral de volgende verzen 7 & 8 in deze gebeurtenis weder zoo letterlijk vervuld.

Wat dan hetgeen Israel zoekt, dat heeft het niet

pagina: 149

verkregen, maar de uitverkorenen hebben het verkregen, ende de andere zijn verhart geworden.

8. Gelijk geschreven is, Godt heeft haar gegeven eenen Geest des diepen slaaps: oogen om niet te zien ende ooren om niet te horen tot op den huidigen dag".

2/ Juist was het vier jaar geleden sedert op den 20 Oct des Jaars 1822 Capadose met daCosta en zijne Vrouw in de Kerk Christi door den doop waren aangenomen. Niet op dien dag maar op den volgende is derhalve de rijk gezegende overleden.

3/. De Teixeira waarvan hier gesproken wordt is die gene die met ons het College van dC. over de taal bijwoonde, die toen nog al zeer daardoor getroffen scheen te zijn, doch echter naderhand zoo mij dunkt dC weinig bezocht hebbende ik ten minsten dezen bijna nooit weder over hem horen spreken.

Niet weinig was ik gisteren verwonderd over het bezoek van den Heer van Pommeren Luit der Militairen en belast met den zorg wegens het daarstellen van een Militair Concert ten behoeve der Noodlijdenden & die mij kwam vragen of daar er eene paus[e] zoude zijn ik daarin wel iets zoude willen voordragen[,] dat mijne bekende menschlievendheid daartoe alle hoop gaf, dat de eerste personen van den Haag hem naar mij hadden verwezen, en vele menschen hun al of niet intekenen, van het al of niet beantwoorden van mij van dit verzoek, lieten afhangen. In de Nieuwe Kerk zoude het voornoemde Concert gehouden worden.

Voor eenige Jaren ware mij een diergelijke uitnodiging regt welkom geweest, nu bragt zij mij in grote verlegenheid. Mijn hoogmoed was van den eenen kant natuurlijk gestreeld door de goede opinie die de Hagenaars van mij hadden, hoewel ik tot mijne beschaming moest zien hoe gemakkelijk het was eene reputatie van menschlievendheid te verkrijgen. Maar

pagina: 150

wat nu te doen. Het ware mij zoo regt aangenaam iets voor de arme zieken te kunnen doen, doch is dit de weg. Van tweeen een of ik zoude een vers moeten maken dat ik nooit op die wijze doe en 't gene ook niemand te vrede zoude stellen of ik zoude moeten doen afficheeren dat ik improviseerde, 't geen mij ten uiterste tegenstaat & 'tgeen allerbelagchelijkst zijn zoude, daar ik niet anders tog als over het onderwerp der zieken of de weldadigheid zoude kunnen improviseren 'tgeen dus alle schijn zoude hebben van vooraf bedacht te wezen. Ik weet van mijne imp. van voorleden Jaar welke invloed men op het publiek maakt. Van alle kanten waren er dies grote zwarigheden doch ook was er weer menschenvrees om niet onbarmhartig te schijnen. Zeker zich op zulk eene manier voor geld te laten zien, waar dit geld dan ook voor besteed wordt is nergens bevolen door het Evangelie. Ik moet dit even zoo goed aan God overlaten, als het beschermen van de belangens van Amsterdam toen ik mij een oogenblik verbeelde, dat het daarom pligt was mij Directeur te laten maken van de Mij. Zoo iemand duizend Gulden aan de armen wilde geven, indien ik met een harlekijnen pak over Straat liep, was ik dan daartoe verpligt. Dit alles is het heiligen der middelen door het doel 'tgeen men aan de Jezuiten toe schrijft, en dat egter door de Geest der eeuw dagelijks Verlangd wordt. Het is het grote principe waarop onze inkoop Cassa doorgeg[onl.] is. Was het eens bewezen dat het niet constitutioneel was, dan kon ook het door mij dikwerf aangevoerde dat niemand er door leed geen besluit daartoe doen nemen, en reeds nu begin ik het te zien, dat het vastleggen dezer [Acht, doorgehaald] à 9 millioenen grote moeilijkheden zal veroorzaken. Doch tot de zaak weder komende zoo bad ik God om wijsheid in dezen en vijf minuten later had ik reeds eene allernatuurlijkste oplossing, dat namentlijk mijne vrouw juist tegen dien tijd beviel en dat ik derhalve tegen dien tijd geen engagement kon nog mogt aannemen 'tgeen ik Vriend Van Pommeren terstond mededeelde.

pagina: 150

Met V d H [Van der Houven]had ik een hartelijk en Christelijk gesprek. Ik dank God voor den zegen dat ik in die famille mag verstaan worden.

Corr Met Henri was dezelve zeer aangenaam & heb ik zegen op mijne laatste brieven gehad, hoewel ik nog al vrij uit mijne opinie in dezelve geschreven had. (418. 421.)

Messchert schrijft mij over het huishouden van daCosta hetwelk de H en Mev v Zuylen thans in eene bezoeking tot hunne grote stichting hadden leeren kennen. Tusschen dC & C. zoude er eenige verwijdering ontstaan zijn zoo hij hoorde, doch vond best er niet over te spreken, daar door vrienden & vijanden zoo veel gesproken wierd. Na de laatste brieven & gebeurtenissen komt mij dit zeer onwaarschijnlijk voor. De Geest is een in hen.(419.)

Mess. deelt eenen brief van Oosterwijk Bruyn mede waarin deze meldt dat de verwijdering tusschen de Gemeente en ter Borg dagelijks groter wordt; dat zijn preek van ll Zondag avond over de verdorvenheid vele ergernis verwekt heeft. Ret [Retemeyer] schr. van deze preek dat hij niet gelooft dat sedert de tijden der Apostelen zoo danig gepreekt is geworden. (417)

Zwaa[r]d. schr belangrijk, begint de zonde van zijn hart te gevoelen doch begrijpt dat de wereld waarvan Chr spreekt slechts de toenmalige wereld was. Onder Gods zegen heb ik hem geloof ik met opgewektheid & liefde terstond geantwoord. (423).

Over de ziekte nog vele droefheden, vele oproepingen. God geve dat de menschen helpen mogen, maar in het geloof dat hij alleen helpen kan. In Amst. is Gerrit de Vos nog zeer ziek de Kassier[?] Müller is overleden, de Schluites[?] zijn gelukkig hersteld. Overal klaagt men over den zwakken staat der herstellenden. Men heeft in het midden van dit alles in Harmonica gedanst 'tgeen mij thans niet doeltreffend voor komt.

pagina: 151

Heden eene heerlijke preek van Molenaar over het 9e gebod in verband met Joannes Cap 9 v 44 waarin de duvel een menschenmoorder van den beginne genoemd wordt. Er was regt veel goeds in. Hoe krachtig staat tog de leer van den Satan in de Bijbel zonder dezen kan men dezelven niet aannemen, dewijl de uitdrukkingen waarin Christus van hem spreekt niet figuurlijk kunnen opgenomen worden. Het is het leerstuk waartegen ik het langst heb gestreden, en zelfs in sommige oogenblikken zoo als bij de lezing van Capadoses brief gevoel ik nog hoe zeer mijn gemoed er tegen aandruischt of liever hoe het mijn natuurlijk verstand hindert zoo iets aantenemen. Het gebed van Molenaar voor de ziektens was krachtig.

Bezoek van 's Gravesande [Storm van 's Gravesande] die wel hartelijkheid voor mij schijnt te hebben.

Met veel genoegen in de Correspondentie die ik vroeger met DaC voerde gelezen. Indedaad is de bedaardheid de zachtmoedigheid en de hartelijkheid veel meer van zijne dan van de mijne geweest. God zegene hem daarvoor. Ik begrijp nu zijnen brieven veel beter als toen. Merkwaardig is het hoe zijne verwachting van de verandering in mijne uiterlijke omstandigheden als ook aanvankelijk die weges het gevolg van mijn verblijf te 's Hage vervuld zijn geworden.

Hartelijke bijeenkomst met Bosscha & zijne vrouw zijnde wij nu met ons vieren 'tgeen in lange niet gebeurd was. De Conrectors plaats in Amst is open. Zoude dit zijn weg zijn. God schikke het zoo danig als het best is. Hij zal ons niet verlaten.

Dr Van Maanen is van Groningen & Vriesland terug gekeerd. Zijne rapporten over de ziekte zijn ongunstig.

pagina: 151

[leeg]

pagina: 152

[leeg]

pagina: 152

Novembre

Première Semaine

Hoe zeer er zoo voor het oog niets belangrijks voorviel in deze week was dezelve egter weder door de rijke zegeningen Gods verheerlijkt. Dezelve vloog om dus te spreken om.

In het godsdienstige ontving ik veel zegen. Heerlijke gebeden schonk ons God voor mijne lieve vrouw die thans op haar tijd genaderd is, mogt ik de hartlijkst[e] blijken van innige verkleefdheid ontvangen. God zij er voor gedankt & geve haar eene gezegende verlossing.

In de betrekkingen der Mij was ook nog al veel te beleven deze week. In 't begin hadden wij lange vergaderingen. Maandag hadden wij toevloed v brieven uit alle werelddelen. Dingsdag beslissing over alle de Expeditien voor de 3e afd. vervolgens het adres aan Z M dat ook belangrijk was, eindelijk het plan wegens de Expeditionnaire afdeling.

Ook de avonden waren ras vervlogen. Maand & Dingd. veel opteschrijven wegens het gebeurde van dien dag in de Vergaderingen. Woensdag 1 Nov, mijne gewone Statistiek op te maken. Vrijdag avond met veel belangstelling in de Asiatic Journal te lezen & daarvan uitgeschreven als ook van Jeder wiens Gesch. der Vrijmetselaars indedaad aller belangrijkst is & mij veel lucht over menige punten geeft. Zoo als de betrekking v Tempelheeren & Jesuiten tot de Vrijm. Jammer dat hij het geen hij zegt & waaronder zoo veel hoogst opmerkelijk is, niet meer door aanhalingen staaft.

pagina: 153

Zonderling was het dat J Bosscha ll. Zondag het eerst van mij moest horen dat Hussen Conrector te Amst overleden was, en deze plaats open was. Hij scheen daarin veel lust te hebben. Er over schrijvende vond hij dat Curatoren zoo het scheen deze plaats aan Bakker niet willende geven Capelle den broer van den Prof wilde laten overspringen, doch hun gevoelen scheen niet algemeen gedeeld te worden. Gode zij deze beslissing overgelaten. Zoo beschouwd zoo als wij ons thans hier bevinden ware het voor ons een groot ongeluk of liever tribulatie & gemis van vriendschappelijk verkeer. Doch zeide ik tegen Lina wie weet hoe God het weder zoo zulks gebeurde vervangen zal.

Dingsd[a]g geloof ik deed ik eene Visite bij V d H. [Van der Houven] & had met Mev een allergenoeglijkst & Christelijk gesprek voornamentlijk ook weges het boekje of liever de aanspraak van daCosta aan Nederland waarin zij veel waars vond, doch vond dat het te veel in de geest van het O & minder in dien van het N Test was. Ik dacht nu over hetgeen dC zeide dat de God van beiden dezelve was, las naderhand nog Jeremia in het begin, na en vond het daar gemelde op onzen leeftijd volkomen toepasselijk, want toch ook wij hebben onze afgoden al zijn dezelven van geen hout of steen gesneden. In dit alles is egter tog in de Bijbel zelfs in de bedreigingen eene liefderijkheid, die ik in de aanspraken van Thelwall & daCosta misse waarin ik tog iets bitters vinde.

Donder[a]g avond was ik bijzonder verrast om op half

pagina: 153

tien opeens verrast te worden door een bezoek van Oom de Vos, met wien ik twee uur lang allergenoeglijkst sprak. Ik kan toch opmerken dat wij elkander lief hebben. Ik was vermoeid van het lagchen want dat doet men hier in den Haag niet veel. Wij spraken veel over Aimé Paris, en over den strijd dien hij met hem gehad had over het executieve of practische gedeelte van deze Meloplasti. Hij was hier met eene commissie om eene partij zoogenaamde Italiaansche schilderijen te inspecteeren & te beoordelen. Met veel genoegen vernam ik alle de blijken van hartelijkheid die Gerrit de Vos gedurende zijne ziekte ook van lieden uit de Burgerstand ontvangen had. Met grote verwondering hoorde ik dat J M R een der personen was waarop men het oog geworpen had als Directeur van de Mij. Ik geloof dat deze hoewel sterk frondeur wel knapheid bezit & wel dunkt mij voor dezen post berekend is.

Gister avond bij Van der Houven alwaar wij nu den Leeraar van Mijn's Heeren Land, den predikant Knottenbelt vindt de vader van Guilford & Palmer. Zijne vrouw is de eigen zuster van V. d H. Dit Mijn's Heeren Land is in grote roem bij de V d H. De Dominé schijnt het goed te hebben & stond daar 31 Jaar. 'S Zomer[s] moet het er genoeglijk & zeer gastvrij zijn. Dominé scheen mij een goed mensch, zonder iets bijzonders dat hem onderscheidde. Zijne vrouw beviel mij regt goed & had iets kras en eigenaardigs Oud Hollandsch. Ik improviseerde over Jerusalem & Rome vereenigd & vergeleken met veel zegen. Jerusalem dat de waarheid bezat viel, Rome dat eerst door geweld toen door logen groot wierd verheft

pagina: 154

zich tegen de waarheid. En egter is er eene hogere waarheid maar deze wordt alleen gevonden in het hemelsch Geestelijk Jerusalem ons door Christus verkondigd. Er is veel hartelijkheid. Nergens ben ik zoo op mijn gemak als bij V d H. [Van der Houven]

Dezen ogtend was het regenachtig & nevelachtig weer. Lang had ik geslapen & nog met Lina gepraat. Met moeite kwam ik nog in de kerk bij Van den Broeke met goede genegenheid om gesticht te worden, doch het was mij te koud. Er wierd ene onbaatzuchtige tevredenheid als pligtmatig verdienstelijk & zich zelve belonend aangeprezen maar er was gene opwekking van liefde tot Christus, gene behoefte tot Hem. Het laatste gedeelte met bewijzen dat wij dit alles niet zonder God kunnen was zeker beter, doch ik had toen mijn geduld reeds verloren. Ik kwam t'huis & las met Caroline in den Bijbel 'tgeen ons in eene regt goede en gezegende stemming bragt het was 1 Cap uit Jesaias 1 uit Joannes Evangelie & de laatste uit de Hebreen. Welke kracht & waarheid in alles. Naauw was het Amen uit de Hebreen uitgesproken, of op eens houdt een rijtuig stil & tot mijne allergrootste verwondering zie ik mijn vriend le Ch [Le Chevalier] er uit stappen. Nog meer verwonderd was ik, toen ik het doel zijner reize hoorde & dat hij kwam om informatie te nemen of het Dir. schap hem lijken zoude. Ik stond getroffen. Dikwijls had ik om/over[?] hem gedacht, doch zoo iets zoude ik bijna niet durven hopen. Ik geloof dat zijne gemakkelijkheid om Fransch te spreken, zijne joviale manier van omgang & zijn opregt gezond verstand & trots alle zijne nederigheid opgedane kennis van zaken, hem voor dezen post zeer geschikt maken. Alles hangt nog in het duister. Aan God zij dit alles aanbevolen doch ik

pagina: 154

stond weder verstomd voor de wegen zijner Voorzienigheid. Allergenoeglijkst bragt ik ook eenige uren met le Chv[le Chevalier] door, en bragt hem weder aan de Diligence.

God zij met de week die wij ingaan. In de Mij zal zij geloof ik niet onbelangrijk zijn. Aan de Talen wenschte ik deze week wat te doen. Voor mij liggen nog Jeder die ik slechts gedeeltelijk las. Bilderdijks spraakkunst, de boeken van de Mission Anstalt te Basel, die Messchert mij zond, daarbij nog vier Q R. [Quaterly Reviews], dus in alles voedsel genoeg.

De moeder v Hogendorp overleed deze week.

Over de ziektes wordt nog veel gesproken. Hun getal & de daaruit ontstaande elende blijft nog zeer groot. Het getal der stervenden schijnt zoo men zegt & hoopt aftenemen.

Er is deze week gecollecteerd. Veel is ook hier gegeven. Voorts werden er vele hemden genaaid, bessesap en andere verkwikkingen gezonden & er is tog menige gift die zoo ik geloof met opzien tot God gegeven wordt.

Ik schreef meer brieven dan ik er ontving. Aan DaC. schreef ik mijn hart ook over zijn Nederland regt uit.

Maandag - Vrijdag 6 - 10 Nov

Zie daar weder eenige dagen. Als ik mij zelve in die dagen beschouw, ben ik redelijk te vrede. Nu en dan goede opwekkingen hartlijke gebeden, doch eigentlijk nog in 't algemeen geen wandelen voor God. Dezen morgen vooral wierd ik gedemoedigd door eenen twist die ik met Cénie had. Hij is mijn grote struikelblok & juist daarom moest ik deze beproeving met meer gelatenheid & wijsheid doorstaan, doch ik wierd innig driftig & mijne

pagina: 155

gehele zijn was geschokt. De zaak zelve was eene kleinigheid die te lang zoude ophouden indien ik dezelve omschreef. Enfin het kwam voor den President en deze behandelde dit zoo als altoos diergelijke zaken. Misschien doet hij wijs. Hoe het zij ik wil er niet meer in komen. Bij den Pres[iden]t spande ik mij in om bedaard te zijn & dit gelukte ook God zij dank. In mijne kamer keerde ik terug, en was bezig om een brief aan Holm te schrijven, doch nu schaamde ik mij, dat ik over het rijk Gods en mijne Kristelijke gevoelens durfde schrijven, terwijl er nog bitterheid bij mij was. Ik ging daarop na boven. Cénie gaf mij de hand, en nu was alles over. Ik kan dien man nog niet begrijpen. Innerlijk kwaad is hij niet, maar ik ken niemand die zich zoo geheel aan zijne luimen kan overgeven en steeds zoodanig vreest zijne regten verkort te zien. Daar kwam het dan eigentlijk op neêr dat hij, gechargeerd zijnde zoo als het dan heet, met de afdeling v Schim [Schimmelpenninck] ik aan een bediende van dezen eene order gegeven had. Nu de zaak is nu afgelopen, maar strekke tot lering. Men denkt het vuur verdoofd en ondertusschen bij de minste vonk ontbrandt het in licht laaie vlam en dit boos worden is haat. God mogen wij u tog bidden ons voor zwakheden en zonde te bewaren. Dat ik op mijne goede Vrouw, die mij niets in den weg legt, niet driftig worde, is waarlijk geene verdienste.

Allerstilst liepen deze dagen, genoeglijk en rustig.

pagina: 155

Mijne briefwisseling was niet onbelangrijk, hoewel het mij in veel opzichten aan energie en ijver ontbreekt. Aan de Mij was weinig belangrijks behalve de Theeveiling die noch boven verwachting gelukkig afliep. Couranten heb ik in den laatste tijd niet gelezen en dit is in mijne betrekking toch ook pligt.

Maandag avond eindigde ik het uittreksel wegens de Vrijmetselaars v Jeder dat indedaad belangrijk is. Ik heb er nog niet in gezien dat de Vrijm. Vijanden v God & alle door hem gestelde magten zijn, doch wel dat het eene Inrigting is, die van hare oorspronkelijke bestemming is afgeweken of liever wier oorspronkelijke bestemming verviel & waarvan zich nu beurtelings Tempelheeren Jacobijnen & Jezuiten hebben meester gemaakt.

Dingsdag maakte ik een uittreksel wegens de Roze Kruissers & las ook over de Illuminaten. Deze heeren hadden het ook aardig gemeend.

Ik nam weder zoo wat de Italiaansche Litteratu[ur] op, las de vlugt v Erminia met Caroline en ook gisteren uit de Metastasio met de dames Van der Houven. Keetje heeft wel genie voor de talen.

Ik las mijne vrouw in het Neerduitsch eene der predikatien van Holm voor. Hij heeft door Gods genade grote schreden in het Christendom gedaan, doch het kwam mij voor dat zijne preken ten minste voor zoo verre ik dezelve uit deze eene beoordelen kon, wat al te eenvoudig waren.

Aan Claude schreef ik nog eens mijn hart regt uit in den geest van onze vroegere betrekking. Of het goed is weet ik niet, maar ik voelde er mij toe opgewekt.

pagina: 156

Gister[en] vierden wij met veel vreugde de Verjaard[a]g van onze Gerrit. De Jongen was lief. God beware hem. Ik gaf hem een vers dat hij lezen moest even als ik een brief van mijnen goeden lieven Vader op mijn vijfde Verjaard[a]g gekregen had. O dit gevoel ik dat ik dezen man nog innig innig lief heb. Had hij mij eens in mijnen tegenwoordigen toestand mogen zien. Doch er is geen wensch die niet vervuld kan worden zoo wij op God in Christus vertrouwen. O mijn goede Vader, hoe oneindig veel had ik nog meer voor u kunnen wezen.

De invloed van den goeden Danckert schijnt tog algemeen op het Agentschap ongunstig te werken. Dit heb ik nog heden uit een brief van Horstman opgemerkt.

Met leedwezen vernam ik dat het met Dietje nog in het geheel niet schijnt te gaan & de zelve zich indedaad weder erger bevindt. Ik beklaag Gied van harte. De toenadering tusschen haar & de overige famille is niet zoo als men had kunnen & mogen wenschen.

Westendorp heeft een brillant huis voor f 20.000 gekocht. Met die Amsterdammers gaat het tog zonderling. Zij klagen altijd, doch kopen huizen hebben rijtuig & buitenplaats & bevinden zich dan tog nog maar altijd in eenen bedroefden toestand. Ik wil dat nu op hem niet toepassen, maar zoo is het tog maar in het algemeen.

Wegens Jan Bosscha schijnt er menschelijkerwijze geen uitzigt dat hij de Conrectors plaats zoude bekomen hoewel ik geloof dat hij er meer toe geschikt zoude zijn als Capellen.

pagina: 156

Zaturdag 11 Nov[embe]r 1826.

De lucht was nu gereinigd aan het Bureau tusschen Cénie & mij. Ik bragt er dezen dag vrij genoeglijk & werkzaam door. Er was veel belangrijks dat echter niet op eene belangrijke wijze behandeld wierd, zoo dat hetgeen zulks het minst verdiende, ons het langst ophield.

Brief v S d C meldt mij dat de herkozene Oud Diaken[en] geweigerd hebben deze bediening op zich te nemen zoo men zegt uit hoofde van ter Borg. De goede man moet zelve op de Kerkenkamer gezegd hebben Ik hoor dat de herkozene Diaken[en] geweigerd hebben, en dit om mij dit is mij zeer leed. Dit heeft mij getroffen. Nooit is er vroeger kwestie geweest dat een Diaken om een Dominé niet zoude aannemen & dit nu juist voor den man die het Evangelie in zijne volle kracht predikt. God zij met hem. Ik ben opgewekt geworden om hem te schrijven en hoop dit morgen ten uitvoer te brengen.

Ook weder een hartelijke Kristelijke brief v Dwars den beproefde Lijder den trooster aan de sterfbedden. God is ook met dien man. Het deed mij veel genoegen eenige woorden van hem te ontvangen. Zijn brief is blijkbaar tegen het Aan Nederland van dC gerigt of niet tegen maar veeleer ter wijziging der daarin vervatte denkbeelden. En tog is het alles één Geest. Ook hem hoop ik te schrijven & te handhaven dat dC. hoezeer zijne uitdrukkingen wat sterk mogen zijn, het goed meent.

Storm v 's Gravesande was zoo even hier. Hij komt mij nog al dikwijls bezoeken. Hij is thans een van de intiemste vrienden van Messchert. Wij spraken nog veel over dezen. Hij staat thuis natuurlijk in strijd met zijne betrekkingen & een diergelijke toestand is moeilijk. In de Arnhemsche Courant heeft eene persiflage van het stukje van dC

pagina: 157

gestaan, onder anderen dat hij zeide dat niemand iets geven moest, maar dat men alleen op aschoopen moest gaan zitten. Drie Geestelijken in dat gezelschap tegenwoordig beoordeelden het stukje na dat uittreksel & schenen nog hetzelve nog het boek over de handelingen gelezen te hebben. Men wil niet lezen ik weet dit bij mij zelven, want ieder vreest toch er eenige waarheid in te vinden; veel gemakkelijker is het dus te zeggen dat men diergelijke prullen niet leest.

Fabius heeft te Rotterdam zijne verhandeling over de kracht van den wil voorgelezen.

Zondag. 12 Nov. 1826.

Deze Zondag was in vele opzigten gezegend. Wij begonnen met eene hartelijke lezing in den Bijbel. Toen schreef ik met lust & opgewektheid aan ter Borg & aan Dwars & ook aan Meynts om zoo mogelijk nog de zaak met de Rederij Societeit een beteren plooi te geven. Gerrit zou voor de eerste keer na de kerk gaan & wij gingen derhalve na de Militairen bij Molenaar. Het was een dienst zoo danig als ik er gaarne twee zoude willen horen, want deze heeft zoo veel meer het denkbeeld van een dienst aan God, als dat men alles schijnt aan te leggen op eene preek, vooral en ten eersten, wanneer men niets volkomen Christelijk hoort preken. Bij Molenaar was dit het geval nu niet, want het was eene Christelijke preek over het Gebed waarin Daniel & zijn gedrag ten tijde het edict van Darius ten voorbeeld gesteld wierd. Daniel is indedaad

pagina: 157

een heerlijk voorbeeld van den Godsdienstigen staatsman getrouw aan God boven alles & die zonder zijn vertrouwen te verliezen van het paleis van den Koning in den kuil der leeuwen overgaat.

Het was een heldere Najaarshemel. In het Bosch was de schakeering van het Groen nog uitmuntend.

In de Soc[ietei]t zag ik mijnen ouden Vriend Just Biben en V Huellen die mij bewees, en ik geloof dat hij gelijk had, dat weges de [onl.] lading v Curaçoa het nu reeds te berekenen was dat dezelve een alleraanzienlijkst verlies zoude overlaten,en dat die goederen als bonten &C die op de kust zelve volstrekt geene liefhebbers vinden dit nog veel minder zullen vinden in het depot te Curaçoa dewijl de Columbianen dezelve althans aldaar niet zullen halen.

'S middags las ik met het grootste genoegen in de Missions Magazijn over de Zendelingen onder de volken van den Caucasus. Ik las dit met de hoogste belangstelling. Het was voor mij nog een onbekende grond & nog dubbel gewigtig, uit hoofde van de rol die deze Contreyen eens in Ritters Voorhalle der Erdkunde gespeeld hebben. De brieven eens bekeerden Perziaan vond ik treffend. De Geest van het Mahomedanismus leert men daaruit uitmuntend kennen & men ziet dan dat niet zoo als in het Coll. v dC. voorgesteld wierd Mahomet een helper met opzigt tot de heidenen is. Integendeel schijnt daar bij de heidenen nog meer geestelijk leven dan bij deze Mahomed te zijn. Nu zijn aldaar tog ook nog vele zaden v Christendom vroeger gespreid geweest. Ik voelde

pagina: 158

mij opgewekt, om Gericke nog eens te schrijven daar ik nu meer de waardij v het Zendel-werk aanzag en mij daarover gaarne met hem nog eens onderhouden wilde.

Gerrit wilde dan ook eens preeken en deed een gebed, dat zoo uitmuntend en christelijk was dat ik er diep door getroffen wierd & zag hoe nabij de Christen[?] in de geestelijke wereld was. O liefderijke Vader in Christus bewaar den lieven jongen bij dat Geloof. Dit is dan tog de zegen die den huislijken Godsdienst volgt, want zoo hij ook mogt vallen, eens door Gods genade weder ondersteund, zal hij ook op nieuw deze indrukken gevoelen.

Na zoo veel geestelijk genot en reden van dankbaarheid moest er weder demoediging komen. Wij gingen bij Bosscha & ik had hoop zoo met den brief v Dwars als andersints, op belangrijke onderwerpen te komen. Geheel anders viel het uit. Ik vond er Mansfeld iemand die ik gaarne lijden mag, doch met wien wij weinig punten van aanraking hebben, & nu was alle intieme discours afgesneden. Wij lazen nog in Van Haren; ik vond dat Siegenbeek mij regt goed bedacht had in de voorrede van zijn werk. Ongelukkig kwam er te pas, dat er gezegd wierd, dat iemand gezegd had niet te begrijpen wat een ziel kon zijn & daar viel mij nu op eens weder de boze gedachte in, hoe dan tog misschien alles wat wij ons van deze geestelijke wereld verbeelden misschien maar illusie was &C. Hierdoor wierd ik neerslagtig & had weinig genoegen in de Conversatie & zoo ging ik eindelijk t'huiswaarts, bad om troost & kracht & sliep in.

pagina: 158

Nov 13 (Maandag.)

Versterkt begon ik de Dag, bijna geheel tot half tien 's avonds aan de Mij gewijd. De vergadering was zeer langdradig maar bragt tog eenige Resultaten voort & er was in mijn vak nog al veel te doen.

Gerrit ging het eerst na het school. Het beviel hem vrij goed. Moeilijk zal het zijn te zorgen dat hij niet al te vrij wordt.

Messchert schreef mij. Hij scheen physiek neergeslagen, doch na den geest in eene regt goede gezegende stemming. Het moet zich nu beslissen of hij Diaken zal blijven. Paley's werk was hem, door het gebrek van Christelijken geest dat er in heerscht zeer afgevallen.

Met de zaak der Directeurs keuze schijnt het slecht te staan. Men had te Amst zoo het scheen weinig hoop het drietal vol te krijgen. De Brabanders komen zoo het schijnt alle op. Menschelijker wijze is er dus weinig uitzicht, doch zoo God wil zal le Chevalier het tog worden. Men verspreidt dat het Gouv[ernemen]t verlangt dat er drie Brabanders in de Directie zullen komen. Ik geloof het niet & ben van gedachte dat juist diegenen die het verlangen dit uitstrooien.

Bosscha kwam raad vragen. Siegenbeek en De Vries raden hem zeer aan den Raad v Amst wegens het Conrectorschap te gaan solliteeren. In de gegeven omstandigheden raad ik hem aan, om bij zijn eens genomen voornemen te blijven dat op goede gronden steunde & niet te solliciteeren in persoon.

Baker Piek & Lot vermeerderden heden ons huisgezin de komst der eerste deed mij nu regt veel genoegen.

pagina: 159

Nov. 14. Dingsdag

Een vrolijk en dankbaar opstaan. Regt genoegelijk ontbijt. Buiten ontzettende storm & regen.

Corr. Oudermeulen zendt zijn protest. Heemskerk schrijf[t] een misterieuse brief die ik maar half begreep, en terstond vernietigde. Het bleek mij egter daaruit dat er nog hoop bestaat, dat het zich schikken zoude. Meynts schrijft openhartig over de zaak der Rederij Societeit. De toon van Agenten & van Corver schijnt de oorzaak van het kwaad te zijn. Hinc illae lacrymae. Gelukkig dat de zaak maar afgedaan is.

V Kampen zond mij het 4e deel zijner Kruistogten. Ik schreef hem hartelijk wederom.

J B R [J.B. Retemeyer] schr niet vrolijk. Onze goede Gied heeft vrij erg koorts. Het zenuwgestel v Henry schijnt door den dood van zijne geliefden broeder zeer geaffecteerd te zijn. God zij met hen.

De zaak der Phebe is voor den goeden Oom Jan geheel mislukt. De Administratie der in & uitg. regten heeft zich incompetent verklaard.

Deze avond kwam op eens Staats Vriesendorp, die uit hoofde van zijne hardhorenheid aan de Pres. geschreven had te zullen bedanken (als commissaris v Dordrecht). Na veel aanzoek  & aanmoediging ontvangen te hebben, had hij dezen morgen om 9 uur nog besloten om hier te komen. Ik ging met hem na den Presid. die over deze zaak zeer bezwaard was & verklaarde dat hij Vr niet durfde aannemen, dat zoo hij geinstalleerd

pagina: 159

was, hij gene zwarigheid deswegens zoude maken, doch dat daar hij dit niet was, hij er over moest spreken. Deze zwarigheid komt mij zonder kracht voor daar wij zelve Vriesendorp als Commissaris beschouwd hebben, en hij ook in die qualiteit ontslag aan Z M verzocht heeft. Van de installatie wordt nergens in de Art. van overeenkomst gesproken, en ik zie derhalve daarin gene moeilijkheid daaruit ontstaande. Vriesendorp zal zich wel eenigzints schijnen te retracteeren, doch zoodra hij wil opkomen heeft Dordrecht tog regt op deszelfs stem. Ik heb egter altijd nog vrees dat de Brab. het zoo overlegen zullen hebben dat het Besluit weges het ontslag, indien het ten minste door Z M getekend is, nog morgen in de Vergadering komt. Dat de Pres[iden]t in dit geval niet overhaast heeft gehandeld door aan Vries. iets toetezeggen dat hij niet wist of hij hetzelve zoude kunnen volhouden, vinde ik zeer goed, doch het doet mij leed dat de Pres niet schijnt intezien het nadeel dat er uit eene Brabandsche meerderheid in onze vergadering zoude voortvloeyen. Olislager sprak ik heden, hij kwam gisteren met de Stoomboot uit Braband terug. Hij wist niet welke heeren of er komen zouden. Ondertusschen bleek het kort daarop dat de Caters hoewel de koorts gehad hebbende, zich egter met zijn rijtuig hier zoude laten brengen ten einde de keuze bij te wonen. Het schijnt derhave dat de Heeren er nog al belang in hebben gesteld.

pagina: 160

Nov. 15 Woensdag

Ik vond 's ogtends de Prest. in geen vrolijk humeur over de zaak v. Vriesendorp, die hem in 't geheel niet beviel. Pieters kwam kort daarop naar beneden, en had de aandele van Vriesendorp reeds gereed gemaakt. Je le savais d'avance, je l'ai dit hier à Mr d'Olislager. Dit ging dus best hoewel mij deze zachtheid verwonderde. Nu kwam er een brief van Vriesendorp waarin deze hetgeen hij vroeger gezegd had introk, en zeide dat hij het tog pligt geoordeeld had de Verg. bij te wonen. Deze brief wierd voorgelezen. Geen woord aanmerking viel er op. Vriesend. komt om half twaalf uur de Pres zegt hem dat er gene zwarigheid tegen zijne komst bestaat. Naauwlijks is hij egter een minuut vertrokken, of eensklaps komt er een brief van den Inspect Gener. der Nijverheid waarin dat deze verklaart dat het hem toeschijnt dat indien iemand die zoo als hij dit eerst over Vriesend had medegedeeld om ontslag aan Z M had gevraagd en tog als Commissaris zitting wilde nemen, dit naar zijn inzien niet voegzaam toegelaten kan worden. Nu verandert het toneel weder na dezen Coup de théâtre. Ieder schijnt even verwonderd. De Pres zal Vrieswendorp doen komen. Hij houdt hem den brief voor, doch deze nu eens opgewonden blijft op zijn stuk staan & vraagt de decisie van den Raad. Eindelijk onder de deliberatie beginnen eenige Amsterdammers te bemerken dat indien men Vries. toeliet, men zich daarop naderhand zoude kunnen beroepen pour plaider nullité, beginnen nu in eenen anders te adviseeren. Een paar Brabanders die dit ook bemerken beginnen insgelijks

pagina: 160

om te keeren, & dit veroorzaakt de zonderlingste stemming daar eenige die voor gesproken hebben, tegen stemmen & vice versa. Men had Vries. maar geinsinueerd om nu te maken dat hij uit den weg kwam, doch hij hield vol. Eindelijk wierd hem het vonnis aangezegd & hij vroeg wie nu zijn reiskosten betalen zoude. Na ander half uur kwam de Nominatie uit. Six van Oterleek, le Chevalier en Reynvaan. Zondeling klonk het daar deze eerste juist vice president van het Amortisatie Syndicaat geworden was. Het schijnt dat eenige zwakke broeders geen drie Amsterdammers weder hebben willen stemmen, en alleen door Six het mediu[m] gevonden werd. Zal deze nu accepteeren. Dit is zeer onwaarschijnlijk? Zal de Koning eene nieuwe Nominatie vorderen en Commissarissen op nieuw laten overkomen. Dit is al zeer zonderling. Hoe gaarne ik Chevalier zoude willen hebben zoo komt mij de zaak nog zeer duister voor. De Brab. zouden er nu, daar de zaak met Olisl. [D'Olislager] afspringt Six [onl] pis aller wel willen hebben, want deze wierd dan Pres & Sch zou op zijn neus kijken. Wij aten des middags  bij Cénie met Olisl. Piet. [Pieters] V d H [Van der Houven] le Cocq[,] Biolley & de Luit de Quartel onze zendeling in Columbia Guatamala & Mexico. De Brab. waren in het algemeen uit het veld geslagen. Olisl scheen vooral moeite te hebben om zich goed te houden. Le Cocq was zeer sarcastisch tegen Schim de Quartel vertelde niet zeer veel nieuws. Ook absorbeerde het gebeurde van de dag alle opmerkzaamheid. C gaf een goed diner, doch van zijn Lafitte en Chateau[?] Maig[?] was de naam wel het beste. Op het Dessert liep het nog al weder in discussien over het fabrijk wezen, waarbij le Cocq met ene Stentoriaansche stem voor den dag kwam, & Cénie alle zijne wijsheid uitkraamde.

pagina: 161

Donderdag 16

Goddank alles gezond bij mij Caroline verwacht dagelijks hare verlossing.

Geen nieuws. Pieters fulmineert zeer over le role odieux die men aan Vriesendorp heeft doen spelen; hij zou onmogelijk achting voor hem kunnen hebben. Hij heeft ondertusschen voor zijne toelating gestemd!! Alles verbittert zich meer & meer. Het wordt nu weder een slagveld tusschen de twee zuidelijke & Noordelijke kampen dat bij de bijeenkomst v Commissarissen voor deze vergaderingen, het geval niet meer was.

Sommige Brabanders vragen of zij weder moeten komen.

Hoe de brief van den Minister gisteren als een Deus ex Machina verschenen is, is moeilijk te verklaren. Dat de Adm. dit op zijn eigen houtje gedaan heeft, is moeilijk te geloven & zal hij vermoedelijk wel een wenk van l'Ami de l'Ami gehad hebben.

Bosscha is na Amst. geweest, na vele weifeling of hij al of niet gaan zoude. Bij de Vries & V Lennep is hij hupsch ontvangen. Hij was bij de curatoren geweest & twee er van hebben hem verzekerd dat indien zij buiten Capellen iemand van buiten de stad voordroegen hij natuurlijk het eerst in aanmerking zoude komen. En ondertusschen wist hij reeds dat hij niet op de Nominatie stond. Dit is Hollandsche trouw.

Met droefheid zag ik dat Gerrit Bosch de zoon van Piet Bosch te Zeyst overleden is. Deze famille lijdt veel. God trooste deze arme weduwe die ook haar eenig dochtertje onlangs verloor. God zij haar ten troost.

pagina: 161

Vrijdag 17. Zaturdag 18 Nov.

Volheid van zegen mogt ik in dezen dag ondervinden. Hartelijk schreef ik aan Jan Retemeyer & besteedde den avond tot de lectuur van het pas uitgekomen werk van Doornik over Java. Dit is diegene die vroeger over de afstamming der menschen uit apen geschreven heeft. Ook thans moet zijne faam in Batavia geensints voordelig zijn. Zijn boek is een allerviolentste aanval op den Gouv Gen van der Capellen & op de H M & in deze laatste na mijn gevoelen grotendeels valsch, doch hierover misschien wel eens nader.

Caroline was den ganschen dag wel geweest doch gevoelde zich op het laatst wat pijnlijk. Toen ik na het Souper nog wat Grieksch & Latijn had gelezen kwam ik boven, & vernam dat de zaak ernstiger begon te worden en de lieve vrouw zich reeds ongemakkelijke[r?] bevond. Om twaalf uur wierd Willerberg gehaald. Na eene oppervlakkige beoordeling der zaak welke hij dacht nog wel wat te kunen duren sprak ik met hem nog eenige tijd beneden. Hij is leerling v Dubois en anderen in Parijs & schijnt zeer veel voorzichtigheid te hebben. Zijn grote stelsel is bijna alles zoo veel mogelijk aan de natuur over te laten, welke bijna altijd redt. Anders is er iets in het uiterlijke van deze man dat niet inneemt. Er is zoo veel onderscheid met het warme en door en door hartelijke van Mirandole [Mirandolle]. Bij een uur wierd Willerberg boven geroepen en door Gods omwaardeerbaren zegen was onze lieve Steven reeds voor twee uur geboren. Caroline had zeker thans liever een meisje gehad, dat dan Margotje zoude geheten

pagina: 162

hebben, doch ook deze was regt welkom. God o hoe onuitspreeklijk is uwe Genade. Dit bid ik dat ik dezelve moge erkennen, dat ik deze genade mij in Christus aangeboden moge aannemen en dat ik in God alleen mijne hoop, mijn troost, mijn vertrouwen & heil moge stellen. O mogt ik er van doorgloeid zijn. Moge de zorg voor de allergewigstigste pligten die God mij meer & meer oplegt, mij geheel vervullen, en ik geen eigen Babylon hiernaast willen bouwen. Er valt mij genoeg te doen, zoo ik de leiding van God volg & ik behoef niet te zoeken of mij te bekommeren zoo er thans in de geleerde wereld niet van mij gesproken wordt. O God! moge ik deze kinderen ter uwer eere opleiden. Dit is een groot en allerheerlijkst doel. Onze lieve Caroline heeft zich dan weder uitmuntend gehouden en ik gevoelde hoeveel naauwer de banden waren die mij thans aan haar vereenigden. Ik had veel meer medegevoel, meer innigheid & toch dwaalt nog mijn geest zoo dikwijls op niets waardige voorwerpen & zoo weinig daarop waarop zij onwrikbaar het oog moest gericht houden. Baker Piek was weder trouw op haar post. Dit is tog maar eenen mensch zoo als men er weinige in dien stand vindt. God! hoe erken ik al uwen zegen.

Ik deelde mijne vreugde nog aan een gedeelte mijner broeders & zusters  aan Papa Boissevain & aan daCosta mede & ging toen hartelijk dankbaar na bed.

Zoo is dan nu mijn lieve Stephanus op den zelfden dag als Neerlands Koningin geboren. Nu haar character voor zoo verre ik hetzelve ken durf ik hem wel toewenschen.

God Drie zonen & een in den Hemel, want mijn lieve beste Paul mag ik niet vergeten. Had ik ooit op zulk ene bestemming zulke roeping kunnen rekenen. God welke genade is mij onwaardige geschied!

Aan het Bureau bijzondere drukte, tijdingen uit

pagina: 162

Batavia p. Zeemeeuw. Niet voor vijf uur was ik t'huis. Tante Annette. Deze schijft nu op eens aan Caroline van Londen, dat zij een paar dagen bij haar komt logeeren. Een bewijs dat men op distantie op den mensch niet rekenen kan.

Benoeming. Over de KandidatenLijst wordt in Amst veel gesproken. Men vindt dezelve bont. Hoe Six er op komt begrijpt men niet. Le Chevalier vindt men is nog te kort vijf jaren in Holland geweest. Reynvaan wordt door eenigen als zeer geschikt door anderen als zeer ongeschikt beschouwd.

Le Chevalier schr mij gisteren dat R zoo men zeide na Brussel was & het gaan derwaarts hem ook wierd aangeraden, doch hij er tegen op zag. Ik antwoordde hem dat aan het zich aan de Koning presenteeren & te zeggen, dat indien Z M hem verkoos te benoemen, daarin naar mijn inzien gene laagheid was.

Lot is thans bij ons Het is mij regt aangenaam eene aanspraak te hebben. zij is een lief regt vatbaar meisje, heeft veel toegenomen & het is mij buitengemeen aangenaam haar thans alleen hier te hebben. Wij hebben nog al met elkander gelezen & gesproken.

Zondag. Nov 19.

Ik stond op met het voornemen om te trachten meer dan ooit alles voor mijn huisgezin te zijn, zoo veel mooglijk de pligten die God mij oplegt te vervullen, en meer zorg dan ooit voor mijn huishouden te dragen. God sterke & heilige alle deze voornemens!

Voor Lot las ik in Lucas. Met opgewektheid sprak ik er over. Moge het ook mij nuttig zijn. Nu zag ik hoe vele zaken in het kort door mij gelezen, ik daarin te pas kon brengen & hoe dit het ware nut onze[r?] Lectuur is.

pagina: 163

Gerrit was heden engelachtig lief. Gistere[n] had ik hem daar hij drensde nog al sterk aangesproken doch had het ongelijk gehad driftig op hem te worden, 'tgeen niet goed was. Met drift kan men weinig van hem verkrijgen, dan[?] in tegendeel zijne overtuiging al zeer ligt wordt opgewekt.

Daan begint ook meer meer te spelen doch zijn kleine koppigheid vertoont zich op zulk eene zonderlinge wijze dat men bijna niet boos op dit kind kan worden. Hij is vlug & regt levendig. Zijn grote lust tot nu toe is tot prenteboeken. Het is een alleraanvalligst kind. Hij is nu 1 2/3 Jaar, kan bijna lopen en begint aardig krom te spreken, een onderscheid met Gerrit, die bijna in 't geheel niet krom gesproken heeft. Daan schijnt ook veel memorie te hebben & onthoudt de laatste woorden van de versjes die hij leert regt goed.

Corr Hartelijk verheugde mij de brieven die ik v Amst ontving.

v Henry regt goed. Jammer dat deze thans zoo sukkelt.

v Gied weder hersteld. In dezen schijnt het nog te woelen. Hij spreekt eenigzints met opzet zoo het schijnt in zijn brief van de Bijbellezing. Dit is regt goed doch nu komt het er op aan om 'tgeen mij dikwijls ontbreekt Gods genade op den bijbel af te smeken.

v Steven is er blijde mede, doch daar[?] was de willigte[?] & zoo veel beslommeringen dat de goede Jongen er maar weinige oogenblikken aan heeft kunnen wijden.

v Pauly die hadden nu wel eens een meisje gewenscht & het zal hen nu misschien wel spijten dat zij ook dezen Jongen niet als zoodanig, namentlijk als Petekind besproken hebben.

Mijn verhandeling is op het Motto na af.

pagina: 163

v Chevalier weder regt hartelijk. Hij beschouwt uit een waaragtig Godsdienstig oogpunt zijne benoeming. God zal met hem zijn. Mijn innerlijk geloof zegt mij dat le Chev. het worden moet. Voor het belang der zaak zoude ik het misschien wenschelijk achten dat Six het wierd, daar deze misschien met meer klem dan Sch. [Schimmelpenninck] tegen zijn vroeger[e] collega's Orde zoude kunnen invoeren. Er is hier misschien eenige beweegreden bij die zoo als ik geloof niet regt zuiver is.

v da Costa een allerhartelijkste & Kristelijke brief. Hoe heerlijk is tog die betrekking in Christus. Het geeft eene innigheid die men waarlijk in gene betrekking hoegenaamd vindt. Men moge zeggen wat men wil. Ook hij heeft zeker in alles niet gelijk, doch God is met dezen man.

Chavannes is volgens DC gelukkig bij de zijnen teruggekomen.

Volgens een der Commissarissen is Six die zich eerst over deze benoeming waaromtrent hij niet gepolsd was geworden, zeer verwonderd had ter neder gezet geworden. Waarom V H [Van Hall] er zoo op gesteld geweest is volsterkt Six te willen hebben begrijp ik niet. De derde Amsterdammer moet Lannoy geweest zijn. Op Van Alphen is vele moeite gedaan, doch hij heeft zich ferm gehouden & zoo hij het om 't finantieele niet behoeft te doen. Hij is dunkt mij ook geen man voor zulk eene onafgebroken & dikwijls op zoo vele zuiver commercieele punten betrekking hebbende werkzaamheid.

C & U [Carbasius en Uloth] beide hier. Ik zie geen middel deze menschen hunne wenschen te doen bereiken. De laatste heeft egter tog meer character. De eerste is zeer kinderagtig & er is eigentlijk met een paar honderd gulden meer of min geen einde aan zijne behoeftens te vinden

pagina: 164

Hedenavond bij Wijs [Wijsz]] eene preek gehoord over de wanhoop van Saul toen God hem niet antwoordde en dit bij den staat van den van God afgevallen zondaar vergelijkende. Het was goed maar zoo niet dat woord Gods dat tot alle menschen spreekt. De prediking moet ons overtuigen dat wij alle tegen de wet gezondigd hebben, dat wij alle de genade Gods in Christus benodigd zijn. Bij prediking als deze denkt men O daaraan maken wij ons tog niet schuldig & dit verlamt derzelver kracht.

Maandag Nov. 20

Weder reden tot grote dankzegging. Met mijne vrouw en drie lieve kinderen ging het regt goed.

Felicitatie brieven weder ontvangen, daaronder van Messchert. Deze is nog eenigzints ter neder geslagen na het ligchaam & misschien hiermede wel eenigzints in verband staande naar den geest. Men heeft hem weder diaken willen maken & hij heeft aan Messchaart en den Diaken ronduit gezegd dat de preken van dezen hem niet stichten konden. M. had zich daarop genegen getoond met hem hierover te correspondeeren. Doch wat kan hiervan komen. Zonderling dat menschen zelfs door God zoo gezegend als Mess. zoo lang zij niet getrouwd zijn, niet gevoelen wat het huwlijk eigentlijk is. Welk een onderscheid tusschen dezen zegenwensch van M & vn dC. Bij Dirk Hogendorp, die dezen dag bij mij was heb ik dit ook nog opgemerkt.

Een regt hartelijke gezegende brief v ter Borg. Het doet mij innige vreugde dat zijne vrouw & zuster in zijne gevoeles geheel deelen. En egter is mij tog eene huivering over het hart gegaan bij het lezen van dezen brief. Gaat ter Borg te ver of ben ik of ben ik te blind. God geve mij waarheid. Jezus wees gij alles voor mij. Meer wil ik hier niet van schrijven. Ik wil den brief nader lezen.

pagina: 164

'S middags aten wij hartelijk en eenvoudig bij de Jonge. Hij is wezentlijk een braaf mensch die de waarheid lief heeft. God zij met hem. Hij verhaalde mij veel weges zijn tegenwoordig onderzoek in de Gesch van het verval van onzen handel & magt in de 18e eeuw & veel licht vond in de papieren van de Marine, waarin zich alles bevond wat de Colleges van de Admiraliteiten betrof. Geforceerde stand onzer zeemacht in den tijd van Willem 3. 97 Oorlogsschepen in zee, uitputting daaruit ontstaan. Na de vrede van Utrecht bestond er bijna gene mogelijkheid gelden bij elkander te krijgen. Het kantoor der Unie anderhalf jaar gesloten. De Provintien weigeren de schulden aan de Admiraliteiten te betalen & rencontreeren deze met pretensien wegens aangebouwde vestingen. Van daar de beschroomdheid in alle handelingen der Republiek in de eerste helft der 18e eeuw. In het vak der schepen wierd er niets aangebouwd. En in 1745 bestonden er slechts 22 oorlogsschepen welke Amsterdam op eigen kosten gebouwd had. De Jonge's werk over het verval zal belangrijk zijn. Hij moest nu een rapport inleveren over de vicariaten. Ik zag bij hem een werk van Depping over de Invasions des Normands. De oorzaken daarvan schijnen goed opgegeven. Toen Piet Hein met den zilvervloot in Engeland kwam zocht men aldaar allerlei redenen om dezelve optehouden. De Jonge sprak van eene geschiedenis der O I Comp in 2 delen die belangrijk moet zijn.

Dingsdag Nov. 21

Hartelijke brieven vooral een van Papa B [Boissevain] die mij zeer veel genoegen deed. De goede le Chev. gaat na Brussel. Kort daarop wist ik meer dan hij, daar. De Pres na mysterieus over eenig nieuws gesproken te hebben ons collegialiter meldde dat Z M reeds den 18en

pagina: 165

den Baron Six benoemd had. Zonderling was het Effect van dit berigt. De Prest sprak een paar woorden ten voordele van Six. Ps [Pieters] scheen geflatteerd dat er een Minister v Staat aan het hoofd kwam. Cénie zeide niet veel. Sch. wordt nu als Six acc[epteer]t geen President. Misschien is het goed voor hem. Hij zette veel op het spel. Jalouzij & tegenwerking zouden hem misschien veel verdriet veroorzaakt hebben en hier waren tog alle krachten nodig om het gelukken nog mooglijk te maken. Van den anderen kant Schim had een systema over de werking na buiten & na binnen van de Mij. Chevalier ware dit zeker bijgevallen. Doch zoo Six nu komt, dan heeft hij misschien eerst weder de ondervinding nodig, eer hij de noodzakelijkheid vooral der hervorming van binnen kan inzien. Hoe het zij God schikke het zoo als zulks het best is. Ik bid hem vurig om met den toekomstigen Pres in eene aangename betrekking te mogen staan. Vele moeilijkheden zullen er zeker weder wezen. Mirandolle zegt zeer veel goed van Six & zijne famille.

Bij Rappard genoeglijk gegeten. Dezen bevalt mij meer & meer. In zijn Album zag ik twee regt godsdienstigen memento's van zijnen vader & zijne moeder aan hem; dit deed mij veel genoegen. De toon in dit huisgezin bevalt mij zeer goed. Hij liet mij nog veel aardigheden Albums &C zien onder andere een stuk uit de 15e eeuw van de Cellenbroe[der]s te Utrecht 'tgeen om dus te spreken een Waarborgmaatschap tegen het vagevuur was. Op het miniatuur zag men enen bisschop in het vagevuur geworpen. In een Album zag ik een devies van Gomarus dum spiro spero.

Er was een Luit van der Hoop, gewezen Zeeofficier v 1803 - 1809 in de Oost, door de Engelsch[en] genomen en

pagina: 165

die zich eenige Jaren op hunne pontons bevonden had. Het moet daar verschrikkelijk geweest zijn. Mijn God wat kan de mensch lijden. Zijn verhaal van de aankomst v Daandels op Java, die geheel onverwacht was, was merkwaardig.

'S avonds zochten wij Tante Retemeyer op die in stad was gekomen. Ik had haar ook nog al beschuldigd dat zij haar man niet opzocht. Toen ik nu alles hoorde wilde ik de zaak niet beslissen, maar zag tog weder dat ik voorbarig oordeelde. Audi & alteram partem is het ook hier & Jan heeft haar wat hard geschreven. Men  moet indedaad de mensch[en] die uit de Colonie terugkomen met eenigzints meer égards behandelen. Deze menschen zijn te veel  aan reg...[?] gewoon om zoo zonder eenige formes geregeerd te worden. Dit zie ik tog maar hoe ons hart steeds ten eerste ongunstig oordeelt.

Wij hadden dezen middag Yerba thee v Paraguay gezet, die door geheel America gebruikt wordt, doch die mij al zeer slecht beviel.

Goede God ik sta aan het einde van dezen dag waarop ik weder ruimer zegen van U heb ontvangen, o goedertieren Vader geef mij tog het innig geloof in uwen zoon op dat ik door hem eens het eeuwige leven verkrijge. O die kracht zij komt niet uit ons zelve, wij moeten dezelve van U afsmeken. Kome gij dan ons ongeloof onze zwakheid te gemoet.

Woensdag Nov. 22

Alles stil. De Vergadering allervervelendst. Het bereikte Resultaat had in het derde van deze tijd kunnen gevonden worden. Daar de Pres eigentlijk geene punten in de

pagina: 166

vergadering in omvraag brengt, & alles eene blote conversatie wordt, maakt dit alle deliberatien waarbij men het niet terstond eens is, ten uitersten langdurig & vervelend. Honderdmalen hoort men indedaad onnodiger wijze hetzelfde.

Wegens Six heden natuurlijk nog niet naders. Ik ben zeer verlangend dezen man te leeren kennen. Naar al hetgeen ik thans van V d H [Van der Houven] verneem, moet het om dus te spreken een toeval geweest zijn dat hij zich op de Nominatie bevond. V Halteren dien Sch [Schimmelpenninck] & ik gisteren dachten, dat van wegen het Gouv gepolsd of geinfluenceerd was geworden schijnt alleen maar geen drie Amsterdammers op de Nominatie te willen gehad hebben, ten ware Voute [Voûte] er op wilde staan, dien hij dit nog zelve geproponeerd had. Hij had verschillende anderen & daaronder Baud opgegeven, en eindelijk zoo de namen nagaande die eenigzints op de spraak waren geweest kwam men op den Heer Six & daarmede daar men de deliberatie moede was, namen dan ook de Amsterdammers genoegen. Hoe is dit weder eene bevestiging van al het geen ik reeds zoo dikwijls ondervond dat er zoo veel minder gebeurtenissen van de wereld als men denkt het gevolg van menschelijk overleg zijn.

Ik had een brief v Zwaardemaker. Ik heb hem lief maar ben ik tog bang voor zijne brieven, vooral wanneer hij in de redeneeringen valt. Dit spruit geloof ik daaruit voort, dat ik hem moeilijk voor overreding vatbaar houde daar hij vermeent dat hij het regtzinnig geloof gekend heeft en doorgegaan is, daar hij naar mijne mening alleen koude vormen gekend heeft, zonder ziel & zonder de Geest Gods.

Van Bowring had ik heden een brief. Hij had hier willen komen doch de beschuldiging wegens zijne deelneming in de Grieksche zaken, welke hij verklaart laster te zijn, heeft hem terug gehouden. Zijn uitval tegen de free press is nog al sterk. Kan de Christen zich in het midden van zulk eene partijwoede begeven.

pagina: 166

Donderdag 23 Nov. 1826.

Veel reden tot dankbaarheid[.] Gezondheid van de mijnen. Genoeglijke middag bij V d H. [Van der Houven] Zoo als het van zelve spreekt viel ons onderhoud het meest over de H Mij. V d H ziet de details zeer goed in, doch Sch. [Schimmelpenninck] heeft nog een beter inzigt in het geheel.

Benoeming v. Six. Hoe meer ik alles naga hoe minder ik nog de ware reden der benoeming kan doorgronden of begrijpen kan of de Koning al of niet zijne plaatsing op het drietal gewild heeft. Het schijnt nu, als of men wel heeft willen influenceeren. Volgens het door mij vernomene zouden Burgerhout & Van Halteren bij den Gouv. (Van der Duyn geroepen geweest zijn & deze hen te kennen hebben gegeven dat Z M niet te vreden geweest was dat op de vorige lijst alleen Amsterdam[mer]s gestaan hadden, daar Z M in zijne keuze niet beperkt wilde wezen. Burg. heeft daarop gezegd dat hij naar het belang der zaak het vorderde zoude stemmen, doch V H schijnt hierin reden gevonden te hebben, om te vorderen dat er geen drie Amsterdammers op zouden staan, hoewel hij desniettemin Voute [Voûte] gezegd had dat indien deze zich wilde laten benoemen hij dan met drie Amst te vreden was.

De berigten p Corr. over Six zijne alle gunstig. Steven alleen had gehoord dat hij grootsch was, doch kon dit met het van anderen kant vernomene niet overeenbrengen.

Da Costa J B R [J.B. Retemeyer] schr als of da Costa's laatste oproeping grote verbittering te weeg gebragt zoude hebben, en als of er eene vervolging jegens hem op weg ware. God zij hem nabij. Hog.[Van Hogendorp] verhaalde mij dat zijn boek over de handelingen sterk gelezen wierd.

Wiselius gaat nu weder tegen den schouwburg 's Gravenweert &C te velde trekken, een zonderling man die niet rusten kan.

D. Stuart overleden. God zij met hem. Hij vergeeft ook de dwaling des verstands & zeker zijn hart had Christus lief. Het was een man die liefde inboezemde. Hij heeft veel gewerkt. Gods genade schenke hem in Christus eene blijde opstanding ten leven.

pagina: 167

Vrijdag. 24 Nov.

Ik haalde mijn goede Gerrit zoo even op ene ronzebons partij af. Zonderling is het toch hoe wij in ons hart steeds een vijand van geestelijke waarheid hebben, hoe er steeds een binnen ons is, die een vijand is van Evangelische waarheden. Wanneer men de fatsoenlijke wereld beschouwt zoo ondervindt men steeds dat dezelve vijandig over God is. Immers zij is gegrond op eene uiterlijke vertoning als of er geen zonde en verdorvenheid in de wareld was. En ondertusschen hoe toont alles zoodra wij door dezen korst heen drongen ons zonde & verdorvenheid. De toverlantaren wierd vertoond, en ik was innerlijk bang dat de historie van Adam & Eva vertoond zoude worden. Waarom was dit. Schaamde ik mij aan deze historie te geloven. Ik vermeen bijna van Ja. En ondertusschen heeft de H. Geest gezegd dat gelijk de zonde door Adam in de wereld gekomen is, de verlossing door Christus is gekomen. Wie dus niet aan de zonde van Adam deel erkent, hoe kan hij deel hebben aan de verlossing door Christus. God hoe vreemd is dit alles aan de wereld. Bekeer mij tot uwen weg. Het is rustig het is goed zoo te huis komende nog een uurtje aan denken & lezen te wijden. Anders verwilderde ik weder.

Weder een geheel nieuw inzicht in het Directeur schap. Van verscheidene kanten vernam ik dat de Heer Six bedankt. Hoe hij nu bedanken kon, ten zij de Koning hem had doen verstaan dat zijne keuze vrij was, 'tgeen ik tog niet begrijpen kan, zie ik niet in. Alles is nu weder in vago & ik zie er tegen op hoe het lopen moet. Sch [Schimmelpenninck] was nu eens aan de gedachte gewend Six als Pres te zien & komt nu weder aan het denken of hij Pres. zal zijn of niet. De Braband[er]s voelen tog ook dat eene nieuwe Nominatie veel zwarigheid zal hebben. Alles neemt nu eene zonderlinge houding. C [Cénie] & P [Pieters] laten zich weinig uit over het geval.

pagina: 167

Corr le Chevalier schr. mij uit Brussel bijzonder wel door Z M ontvangen te zijn. De schaal van dezen zoude dus weder schijnen te dalen. Van den anderen kant egter meldt hij dat men hem in Brussel gezegd had, dat de Koning er op gesteld was, dat Ol. [D'Olislager] het wierd. In het kort alles blijft nog raadsel.

Van Kampen schr mij & meldt onder andere dat men te Leyden Bilderdijk veracht. Ik hoop onder Gods zegen hem hierop bij gelegenheid te antwoorden.

Het spijt mij tog dat Six bedankt heeft. De kleine duivel van hoogmoed heeft daarin een groot deel. Ten eerste vond ik dat ik nog al kans van invloed zoude hebben wanneer er een nieuw Pres[iden]t kwam, die niets van de zaken nog wist & wien ik alles wat er gebeurd was, vertellen moest. Voorts was ik wel eenigzints geflatteerd met iemand te zullen werken die hier zoo in den eersten fatsoenlijken stand in 's Hage leefde, die Cénie pal zoude kunnen zetten & die vastheid en magt genoeg zoude hebben om alles op een meer regelmatigen voet interigten, waardoor vele botsing[en] vermeden zouden worden. God zal het schikken zoo als zulks het beste voor ons is.

25 November

In de Mij was de dag door de inlevering van het Project wegens het te volgen stelsel  van operatien nog al merkwaardig. Ik schreef daarover in mijne Nota's over de Mij. Wegens Six was alle nog weder in het onzekere. Wel is waar scheen het zich te bevestigen dat hij bedankt had, doch nu zoude hij dan alleen als Directeur bedankt hebben, en indien Z M hem daarop de toezegging gaf van President te worden, kan de zaak nog

pagina: 168

veranderen. Enfin ik laat het geheel over & dit kan ook niet wel anders, want er is geene rekening op te maken. Ik heb gistere[n] bij Zijn E, die niet in stad was, een kaartje gebragt.

Corr J B R [Jan B Retemeyer] sch. weder zeer geheimzinnig, zoo dat ik er in de daad niets van begrijp & rustig zijn verdere mededeling afwacht. Tusschen Wis. [Wiselius] & Jan schijnt nu ook op den Donderd[a]g een uitval wegens dC. plaats gehad hebben. Een  zonderling man is toch deze W. die wel het talent heeft om vijanden te vinden of er zich te maken.

SdC [Steven de Clercq] sch over de zaak v PB &C, ik wenschte dat dezelve eindelijk eens tot stand kon komen, dan was dit ook weder afgelopen.

Bij Bosscha 's middags genoeglijk gegeten. Niet ongodsdienstig gesproken maar toch niet in de hypothese v 't Christ. Dit doe ik alleen bij V d H [Van der Houven] & dit geeft zoo eene bijzondere rust. Mansfeldt was er ook in wiens famille een zware slag plaats heeft gehad door het zoo spoedig, na eene ziekte van weinige dagen gevolgd overlijden, van de verloofde van zijnen  broeder. Deze man moet ook geloof ik vele beproevingen doorstaan.

Wij lazen in de Pradts nieuwste werk over Griekenland waarin de Aartsbisschop zoekt te bewijzen dat het toch geen Kristelijke zaak is, & het geloven hiervan voor de zaak der Grieken zelve nadelig zoude zijn. De stijl bevalt & sleept weg door de antithesis die niet op den hoeksteen des Christendoms is gebouwd. Men zal het eeten lekkerder kunnen bereiden fijner zijde & katoen[en] kleedjes dragen, & in het geestelijke des te wanhopiger kunnen worden want de vordering der wetenschap zonder de trooster Christus voert tot wanhoop want de mensch die hemel & aarde kan meten die de diepte der bergen onderzocht stoomboten  & stoomketels laat werken vraagt vergeefs naar zijn doel & zijn toekomst zoo hij het Christ niet gelooft. O God hoe heerlijk is het te geloven! O geef mij dit toch door uwe Genade.

pagina: 168

Zondag 26 Nov. 1826

Segt tot hen (soo waarachtig als) ik leve, spreekt de Heere Heere. Soo ik lust hebbe in den doot des godtloosen. Maar daarin (heb ik lust) dat de Godtloose sich bekeere van sijnen weg & leeve. Bekeert u, bekeert u van uwe boose weegen; want waerom soudet gij sterven O huys Israels. (Ezechiel 33 v. 11)

Over deze text hoorde ik eene hartelijke preek v Molenaar plat & ruw nu en dan, doch zoo dat ieder er voor zijn hart vrucht van kon hebben. Hij heeft wanneer men hem veel hoort iets dat waaragtig tot het hart spreekt. Uit de raet Gods verkondigde hij ons het besluit tot onze behoudenis. O mijn God & verlosser mogt ik tog de waarde uw[er] zaligmakende Genade gevoelen. Mogt ik u in Jezus Christus als mijn Verlosser kennen God welk ene heerlijkheid is dit. Maar hoe strijdt wereld trots, alles hier tegen. O het kinderlijk geloof, dat is alles.

Met 's Gravesande [Storm van 's Gravesande] was ik nog al veel heden & hoorde ook met hem Molenaars preek. Ik geloof dat hij innerlijk veel gevoeliger is, als hij uiterlijk schijnt. Zoo regt los zijn wij nog niet gekomen, doch gistere[n] was er meer toenadering.

'S ochend[s] met veel genoegen vorige annotatien gelezen. Weder bij Caroline gezeten & met haar gesproken en haar voorgelezen. Ik worde dan in dezen boven bidden & wenschen gezegend. O God schep mij een dankbaar hart.

Bij V d H [Van der Houven] zijn Verjaarfeest bijgewoond met de gehele famille. Het was genoeglijk. Ik zat naast Mev. van Gennep, die een goed verstand heeft. Haar man is een zonderling mensch die zoo zijnen eigene weg gaat. Over dC & C spraken wij nog veel. Ik imp. over Aladyn of de Toverlamp toegepast op de Verjaardag. Het was wel goed maar niet in deze hoogste kring, daar de stemming op dat oogenblik niet daarvoor was. Ik geloof dat ik nog eens in Proza zal improviseeren.

pagina: 169

Maandag. 27. Nov. 1826

Ende God gaf Daniel genade in de oogen en barmhartigheyt voor het aangesicht van den Overste der Kamerlingen ( Daniel 1 v 6)

Heerlijk is het hoe God ons nooit verlaat waar wij maar een vast vertrouwen hebben. Hij tog heeft mij thans genade in de oogen de Direct. gegeven ten minste van eenige hunner & kan dit doen waar en wanneer hij wil. Hoe gantsch anders was dit in het begin. Van hem alleen hangt het ook af of de nieuwe keuze mij ten zegen of ten ramp zal zijn. Laat ik maar maar voor mij zelven bekennen. Ik denk niet dat iemand ligt met mij te onvreden kan zijn. Ondertusschen het was dan tog zoo maar in het begin. Hoe bedriegen wij ons zelve in alles. God zie niet op mijne dwaasheid. Maar de anderen zoowel Schim [Schimmelpenninck] Cénie en Pieters als zelfs de bediendes Goudzw. [Goudzwaard] & Ond & Schenk &C schijnen tog alle bijzonder over zich zelven te vreden te zijn en nu zou ik dan juist anders moeten zijn. Ja zeker mij zelven ken ik, met mij zelven heb ik te doen. En kan ik mij ontkennen dat er niet een groot fonds van ligtgeraaktheid, oppervlakkigheid & zelfs luiheid bij mij ligt. Nu laat ik mij dat liever voor oogen stellen & God in alles om zijne kracht & hulp bidden.

Six Dit weet ik nu dat Six bedankt heeft als Directeur dit ook dat hij het besluit eerst ll Donderd[a]g dus 2 dagen na ons heeft gekregen. Na alles wat ik verneem, geloof ik echter ook, dat indien de Koning aandringt & hem het Presidentschap verzekert, hij het doen zal. Het komt nu alles op Z M aan. Is hij er op gesteld dat Six het wordt, dan zien wij hem weldra als Presid[en]t, doch heeft hij dit gedaan om weder een bedankje in handen te hebben en eenen andere maatregel kunnen nemen, dan weet ik indedaad niet welke deze zijn zal.

pagina: 169

Dingsdag & Woensdag 28 & 29 Nov.

Twee stille dagen. Alles onzeker wegens den nieuwe Directeur. Droevige tijding wegens Henry Gild [Gildemeester] die aan een zwaren Colicq lijd. Moge God hem genadig beterschap verlenen. In gezondheid des ligchaams voelen wij ons regt gezegend. In die der ziel was ik heden wat neergedrukt doch het schrijven over de Zendeling genootschappen heeft mij weder opgewekt. Er zijn zoo vele kleinigheden als de vrouw in de kraam ligt. meer als anders moet men op zich zelve acht geven. Van Messchert een Kristelijke en regt openhartige brief. Deze blik in zijn hart leert mij in het mijne gaan.

Ik voelde heden weder haat & wraaklust in mijn binnenste. God hoe weinig vast zijn wij toch. En ik had geen gelijk. Bewaar ons door uwe Genade, want wie behoudt ons anders.

Een belangrijk gesprek had ik bij de Jonge over den door Stuarts dood opengevallen post van historieschrijver, over een plan van Dubecq &C, doch hierover wel eens nader.

pagina: 170

[leeg]

pagina: 170

December

Zaturdag 2 Dec.

Deze week is geheel anders verlopen dan de vorige en terwijl ik toen dagelijks uitging, zoo bragt ik nu alle avonden ten mijnent door. Het ene & andere uiterste is niet goed voor mij. Eenige aan & toespraak is mij nu en dan nodig & tevens moet ik mij weder niet te veel verstrooien.

God zegende uitermate mijn huisgezin door de gezondheid van alle mijne lievelingen. Aangenaam zal het mij ondertusschen zijn alles weder beneden om mij heen te zien. Ik bid & lees wel doch zonder eenheid & orde. De vrouw is tog de ziel van het huisgezin en als zij er niet is bemerkt men veel meer haren invloed.

Grote angst hadden wij in deze week bij de ernstige wending die de ziekte van den goeden Henry Gildemeester nam. Het was een zware besloten Koliek & gedurende eenige dagen scheen er maar geene ontspanning te komen. Hartelijk beklaagden wij de goede Mimi, tot eindelijk gister avond een brief van Daan ons 's avonds p diligence verrastte ons meldende dat er gelukkig ontlasting gekomen was en nu het gevaar geweken scheen. God zij er innig voor gedankt.

Ook bij Dietje nam de kwaal eene zeer ernstige wending, doch ook hier scheen zich beterschap te doen gevoelen. Het speet mij hartelijk, doch kon ik er zo veel deel niet in nemen dan bij Henry. Wat heb ik tog met deze & Mimi sedert 1815 niet ge[onl],  ondervonden en genoten. God beware ons onberispelijk voor den dag zijner toekomst.

Mijne eigenliefde & accuratesse ontvingen eene gevoelige demoediging deze week door dat Donderdag middag bij een bezoek v J Bosscha deze mij al lagchende eraan herinnerde dat ik een burgerpligt verzuimd had. Ik

pagina: 171

wist mij volstrekt niet te bezinnen waarin ik misdaan had, tot op eene nadere herinnering het mij in eens in de gedachte schoot, dat ik vergeten had mijne Stephanus aantegeven. Nu was ik op eens geheel met spijt vervuld & er is eene zonderlinge zamenloop van omstandigheden geweest, die mij belet heeft om dus te spreken om er aan herinnerd te worden. Overal & door zoo velen was erover gesproken, eer ik er om gedacht had & zonder dat mij iemand deswegens had gewaarschuwd. Er is in de Hagenaars tog iets bijzonder laauws. In Amst is men warmer in de Vijandschap maar ook warmer in de Vriendschap. Enfin Goede raad was hier wel duur als zijnde de boeken van den Burgerlijke Stand reeds gesloten. Ik zocht de Jonge op die mij meldde dat weliswaar de zaak zijn beslag zoude krijgen, doch dat er omslagtige formaliteiten nodig waren, bevorens het zoo ver te kunnen brengen. Enfin het zij mij eene les, om op flaters van anderen niet te streng te zijn. Het is eene demoediging voor eigenliefde & hoogmoed want uitgelagchen zal ik genoeg worden & valse afleidingen zullen er ook genoeg gemaakt wordt. De eerste avond was ik er regt kapot over.

Wegens het Directeurschap in de Mij is niets nieuws. Men spreekt in Amst van eene nieuwe benoeming zonder er iets van te weten. Wat Z M wil is tot op dit oogenblik nog zeer problematisch. Van dezen kant wordt dit, van genen kant dat gesustineerd, doch het schijnt tog maar dat de H Six deze morgen nog goed nog afkeuring van Z M op het door hem ingezonden bedanken had ontvangen.

pagina: 171

Ik maakte deze week een Extrait raisonné wegens de zendeling Genootschappen & wegens Doornik. Ik repeteerde nog wat uit Homerus. Een avond was aan het Resumé van de H M en Dir gewijd, een ging er geheel verloren bij gelegenheid van de ongelukkige historie der vergeten aangifte. Ja vergeten moest ik niet, doch zou ik niet nu het eenmaal geschied is kunnen vertrouwen dat het goed is dat het vergeten wierd & zeker zijne reden gehad heeft. Juist op den Maandag toen ik waarschijnlijk zoude hebben aangegeven was ik een oogenblik van het bureau gegaan. Goudzwaard, die mij zeker anders zoude gewaarschuwd hebben in de volkomen overtuiging dat ik toen na het stadhuis geweest was.

Ik correspondeerde nog al over een & ander. Tot de beantwoording v den brief v ter Borg voelde ik mij nog niet opgewekt. Wegens dezen loopt het erg. St. [Steven de Clercq] schreef mij, dat voorleden Zondag er twee Diakens, P. Huidekoper & M Westendorp in de kerk geweest waren om te collecteeren, zijnde dit de twee eenige diakens die er op een ogtend waren, en zijnde de derde na de preek gekomen alleen om te collecteeren. Zoo lang ik lid der Menniste Kerk geweest ben, is zoo iets nog niet gebeurd. God vergeve dengene die dit deed, deze zonde.

Le Chev. [Le Chevalier]  is weder in Amst. Hij schijnt ontmoedigd te zijn & de zaak om dus te zeggen te hebben opgegeven. Men schijnt te vrezen dat zoo het bedanken v Six aangenomen en er eene nieuwe Nominatie gemaakt wordt alles zal aangewend worden om d'Ol [D'Olislager] te doen benoemen. Ik geloof niet dat het gelukt want het zoude mij ten hoogste verwonderen indien V H [Van Halteren?] die door de Amsterdammers niet

pagina: 172

staatkundig schijnt behandeld te zijn tog niet als het er op aankwam aan eenen Hollander de voorkeur boven een Brabander zoude geven. Nog geheel raadselachtig is het hoe de loop der zaken zal zijn.

Wiselius geeft een boek uit over het toneel waarin hij, de eeuw & de liberalen bijzonder havent.

Bedroefd worde ik door de bitterheid die in de Godsdienstige geschillen meer & meer begint te heerschen. De Recensies zijn invectives. Zoo las ik die nog op het stukje van James tegen  l'Ultramontain waarin hij getoond heeft en naar mijn inzien met klem van redenen dat tegen de waarachtige leer des Christendoms steeds beide Phariseeers & Sadduceen, Roomsch[en] & Neologen vereenigd waren. Is dit nu eene wederlegging. Zoo iets laat zich niet goed praten. Dat egter van den andere kant deze andere dikwijls extrepide hunne oordelen & dit te algemeen vellen is niet minder waar. Zoo vond ik nog het oordeel van D Hogend. [Hogendorp] over de Zendelingen heden ontvangen. Doch genadige God laat mij eerst de bitterheid uit mijn eigene hart weg doen, en dan gevoel ik hoe ook de buitenwereld, ons niet meer hinderen zal. Hoeveel wrevel boosheid bitterheid huisvest er nog in mijn hart. Zo schaam ik mij nog dat ik heden ene hardheid zijde. Eene arme vrouw viel mij lastig. Dit hinderde mij en daarom vertelde ik aan mijn meid dat ik wist dat zij aan den drank was, waarmede deze niets nodig had. O God ik beschuldig andere[n] van bitterheid & heb mijzelven nog van zoo veel te beschuldigen. Jezus Christus, mijn God & Zaligmaker mogt ik u tog in alles navolgen, mij aan gene mensch vasthouden & niet bang van het geschreeuw aan welke zijde ook waar men u alleen denkt te verstaan. Schept gij den nieuwen den hemelsche mensch in mij, op dat hij u meer dan de wereld aankleve.

pagina: 172

Dec 7. Donderdag

Weder een halve week vervlogen. Nu eens achter uitgezien. Wie weet of ik ooit deze regels hoewel het thans mijn voornemen is, herlezen zal. Of zij vergaan of zij komen misschien in handen van de anderen, die door de zorgen van hunne leeftijd medegesleept, weinig lust zullen hebben de aantekeningen dezer dagen te doorkruipen. En tog God weet waarom maar ik heb eene soort van instinct, die mij hiertoe drijft. Wat is het leven zonder het geestelijk beschouwen van dezelve. Er zijn dan tog maar zulke menschen die men geestelijken in de taal der zoogenoemde dweepers noemt bij wie het geestelijke boven het ligchamelijke gaat. En dit kan toch niet anders dan door de Genade van God. Maar zoude Gods genade zich bij dezen bepalen, dat kan ik niet aannemen. Zoo even verlaten ons Bosscha & zijne Vrouw; ik heb hen hartelijk lief wij spreken genoeglijk met elkander zelfs met hen over godsdienstige onderwerpen. En egter geestelijke gemeenschap is er nog niet tusschen ons. Ik voel wat dit is, maar sta nog niet op de hoogte om anderen op te leiden. Gedurende zoo veel oogenblikken van den dag voel ik mij door het wereldlijke weggesleept, dat waarljk die oogenblikken aan overdenking over mijzelven & mijn leven gewijd, gering genoeg in getal zijn.

Dec 11 Wat zal ik van deze voorleden week zeggen. H Mij was schering & inslag. Lange vergaderingen zonder einde zoodat me er flaauw van wordt. Onaangename toon vooral veroorzaakt door de onzekerheid waarin wij ons weges alles wat na 1e Jan bij ons gebeuren zal, bevinden. Dit maakt dan ook den President knorrig, die men deze laatste weken nog al door vele moeilijkheden bezet ziet & het behoeft bijna niet aangemerkt te worden dat alles er niet krachtiger door wordt.

pagina: 173

Huisselijk leven Daar Lina weder beneden is verkrijgt dit eenen nieuwen zegen. De Jongens lief & druk. Laat ik doch in alles zachtmoedig & bedaard met hen zijn. Lezing & alles komt weder terug.

Schimmelpennnick Regt aangenaam Diner bij Schim. Als ik dan eens het gene mij niet veel gebeurt zie dat de  menschen mijne discoursen aanhoren en er eenigen smaak in vinden draaf ik te veel door.

Geestelijk leven. Over dC & de zijnen zoude ik veel kunnen zeggen. Ik vrees zij te veel eene secte in het leven ook naar het uiterlijke zullen beginnen uittemaken. Met alles kan ik mij nog zoo niet vereenigen. De brieven van da Costa die ik deze week ontving waren allerhartelijkst aller christelijkst.

Leerrede v Molenaar. Allerstrengste & doch allerhartelijkst[e] aanbeveling van den text Uwe wille Geschiedde. Wij moeten bidden om onzen wil geheel aan die van God in kleine en grote dingen te onderwerpen. Ja dit moet het zijn. Er waren een paar uitdrukkingen die mij te hard voorkwamen doch die ik geloof dat in eenen gezonde zin opgenomen mogten worden.

Mev Belmonte is allerstichtelijkst & Christelijkst met volle getuigenis haars geloofs gestorven. De brieven van d C daarover in deze week ontvangen zijn allerbelangrijkst.

Van Messchert had ik ook een brief. Hij is nog al neergeslagen. Het orthodoxe geloof is het ware en op den Bijbel gegrond naar mijn gevoelen, doch men moet ook alle deze zachte uitdrukkingen van den Bijbel aannemen. God wil dat alle menschen Zalig worden. Deze woorden staan

pagina: 173

daar niet voor niets.

Soirée bij Elout Bont gewoel van menschen Gezelschap & ondertusschen niet familiaarer dan aan de beurs. Men moet iemand kennen om hem te durven aanspreken. Alles krielde van kruissen en linten. Ik leerde de Colonel Ragay kennen die mij Butler's Erasmus leende. Ik verachtte deze wereld & zag er de nietigheid van in. Hoe filosofisch. Indien egter een paar der aardigste vrouwen of meest onderscheidene heeren mij eens hadden aangesproken & Complimenten aan dezen improvisator gemaakt dan zou ik die wereld vrij wat aardiger hebben gevonden. O hoe moeten wij toch ons zelve op de hielen volgen, hoe onbarmhartig zijn dikwijls onze eerste invallen en denkbeelden. God wees met ons door uwe Genade in Christus.

Mijn twede druk kwam eindelijk voor den dag. Ik maakte twee verzen & zond een Exemplaar aan de Koningin en een aan de Princes v Oranje. Bij die gelegenheid bezocht ik den Heer van der Duyn van Maasdam, die mij voorkwam een zeer goeden toon te hebben. De gedurige hartlijkheid van dien man voor Goudzwaard getuigt zeer voor hem.

Ik schreef aan Cris Gildemeester die mij hartelijk over de ziekten van Henry, & v J[?]Fock & derzelv[er] redding geschreven had. Daar viel het mij in zoo de redding des ligchaams zoo vele vreugde verwekte, hoe groot moet dan de Vreugde wegens de redding eener onsterfelijke ziel zijn. Ik was regt aangedaan bij de lezing van dien brief & vond derhalve er pligt in om zoo aan Cris mijn ouden vriend ook te schrijven.

pagina: 174

Aan ter Borg schreef ik; ik was huiverig wat aan den goeden man te melden. Hij is weder sterk beproefd door het verlies van een dochtertje. Gods zegen zij met den waardigen man.

Bilderdijks Navonkelingen zijn uit. Er wordt voornamelijk gesproken over zijn vers op de Lofredenaars v Kemper waarin hij Borger voor een aap uitscheldt. God weet waarom diergelijke dingen er bij moeten zijn, waardoor het uitwerksel van het indedaad stichtelijke & treffende wordt weggenomen. Verachten doe ik daarom egter Bild. geenszins zoo als V K [Van Kampen] schrijft.

In Woodstock las ik nog al veel & dit met een bijzonder genoegen. Merkwaardig is het hoe of W Scot [Scott] zoo den toon van iedere secte van de Independent[s] & de Presbyterians[], welke laatste hier weder bijzonder goed geschilderd is, kan aannemen. Ik kwam daardoor nog al veel tot nadenken & zag hoe gevaarlijk het was de bijbel in de buitenwereld te brengen en op de betrekkingen der Mij toetepassen bevores het hart geheel gereinigd te hebben, en hoe zeer daarin de geest des onderscheids moet plaats vinden. Hoe menig moord is er niet, door een text geregtvaardigd geworden. God heilig ons toch in uwe waarheid. In het O T is ook Christus verkondigd geworden doch ik vrees dat men het O T te ligchaamlijk zal willen appliceeren; ten minste, er is dunkt mij in de laatste aanspraak v daCosta zulk eene strekking om zoo geheel de profeet van het O Test te wezen.

Ziedaar de merkwaardigte punten dezer week. God leide mij in de nieuw ingetredene met moed & geloof. Moge het mijne lust wezen zijn wil te doen.

pagina: 174

Dingsdag - Donderdag 12. 14 Dec

Dezelfde onzekerheid weges den staat v zaken na 1e Jan. dat natuurlijk bij ons de gemelijkheid vemeerdert.

Een Duitsch[er] Buckeberg was hier met eene recommandatie van Gericke. Hij reisde voor den Graaf van der Recke die bij zijn instituut ook een aan de Caligo fabriek heeft. Het scheen een goed Christelijk gezind mensch te zijn, hoewel onze kennis zich niet bijzonder ontwikkelde.

J Bosscha is teleur gesteld. Capellen is Conrector geworden. Ook hij heeft nodig op Gods genade te drijven. Moge God hem alles zijn.

Gister[en] brief van Dwars. Heerlijk over ter Borg en zijne kinderlijk[e] overgave aan God. Dat Dwars dC & C niet meer ziet & hunne schriften niet meer leest bevalt mij niet. Dit moet tog in de oogen zijne[r] vrienden zijn als of hij hen geheel verlaat & denkt dat zij niet voor de waarheid strijden.

Een steen des aanstoors. Het sterfbed van Talma is kalm geweest[.] Met den naam van Voltaire op de lippen stierf hij. Met hoe veel strijd was daarentegen het sterfbed van Lavater van Stilling vergezeld. God zet dus niet altijd het sterfbed tot teken van den krans der overwinning. De dieren sterven kalm. Hoe steekt in deze Vie de Talma à 50 c uitgegeven ongeloof en het schuim der revolutie weder op. Doch hoeveel gebreken hebben altijd de Cavaliers & de royalisten van 1789 gehad.

Dingsdag sprak ik te veel zonder het vooraf te willen, doch schaamde ik mij naderhand. Gister[en] vis à vis Schim [Schimmelpenninck] was mijn toon niet goed 'tgeen ik echter door Gods goedheid des s'middags nog herstelde, door een briefje aan hem & ijverige bewerking van het plan van het adres aan Z M.

pagina: 175

De gebeurtenis van den dag is de inval der uitgewekene Portugezen in Portugal. Men ziet daarin weder veel te gemoet. De politique Zwaarhoofden voorspellen onweder. In de Effecten ziet men een nieuw plan te gemoet. Alle Effecten slap.

Hogendorp beviel mij goed heden. Zijn inzigten zijn regtvaardig & hij heeft waarlijk niet veel van een dweper maar scheidt te streng af & condemneert te veel. Wij spraken veel over de Zendelingen. Dat handen opleggen op de Zendelingen door alle de leden eener uit vele gemeenten bestaande & door den Koning benoemde Commissie, houde ik echter voor onbetamelijk & ongeoorloofd.

Donderd[a]g - Maand[a]g 14 - 18 Sept. [December]

Korte dagen - nattig weder - Lamme vergaderingen aan de Mij. In God & in huislijke zegen is kracht.

Zaterdag avond genoeglijk bij Rapperd met de de Jonge's. Gistere[n] stichtelijke preek v Molenaar over de wederbelofte v de Messias in het paradijs. De man preekt regt hartelijk ik kwam te huis vervuld met eerbied & liefde voor God & Christus. O mijn God & verlosser volbreng doch het goede werk in mij. Woodstock eindigde ik met een bijzonder genoegen. Men moet tog voorzichtig zijn. Het misbruik van de woorden des Bijbels door de Partijen v dezen tijd gebezigd & hier zoo juist voorgesteld, zoude wel eens het gebruik in minachting kunnen brengen & dit ware niet goed. Men zoude hierdoor tot een koud medium terug gedreven worden.

Met Bosscha & zijn vrouw genoeglijk bij elkander geweest. Hij is in zijne verwachting weges 't Conrectorschap te leur gesteld. Geestelijk ontwikkelt zich onze betrekking nog niet.

Heden groote teleurstelling voor mij in vele opzigten.

pagina: 175

daar ik vernam dat de H V. d P [Heer van der Poll] gecontinueerd was geworden. Zelden was mij eene Carriere zoo z[onl] toegeschenen als de maanden die wij nu te wachten hadden. Egter de teleurstelling voor hem is nog veel groter. Gods wil geschiedde in alles & onze vreugde zij het deze te doen. Wie weet wat goed & wat indedaad nadelig voor ons is God alleen.

Dingsdag. 19 - Woensdag. 27. Dec

Het Kersfeest vlood genoeglijk. Dat dit een feest was had ik vroeger dikwijls niet zoo ingezien & dikwijls deze dagen als vervelend beschouwd. Ik voelde mij nu egter opgewekt en had oogenblikken waarin de verschijning v Christus mij indedaad lief was. Doch in de wereld vervalt men zoo spoedig weder tot innerlijke verlochening. O God wees ons toch hierin genadig.

'S Zondags deed Caroline haar Kerkgang. Chaufepié preekte zeer opwekkelijk over de text v Maleachi waarbij de Messias voorspeld wierd. De Godheid Christ[i] stelde hij krachtig daar.

Maand 1e Kersd bij Molenaar indedaad eene feeestrede over de geboorte v Christus. Er waren wel eenige herhalingen in, doch de indruk van het geheel was regt stichtelijk.

Dingsd. lazen wij eene preek van ter Borg. De hope beschaamt niet, eene bedaarde logische uiteenzetting van de kracht der genade Gods in Christus. Hoe wordt deze gezegende man in dit opzicht miskend.

Charlotte is eenige weken bij ons geweest & verliet ons heden. Het is een allerliefst meisje. Zij heeft eene zeer levendigen geest & iets zeer knaps & cordaats. Bij onze godsdienstige lectuur toonde zij altoos regt vele deelneming & een vlug begrip.

Steven had hier de kersdagen doorgebragt. In eenige maanden was hij hier niet geweest. Ik had

pagina: 176

mij hier een groot feest van zijn komst gemaakt & bragten wij dan ook dezen dagen zeer genoeglijk door. Hij heeft een helder verstand & ook wel een warm hart, dat echter moeilijk de schors doordringt. Misschien egter ook dat hij nog een oude schroom voor mij heeft ten minsten op de gewigtige punten liet hij zoo zich niet uit.

Gistere[n[ Diner hier. Zoo geheel iets anders als onze vroegere Amsterdamsche famille Diners. Het was nu zoo tusschen het brillante & het famillaire in. De jonge Groen die ik ook gevraagd had, bevalt mij zeer goed. Ik wist niet dat hij bij Bild Collegie gehouden had.

Heden Maatschappij Diner bij Pieters eene repetitie der voorgaande Diners in dien trant, die juist niet veel indruk nalaten.

Bij mij had V Huellen[?] een zonderling & wild mensch die echter indedaad een goed oordeel heeft, den hogen toon. Hij verhaalde onder anderen dat de eenige boeken die nu bijna in Colombia gelezen wierden waren Rousseau voor de Staatkunde, Pigault le Brun en de allerinfaamste werken van den [onl] de Saa'de [de Sade] die ook in 't Spaansch vertaald waren geworden, & waaromtrent hem een boekverkoper geraden had, dat de Mij daarvan een honderdtal Exemplaren moest zenden. Van dezen is de zoo beruchte Justine.

Bossch [Bosscha] verhaalde mij dat bij het Grieksche Comité  een brief is ingekomen van een hollandsch officier die op een brander van Canaris dient, en veel goeds van dezen & van de zaak der Grieken verhaalt.

In de staatkunde is sedert de aanspraak van den Baron de Danás [de Damas?] de vreze voor oorlog weder verdwenen.

Een brochure v Groen over den tegenwoordigen oorlog in Portugal is zeer belangrijk geschreven hoewel het

pagina: 176

wat zwart gekleurd is, & het altijd gewaagd is, de omstandigheden, die nog zoo geheel onrijp zijn publiek te beoordelen.

Wiselius na beurtelings de liberalen en DaCosta te hebben aangevallen, valt nu op de dichters van onzen tijd aan in een hekeldicht, dat hij ook niet had behoeven te maken dunkt mij, en waarin hij van dezen en genen onder anderen gehele volzinnen aanhaalt.

W de Vos Jr. is de diaken geweest in de Menist[e] Kerk, die toen hij bij ter Borg moest collecteeren niet in de kerk is gekomen, dan alleen om te collecteeren. Dit heeft veel opziens verwekt daar zulks bij ons, voor zoo vele ik het mij herinner nimmer het geval is geweest. God vergeve hem deze Zonde. De Naprater, een satyricq Journaal met een kleine antiliberale kleur haalt hem deswegens over den hekel.

De wet op het Budget is gevallen voornamelijk uit hoofde van de millioenen die voor de aanvankelijke Communicatie Dijk tusschen Het Vaste Land & Marken, het begin van de afdamming van het IJ gevorderd wierden. Amsterdam is daar zeer tegen.

Men heeft plan in Amst een groot afgezonderd Entrepot te bouwen.

Er is hier een Jonge vioolspeler, Sigismund nog maar 15 Jaar oud, die ook in talen & wetenschappen voor een wonderkind doorgaat.

De Haagsche Courant komt geheel in handen der Regering & deszelfs Redactie wordt aan de Jonge opgedragen 'tgeen voor dezen zeker geen gemakkelijke post is.

.

pagina: 177

Een gruwelijke daad is hier ll Zondag gepleegd. Een man uit de fatsoenlijke burgerclasse de metselaar Pino Post, heeft ten gevolge van eenig verregaand ongenoegen met zijne vrouw, die de roem schijnt te hebben zeer braaf & & godsdienstig geweest te zijn een pistool genomen & heeft haar dood geschoten. Het was een liederlijk mensch & dronkenschap & ontucht schijnen de weg tot deze misdaad gebaand te hebben. De man moet al zeer ver verwilderd zijn. God bewaar ons voor den eerste stap der zonde. Hoe holt men op dien weg voort.

Sch. [Schimmelpennick] was steeds zijn oom Nahuys verwachtende, die nu in volle glorie naar de Oost terugkeert & nu met de Neerl. Koningin vertrekken zoude. Heden verneemt hij op eens uit Brussel v hem dat hij zijne reis nog wel een paar weken zoude willen uitstellen en dit wel daar hij juist getrouwd was, iets 'tgeen de famille die dit geenzins verwachtte, met bijzondere bevreemding vernomen heeft.

pagina: 177

[leeg]

pagina: 178

[leeg]

pagina: 178

[geen pagina]

pagina: 179

[archiefaantekening:] Verzameling De Clercq

pagina: 179

[Archiefaantekening:] F XIII c Cahier littéraire 1826

pagina: 180

[leeg]

pagina: 180

[archiefaantekening:]

1826

Cah. Littéraire

pagina: 181

[leeg]

pagina: 181

Litt/. 1826

Jan 1 Gister avond bij J Boss [Bosscha] gelezen de Jonge's verhandeling over den invloed van de oprigting van het gemeenebest der Nederlanden op het overig gedeelte v Europa. Hij beschouwt deze invloed eerst wat Staatkunde 2/ wat handel & scheepvaart 3/ wat de verspreiding der denkbeelden van Staatkundige Vrijheid betreft. Er is veel goeds & waars in. Naar mijn inzie[n] had de beschouwing van het twede gedeelte vooral nog meer door voorbeelden kunnen opgehelderd worden. De invloed van de Godsdienstige denkbeelden is dunkt mij veel groter dan hier uiteen gezet is. Het derde gedeelte is het zwakste & zoo als Bosscha aanmerkt de invloed van het bestaan van het Gemeenebest der Ned te veel met dien van de oprigting verward. Het geheel is een lezens waard[i]g stuk, met wijsheid & bedaardheid opgesteld.

Prof Tideman verhaalde mij dat daar hij zich in een Grieksch Comit[é] had laten benoemen Bild hem zijne vriendschap formeel had opgezegd. De vrouw[en] bleven elkander egter zien.

Prof Tid. meende dat het drukken mijner Verhandeling over de Volksvertelsels in het Oudheidkundig Journaal van Reuvens Westendorp aanleiding tot den twist tusschen dezen beiden had gegeven. Ik zeide hem dat er nooit kwestie geweest was dit stuk in de Antiquiteiten te plaatsen. Uit een brief van Westendorp scheen het echter, als of er over dit stuk eenige verschillende denkbeelden door deze beide heeren geopperd waren. Hoe of waarom[,] daaromtrent vind ik volstrekt geen licht.

Lavaters Leven. 3e deel

1786 Nieuwe aanvallen op Lavater, hij wordt van cripto Catholicismus beschuldigd - (1786 & 1787) na Bremen beroepen doch blijft bij zijn gemeente. Hij brengt zijn zoon na Göttingen & bezoekt ook

pagina: 182

Bremen waar hij met veel liefde ontvangen wordt. Zijne vijanden zien hierin een nieuw bewijs zijn[er] ijdelheid. Hij schrijft zijn Nathanael of over de even zoo zeker als onbetoogbare Godlijkheid van het Christendom. Hij schrijft tegen eene ongegronde voorzegging van een aardbeven in 1786, waaraan veel geloof gehecht wierd. Hij wordt Predikant (eerste) in de St Pieters gemeente in zijne Vaderstad & volgt Pfenninge[r] hem op in[?] die welke hij tot nu toe bekleedde. Zijn voorgevoelen omtrent de wijze van zijnen dood. Onvermoeid blijft hij in alle opzigten en werkt in vele vakken. Zijn gemengde ongelaatkundige regelen tot zelf en menschenkennis geeft hij ten voordele der armen uit. Zijn Handbijbel voor Lijdend[en] is troost uit het Euangelie op zijne wijze opgedischt. In het gesprek tusschen twee volksleeraars weet hij zelfs Bahrdt die alle openbaring met voeten wierp op eene wijze intevoeren waarin hij, wat zijn hart betreft, op eene goede wijze voorgesteld wordt. Het menschelijke hart een Gedicht schreef hij op uitnodiging van Prins Eduard van Engeland. Vele schriften gaf hij in zijn handbibliotheek voor Vrienden die niet terstond in den Boekhandel kwam. Avonturiers verschijnen hier en daar en zoeken onder de naam van den zoon van Lavater de medelijdende menschen opteligten. Het sterfbed zijner schoonmoeder was heerlijk. Te Bazel had hij Necker leeren kennen. 1789 Zijn zoon die arts wordt, huwt tot zijne grote vreugde - p 172 Lavater['s] denkbeelden omtrent de voldoen[i]ng eenigzints van die der orthodoxen afwijkende - Gewoonte v Lavater zijn losse gedachten in hexameters op enkele kaartjes  te schrijven en die naderhand onder den naam van Gedachte Bibliotheek te rangschikken. 1790. Lavater wierd geroepen bij de Princes te Mompelgard om daar het avondmaal te bedienen en predikte over het gezegde v Christus Leert van mij. 1790 wordt hem een kleinzoon geboren - Stolberg komt te Zürich

pagina: 182

en stemt met Lavater overeen over het belang om in den tijd van Antichristendom en zoogenoemde verlichting pal te staan. 1792 verliest Lavater zijnen getrouwste en vertrouwdste vriend & medearbeider Pfenninger die altoos met koel verstand de uitboezemingen van zijnen dichterlijke vriend getoetst had. In 1793 reist Lavater naar Coppenhage werwaarts vele zijne[r] vrienden aldaar hem genodigd hadden. Lavat. bezoekt op deze reis Hendrik 43e Graaf van Reus. Met Reinhold te Jena verstond hij zich zeer goed & bragt met dezen en Wieland eenen alleraangenaamste avond door. In Denemarke[n] leerde hij de familles Reventlow & Schimmelman [Schimmelmann] kennen, wierd vooral door de famille van den Minister Bernstorf die een der oorzaken van zijne reis na Coppenhage was, zeer vriendelijk bejegend. Ook de dichteresse Brun zag hij aldaar. Verder sprak hij ook Claudius & Klopstock en hernieuwde de kennis met  Jung Stilling. Van Lavaters reis komt het eerste gedeelte uit & wordt hevig aangevallen daar het misschien te veel bijzonderheden behelsde. Men geeft den naam van Lavaterianismus aan het vinden in de H S van het geen L. er ook waarachtig in zag. (Merkwaardige gelijkheid p 295 & S. tusschen de beschuldigingen aan hem & aan dC. aangewreven, p 295 dat hij niet genoeg uitlegkundige wetenschappen bezat en de nieuwe uitlegkunde niet verstond p 296 Geheel veranderde toon van de voorstanders van het nieuwe Systema die meer & meer bitter worden. Lav.'s ziekelijkheid neemt toe. Hij ziet zijn dood voor oogen. Hess zijn getrouwe vriend wordt Antistes. Zijne dochter huwt met George Gessner. Lavater hoort met eenige vrienden voorlezingen van Fichte toen te Zürich & bewondert het scherpziend verstand van dezen. Lav. had door zijn Iets over Pfenninger tot het onderhoud van het gezin van dezen brave man bijgedragen. Zijn woorden van Jezus

pagina: 183

waarin verzamelingen van gezegden, zoo als hij dacht dat de Zaligmak[er] had kunnen spreken. Zijn Zondagsblad en Weekblad voor Vrienden onderhielden door preken fragment[en] uit zijn Dagboek &C eenen Christelijke geest. Ook gaf hij nog 24 voorlezingen over Joseph en een klein werkje Regelen voor kinderen. Zijn vriendschappelijke Brieven aan zijn vrienden & vriendinnen waren met een algemeen & teves met een allerbijzonderst oogmerk geschreven. Zijn weekblad in 1798 had betrekking op de tijds omstandigheden. Zijn Testament aan zijn Vrienden behelst bijzonderheden hen betrekkelijk en gedachte[n] over verscheidene godsdienstige onderwerpen. Belangrijke redevoering door L. in 't Latijn gehouden bij het jaarlijks herdenken aan Felix & Regula de eerste verkondigers van het Christendom in Zwitserland.

Vierde deel.

L. meer in zijne staatkundigen werkkring - eerst ingenomen met de beginselen der fransche omwenteling, ziet weldra derzelver strekking in. Zijn belangrijke preek 28 Oct 1792 over de woorden van Salomo Een woord, gesproken op zijnen tijd is als gouden appels in eene zilveren schaal. Hij waarschuwt voor de gevolge[n] & overwaaying der fransche Grondbeginsels. Op 3 feb 1793 vergelijkt hij het gedrag der franschen tegen hunnen Koning met de Grootmoedigheid van David omtrent Saul. In 1795 beginnen de onlusten tusschen de inwoners van het land & die van de stad. Te Stofa ontstaan de eerste onlusten. Lav. zoekt alle tot vrede te vermanen & de regering tot een zacht vonnis omtrent diegenen die in deze onlusten als schuldigen gevat waren & veroordeeld zouden worden. Het volk wierd in Zwitserland langzamerhand opgehitst eerst in 1798 begon de omwenteling door te breken. Stad en land worden gelijk gesteld. Eene nieuwe regering wordt benoemd. De Fransch[en] trekken Zwitserland in, L. doet op den dag dat zij Bern binnen rukken, eene

pagina: 183

opwekkelijke preek tot aanwakkering van het geloof in de Voorzienigh[ei]d. De Fransche eischen 3/mill contributie v Zürich, die alleen van de oude Regenten door de burgers gevorderd wordt, 't geen L. als onregtvaardig beschouwt. Hij predikt met moed en kracht bv 13 may ten twede male over den text, Spreekt wat der gezonde leere betaamt. Hij schrijft aan Rewbell een geschrift onder den naam van Een woord aan de groote natie. Hij zamelt tegen den wil der regering giften voor de offers der gruwlen in de Unterwalden. Hij spreekt met kracht, ten opzicht van het Helvetisch Directorium. In 1799 worden tien der braafste burgers van Zürich gedeporteerd. Lav. drukt op alle wijze zijne verontwaardiging over deze handelwijze uit. Zich te Baden bevindende voor zijne gezondheid, wordt hij, na eene pijnlijke nacht op eens gevat en naar Bazel gedeporteerd. 'S nachts kwam men te Zürich in zijn huis, onderzocht zijne papieren en nam er een groot gedeelte van mede. Aldaar( te Bazel) wierd L. verhoord & sprak met de meeste vrijmoedigheid & het zonderling en treffend gevolg was dat hij losgelaten en vrij verklaard wierd. Moeilijk viel het hem nu Zürich te bereiken hetwelke thans door de Oostenrijkers bezet was. Door den moed eener Vriendin kwam hij door de fransch[e] voorposten en  kwam 16 aug. weder in Zürich terug. Met de levendigste vreugde wierd hij onvangen, en predikte over Lukas 8 v 10 Wat zullen wij doen. Hij wierd bij den Aartshertog Karel geroepen, dien hij hoogelijk prees. In 1799 26 Sept. wierd Zürich weder door de Fransch[en] ingenomen en alleen Lavater was het offer van dezen dag, daar hij door een Duitsch sprekend Grenadier die tot de fransche Armee behoorde en dien hij een oogenblik vroeger op wijn onthaald had, in het lijf wierd geschoten. Gedurende het sterkste lijden bleef hij onvermoeid werkzaam & schreef nu onder anderen zijne brieven over het Deportatie wezen. Ook zijne briefwisseling zette hij onafgebroken voort.

pagina: 184

Lavaters dank voor zijn lijden. Hij herstelt zoo ver dat hij den predikstoel weder kan beklimmen en zijne overige pligten waarnemen. Hij schrijft eenen dreigenden brief aan het Directorium hen aanmanende een einde aan zijne onregtvaardigheden te stellen. Hij vervaardigt een allerbelangrijkst gebede boek. 185 & s zijn allerwaarste & krachtigste uitdrukkingen over het gebed vooral p. 193 het bidden in den naam van Jezus (God wat had gij dien man geleerd, wat een meer innige waarachtig christelijke toon, als in het begin van zijn leven. Met kracht en vuur schrijft hij nog de brieven van Saulus en Paulus en zoekt de haat tegen Christus en de liefde jegens hem te schetsen. Nog aan den oever van het Gaf maakt hij een plan van het geen hij zijn Zwanenlied of de laatste gedachten van een scheidende omtrent Jezus v Nazareth wilde noemen. Op den 14e Sept houdt hij nog bij het Avondmaal de laatste aanspraak  aan zijne gemeente. p 210. Hartelijke brief door Lavater aan Stilberg bij zijne verandering v godsdienst geschreven waarin hij egter verklaarde nimmer katholijk te kunnen worden. Nog vier weken voor zijn dood schreef hij een gedicht Zürich in de 19e eeuw. Lavater blijft werkzaam tot het laatste oogenblik zijns levens. Zijn gedenknisblatje voor hem die hem gewond had. Bijna stervend bezocht hij zijne stervende schoon zuster. Hij beleefde nog de nieuwe eeuw & dicteerde er nog eenige regels op. Hij stierf 4 Januari.

Bibl.univ [universelle] Juillet 1825 On trouve un Extrait de l'ouvrage de Mr de Hammer intitulé des Osmanischen Reichs Staatsverfassung, 2 vol. 8 qui donne des détails curieux sur la manière dont tout est arrangé à la chancellerie Ottamane ce qui est bien plus administratif et ressemblait à une bureaucratie Europeenne qu'on ne le croiroit.

L'ext. du nouv. volumes de Barante hist des Ducs de Bourgogne contenant l'histoire de le fameux Tournoi sous Philippe de Bourgogne

pagina: 184

dans laquelle un projet de Croisade fut arrêté.

La notice sur Goethe de M Stapfer est intéressante. J'y vis entreautres que la mort du fils du célèbre Jeruzalem avoit donné l'idée de Werther. Rapprochement des physionomies de Goethe & Homère par Lavater.

Le morceau sur les fables Russes imitées de M. Kriloff par plusieur poètes francais est très intéressant. L'introduction de Mr. Lemontey me parît très piquante. Un pauvre pêcheur né près d'Archangel. Lomonosoff donna peu avant le milieu du 18e siècle aux Russes leur première grammaire et leur premier dictionnaire. La langue Russe parlée sans dialects. Kriloff et Karansai[?] paroissent être ceux qui en vers et en prose écrivit le mieux le Russe.

St. Petersbourg, le siège du gouvernement est autant une colonie d'Europe qu'une capitale de la Russie.

On peut poser en règle, que les qualités qui rendent une langue poétique ne sont nullement celles qui la rendent communicative.

A Cappadoce. Lofrede op Brugmans. (S. J)

De Brugmansen afkomstig uit den Paltz - Georg Brugmans leeft op 't huis ter Brugge nabij Düsseldorf wordt door de Spanjaarden bij hunnen inval in 1599 vermoord. Zijn twee oudste zonen begeven zich na Holland. De jongste wordt Grootvad. v Antonius Brugmans die Professor in de Wijsbegeerte te Franeker & te Groningen wierd. S J Br. 24 Maart 1763 geb. Hij is een schrander kind wordt door zijn Vader tot wetenschap en door zijne moeder tot Godsvrucht opgeleid. Hij zoekt de merkwaardigheden van den Groningsche grond te leeren kennen. Hij wordt te Dijon bekroond wegens eene Verhandeling over de vergiftigde planten op de landerijen en de middelen om dezelve door nuttige te vervangen. Bij het verkrijgen van den graad van Doctor in de Wijsbegeerte doet hij eene belangrijke dissertatie over de Steensoorten in Groningerland.

pagina: 185

Hij beantwoord eene vraag van de Academici te Bordeaux over de kentekens waardoor men gewaar kan worden, wanneer de eikenbomen hunnen groei volbragt hebben. Merkwaadig zijn de opmerking[en] door hem gemaakt over eenen zwavelachtige damp die in 1783 veel schade vooral aan de gewassen in Groningerland aanrichtte. Ook eene verhandeling van hem over het Doluk (Lolum) wierd door de Berlijnsche Academie bekroond. Op zijn 22e Jaar wordt hij Doctor in de Geneeskunde en voegt zich meer naar de begrippen der Dunamici de in navolging der begrippen van Stahl hoewel deszelfs begrippen eenigzints wijzigende in de bijzonderheden die de geschiedenis des ligchaams opleverde de werking van een hoger geestelijk levensbeginsel erkenden. Bij zijne aanvaarding van het Docters ampt hield hij een dissertatie over de etterwording waaromtrent hij eene geheele nieuwe Theorie daarstelde, die bijna algemeen door binnen & buitenlandsche geleerde wierd aangenomen. V Swinden voorspelde van hem gelijk Boerhave [Boerhaave] van Camper dat hij een groot man zoude worden. Na eenige maanden wordt Brugmans tot Hoogleeraar te Franeker in de Wijsbegeerte & Sterrenkunde benoemd. Hij volgde daar v Swinden op, doch wierd zeer kort daarna door invloed v Bleiswijk Professor te Leyden in de Kruidkunde. Hij sloot zijne loopbaan te Franeker met eene Verhandeling over den aard der Friesche bodems. Hij beval in zijne Intrée redevoering te Leyden vooral de beoefening der inlandsche kruidkunde. Zucht v Brugmans in alle de takken der natuurkundige wetenschappen een algemener verband te brengen.

1791. Reize met zijne broeder na Duitschland - Verbeterde inrigting weges de Geneeskundige dienst door Brugmans te weeg gebragt. Toezigt over de Officieren van Gezondheid - Ambulances ingerigt - Algemene zorg voor de hospitalen daargesteld - Sedert 1795 kwam dit alles in werking - Vriendschappelijk bezoek van Thouin[?] de beroemde fransche kruidkundige bij Brugmans - B. wordt aan het hoofd van [de]

pagina: 185

geneeskundigen dienst der Legers gesteld. B. wordt aan het hoofd der Commissie tot vervaardiging eener Nationale Apotheek gesteld die derzelver werkzaamheden met eenen goeden uitslag volbragt. In 1797 huwt hij Maria Catharina van Dam. In 1799 reist hij na Parijs wordt vriend van Cuvier - 1800 wordt hem het Hoogleeraars ampt in de Scheikunde opgedragen. Hij waarschuwt tegen de inruiming van eenen te groten invloed aan de Verbeeldingskracht in de beoefening dezer wetenschap. Br. doet door zijnen vloed bij Lodewijk Napoleon den geneeskundige dienst op denzelfden voet blijven als voorheen en verkijgt den titel van Directeur generaal. Onder de fransche heerschappij wordt de geneeskundige dienst vernietigd. Bru. wordt echter door Nap. na verdienste erkend en Inspecteur Generaal benoemd. Handhaving van de eer en het belang der hoogeschool door Brugmans die in den tijd der overheersing het Rectors ampt bekleedde. Bij de omwenteling wordt door een Koninklijk Besluit Brugmans in het Rectoraat door Kemper vervangen, 'tgeen reeds 16 dec. plaats had. De roem van Brugmans meer op zijne verdienste als schrijver dan op die van Hoogleeraar gegrond. Belangrijke verhandeling v Brugm. in de werken van het Instituut opgenomen, over de zwemwerktuigen der Visschen. Brug. besteed eenigen tijd in 1813 die hij buiten de werkzaamheden van den geneeskundigen dienst sleet, tot het opstellen zijner zoo gewigtige verhandeling over de Hospitaalversterving waarvan hij de schrikkelijke uitwerking gedurende 18 Jaren waargenomen had. Spoedig verkreeg hij weder den titel van Inspecteur Generaal & den rang van Generaal Majoor. Uitstekende diensten van Brugmans te Brussel in 1815 na den slag van Waterloo. Zegen Gods waardoor de besmetting geweerd wierd, trots de opeenstapeling van 27/m gevangenen in die stad. Door de zorg van Br. wordt de last ter terug vordering van het Kabinet der Nat histor[ie] aan den prins

pagina: 186

van Oranje behoord hebbende, te Parijs, op eene uitmuntende wijze volbragt. Verdiensten van Br [Brugmans] ontrent de Veeartzenijkunde - ontbinding van het Geneeskundig bestuur in 1817 - Uitlegging en spoedige aanleg van den Kruidtuin te Leyden - Volkomenheid in het Kabinet van Natuurl. histor[ie] meer en meer te weeggebragt. Reize v. Brugmans in Duitschland in 1818. Kennis met Blumenbach - Aangename ontvangst bij Catharina v Wurtemberg. Schat v naturalia & waarnemingen weder te huis gebragt p. 156 & sqq. Wijziging van den vorm der dieren naar de bestemming welke hen wegens de hoofdstof waarin zij leven of het voedsel hetwelk zij gebruiken moeten gegeven is p 165. Geologische overtuiging dat de tegenwoordige omk[?]ting der aarde  geschied is p 167. cirkel van voortdurende beweging door Br in de natuur aangewezen. Geestdrift waarmede de lessen van Brug. over de natuurlijke historie door toehoorders van alle standen en jaren bijgewoond wierden. Brug. wordt 18 Juli 1820 ziek en sterft na eene korte ziekte.

Quart. Rev. Mars 1825. Lisbon in the years 1821, 22, 23 by Mananna Bailie 2 v 12 0/. Londen. On loue cet ouvrage comme écrit avec naiveté & vérité. Impression désavantageuse d'une première arrivée à Portugal. Avec le tems on s'y accoutume non seulement mais on s'y plaît. Saleté indélible des rues. Mauvaise odeur. Mendians dégoutans. Belle position de Centra. Triomphe du parti liberal ne fit que remplacer une tyrannie par une autre. Superstition de Nossa Senhora du Baracea [Boraceia] qu'on prétendit avoir trouvé dans un antre, qui fut d'abord adorée par le peuple à qui l'on prèta les plus grands miracles & qui à la contrerévolution reçut les plus grands honneurs. Haine contre le Christianisme chez les classes plus éclairées.

pagina: 186

Report from the Select committee on artizans and machinery

Combinaisons parmi toutes classes d'ouvriers pour se réunir en cas de dispute avec leur maîtres au sujet du Salaire. Exagération concernant le nombre des artisans Anglais employés en France. Les manufactures dans lesquelles il peut y avoir de la rivalité entre la France et L'Angleterre sont celles de coton, de soie, et de laine. Avant la révolution il y avait de grandes importations d'Angleterre en France. 25/Mil Francs Manufactures de Nankins dans le nord de la France, qui jadis faisoient 1.500000 pièces p. an, sont presque abandonnées. Toiles de coton tissées en France (dans le Nord) chez les paysans mais presque toujours en sortes grossières. Rouanneries étoffes grossières sont faites à Rouan. Diminution des Manuf. dans les environs de Paris excepté celles établies par M Oberkampf et M Wiebmer. Progrès des fabriques d'Alsace surtout quant à la vivacité des couleurs. Inférieur aux Marchandises Angloises quant aux couleurs bleues ils les surpasent surtout quant au rouge d'Andrenople[?]. A Cotens[?] les manufactures de coton sont diminuées, celles de Farase[?] conservent encore leur supériorité pour les mousselines. Défauts de la Machinerie francoise. Les manuf refusent d'employer le steam. Importation de toutes les étoffes de coton prohibées excepté les Nankins jaunes. Cependant il en est toujours importé par fraude.

Les manufactures du laine ont un avantage bien grand de trouver la matière première dans le pays. Elbeuf eut les manufactures les plus anciennes. On connoît celles de Louviers Sedan Abbéville Carcasonne & Lodève. Paris & Reims se distinguent par leur fabriques de laine de mérinos. Ternaux le plus grand manufacturier de France a 22 Manuf et employe 6/m hommes. Il ne se sert point de machine à vapeur. C'est lui qui a introduit les manufactures de shalls de Cashemere. Il a quatre troupeaux de chèvres d'Angola du Tibet &C, dont le duvet sert à la confection de ces shawls. Il conserve un de ces troupeaux à St. Ouen et un dans les Pyrenées.

Sous le ministère de Chaptal un M Douglas a introduit des machines pour ces manufactures, mais les fabriquans couverts de l'égide de leurs prohibitions se sont contentés de ce qui s'est fait.

pagina: 187

Les manufactures de Soie en France naquirent sous Louis 11 dans le 15 Siècle. Henri 4 les transplanta sur les rives du Rhône. 23/mill de Francs en soie produite par le pays et autant en soie étrangères sont livreés aux fabriques. La plupart des étoffes sont tissées à Lyon. Les Rubans de soie se font à St Etienne et St Chumond villages du voisinage. A Avignon les Satins, levantines et taffetas se fabriquent, à Nîmes les gazes, les crèpes &C & les bas. A Paris le plupart des objects de luxe sont fabriqués. La Valeur des soieries faites en France se monte à 110/mill de francs dont 30/mill s'exportent. La France produit aussi beaucoup de lin et de chanvre manufacturé.

Difficulté d'importer des machines Angloise, en France et besoin qu'en ont les manufacturiers. Le gouvernement continue à mettre de haut[s] droits sur les machines à vapeur, puisque le mines de fer et les fôrets sont pour le plus grand nombre entre les mains der Royalistes et Emigrés qui les Gouv. ont un intérêt à protéger (Le fer se fond avec du bois non avec du charbon). D'une autre coté la population manufacturière s'est toujours distingué (Lille excepté) par une penchant pour l'opposition contre le Gouvt.

La France produit environs 75/mill de Kilo's de fer par an, mais d'une qualité peu faite pour les machines. Le cuivre  l'étain et le plomb ne se trouvent pas en France. Les mines de charbon sont très riches mais il y a une grande difficulté de transport, p 408 Note sur l'établissement de M Cockerell.

Essai de François 1 d'unir la baye de Biscaye et la mer Mediterranée (entreprise qui ne réussit pas). Henri 4 entreprit le Canal de Brian qui fut fini sous Louis 14. Manque d'eau dans l'été dans toutes les rivières de France. Le coton est transporté par terre du Havre en Alsace. Mauvais état des routes. Les routes royales qui conduisent à Paris trop étroites. Routes départementales & routes vicinales mal entretenues p. 411. Détails sur les canaux entrepris par le Ministre. Ouvrage intéressant de Cordier sur les ponts & les chaussées. On y a démontés les désavantages qui naissent de ce manque du communication.

pagina: 187

Vices de la trop grande centralisation de l'autorité à Paris. Tout ce qui a été allégué est au desavantage des fabriques français parmi les avantages on peut compter 1/ les avantages du climat qu'on dit même influer les couleurs en Alsace et à Lyon. 2/ Richesse de produits difference dans la main d'ouvrier[?]. Vers, l'All[uvion?] le paysan peut vivre pour 5 sous par jour & dans des contrées où la vie est plus chère pour 15. 3/ Position avantageuse de la France, tant pour débiter ses marchandises que pour recevoir la matière première de l'Italie l'Espagne &C.

Dans le faveur de l 'Angleterre on peut alléguer surtout ses communications intérieures. Ce pays possède vingt fois autant de canaux que la France. 2/ Plus grande masse de Capital en Angleterre ce qui est la cause qu'on peut s'y contenter d'un profit bien moins considérable. 3/ Différence entre le caractère moral de ceux qui travaillent dans les Manufactures. En Angleterre plusieurs améliorations ont été découvert par les manouvriers eux-mêmes. Les Anglais travaillent ordinairement à la pièce & les Francais par Journée ce qui est à l'avantage de l'industrie Angloise.

Re[cites?] d. Voy. Avril. 1825. Détails sur l'Afrique intérieure et les pays de Bournou &C terres de voy de Clapperton, Denham &C. Controverse sur le froid au milieu de l'Afrique, dont le Dr Oudney seroit mort.​ Un voyage de Perse en 1812 - 1813 par M Drouville Colonel au service de la Russe paroit contenir une peinture fidèle des moeurs des Orientaux ou plutôt des Perses. Primes accordées par la Société de Geograph[ie] &C à celui qui parviendrait par le Senegal jusqu'à Tembuktoo ainsi qu'à celui qui reconnaitrait les pays au sud de la chaîne du mont Taurus p.e. le Lycie Pamphilie Cilicie. On trouve des détails sur le fameux imposteur Ferres Maltonado qui prétendit avoir découvert en 1580 le détroit d'Anian et être passé par là de la mer pacifique en la mer Atlantique, voyage dont il eut l'impudence de présenter la relation aux ministres de Philippe 3.

pagina: 188

Revue Juin P 745 sur des Instituts déstinés  à protéger L'Industrie erigés en Amérique, notamment l'Institution de Franklin & l'institution mécanique et scientifique de New York. La première se trouve à Philadelphie. M Campbell écrit à M Brougham sur l'érection d'une université à Londres. Ap[onl]at the pilgrim est un Roman à la Walter Scot [Scott] où l'on répressente l'histoire des Puritains d'Ecosse qui se réfugièrent dans la nouvelle Angleterre. M Gray dans son lecture on Human happiness défend le système d'Owen. Discours inaugural de Henry Brougham, comme Recteur de l'université de Glasgow. William Parry donne de nouveaux détails sur Lord Byron surtout concernant ses idées sur La Grèce 1 v 8. Specimens of the earlier English poets publiés en Angleter[re]. Le premier vol. contient Hero & Leander p. Marlowe. Voss a publié une Antisymbolik pleine de invections contre Creuzer. En Suisse on va imprimer en wohl[onl] Tasche format les ouvrages de Zschokke né Magdenbourg 1771 et qui joua un assez grand role dans les révolutions de la Suisse. On donne beaucoup d'éloges à la Tragédie de Caracalla par Marzuri. Roman répresente 1824 à Rome. La Trag. Buondelmonte par Tebaldi retrace l'origine des disputes entre les Guelfes & les Gibelins. L'hist de René d'Anjou par M de Villeneuve paroît être intéressant au sujet de cette époque de l'hist. Il a rendu avec beaucoup de critique & d'érudition justice au caractère de René 3 v 8%. de Montrol donne l'hist de l'Emigration. L'hist de M de Segur est publiée en analyse. Hauet Clery frère du valet de chambre de Louis 16 donne des Mémoires traitant pour la plus grande parti de son hist personelle. Biog. de Fulton Américain qui passe du service de la France à celui d'Angleterre, qui se distingua par ses inventions concernant la guerre sous marinée. On publie les fragmens de Publius Syrus auteur dramatique dont il ne reste que des pensées detachées p. 862. Détails intéressans sur les allégories contenues dans Rabelais.

pagina: 188

Theatre de Clara Gazul (nom supposé). Ce sont des pièces romantiques traitant des sujets assez modernes. Le manuscrit de feu [de] M Jérôme paroît être un ouvrage assez piquant & satyrique. La R lui donne beaucoup d'éloges. Réclamation concernant le roman de Redwood comme n'étant pas écrit par Cooper mais par Miss Sedgwick. Champollion donne le catalogue des papyres Egyptiens de la Bibl du Vatican. Draparnaud a donné une tragédie intitulée Clémence de David qui n'a pas réussi.

Revue Juillet 1825

Notice sur Denon né 1747 - Il était Graveur - Son voy. en Egypte son meilleur ouvrage. Archéologue p. 112. Apperçu intéressant de la découverte de Champollion p 143. Tales of the Crusades par Walter Scot [Scott] reçoivent le tribut d'éloges surtout quant auTalisman où paroissent Richard & Saladin. Les illustrations &C de Waverley &C paroissent intéressantes. Höst a publié une hist. de Struensee en Danois dans laquelle il fait de lui une victime libérale & innocente p 154. Paru l'hist. d'Allemagne J C F Guldmuths [GutMuths] Deutsches Land und deutsches Volk. Fitze Aelter Gesetz de[r] Deutsche 1 v 8 o/ p 191 Bergman décrit les Kalmaische[?] lesquels il a voyagé, trad. par Morris Paris 1 v 8 o/ p 196. M Kératry sur le culte déplore les suites malheureuses d'un culte qui n'est pas en rapport avec les vérités sublime[s] de la réligion p 196. Dict[ionnaire] infernal, ou Bibliothèque universelle sur les êtres les personnages les livres et les choses qui tiennent aux apparitions, à la magie, au commerce de l'enfer, aux divinations, aux sciences secrètes, aux grimoires aux prodiges, aux erreurs et aux préjugés, aux traditions et contes populaires, aux superstitions diverses et généralement à toutes les croyances merveilleuses, surprenantes mystérieuses et surnaturelles par M Collu de Plancy T 1. Deuxième édition Paris 1825. 483 p. 9 fs. Le titre est singulier! L'ouvrage de M l'abbé Dubois sur les Moeurs, Institutions & Cérémonies des Peuples de L'Inde 1825 2 v 8 o doit être intéressant. Il crut la conversion des Indiens encore très reculée.

pagina: 189

M de Stael Holstein donne des lettres sur l'Angleterre ou plutôt sur l'état moral & politique de ce pays. Tristan le voyageur ou la France au 14e siècle de M Marchangy l'auteur de la Gaule poétique paraît donner une heureuse & riche peinture de ce siècle.

Litt. Monthly Review

Réminiscences de Michael Kelly acteur du theatre royal à Londre paraissent contenir des anecdotes piquantes.

Picture of Greece 2 v 8 o peinture de ce pays dans les derniers tems. Extrait des journaux du Comte Pocchu & autres.

Diary & Correspondence de Samuel Pepys  Secretaire de l'Amirauté sous les règnes de Charles 2 et Jacques 2 & ami d'Evelyn 2 v 4 o de la même format que ceux d'Evelyn. p 43 Détails sur Evelyn comme homme de goût & de probité. Les mélanges sont repassés ici.

p. 81. sur le caractè[re] d'Alexandre Empereur de Russie. Il épousse 9 oct 1793 la princesse Louise de Baden Dulnach [Durlach] deux années plus jeune que lui, qui après avoir adopté la réligion Grecque eut le nom d'Elisabeth Alexeievna. Paul assassiné 12 Mars 1801 dans le palais Michailow qu'il avait fait bâtir. Zulof [Zuloff] et le comte Panin principaux conjurés épargnés par Alexandre. Intrigues d'Al. avec la princesse Nautschka. Une fille entreautre[s] fruit de cette union meurt à la veille de se marier.

Napoleon remarqua que le despotisme n'est pas absolu mais relatif.

Mémoires de la marcgravin[e] de Anspach 2 vol 8 o. Ce fut une Miss Berkeley qui maltraitée par son premier mari Lord Crave fit à elle seule le voyage connu en Turquie, et épouse ensuite le Marcgrave d'Anspach. Ce livre doit contenir des anecdotes piquantes sur les principaux caractères de l'époque.

pagina: 189

L'hist de la révoluton par de Thiers compte 6 vol - Il paraît que les deux derniers sont beaucoup supérieurs aux premiers. d. Thiers est un jeune homme, natif du midi de la France.

Le roman d'Edouard par Mad la Duchesse de Duras a eu beaucoup de vogue par le nom de l'auteur; on n'en avait tiré d'abord que cent exemplaires

Le Leonidas de M Pichald a eu assez de succès.

L'ouvrage de Lascaris écrit par M Villemain et contenant la perfection du Style académique n'a pas eu de succès.

Le livre du M Duvergier de l'ordre légal en France 1 v 8 doit contenir une bonne description de l'état de ce pays, vers cette époque.

La Sèmiramide de Rossini n'a pas réussi. La dame blanche de Boyeldieu [F A Boieldieu] dont le sujet est tiré des romans de W Scot [Scott] a eu de l'autre côté un succès complet.

p 115 Détails sur Mad Radcliffe comme n'ayant eu aucunement l'esprit égaré et en demonie mais au contraire très calme et ayant réuni les devoirs d'une femme de ménage aux travaux littéraires.

Découverte d'un manuscrit d'Elisabeth comprenant la traduction du livre de Boèce.

Découverte d'étoiles binaires dans lesquelles une étoile fait l'offre de soleil et l'autre de planète.

Plan van een kanaal door het schier eiland van Florida heen.

Gewoonte van sommige volker[en[ uit Zuid Amerika om Cacoa bladen te kaauwen 'tgeen hen zulk eene kracht geeft dat zij dikwijls dagen niet alleen zonder eeten of drinken, maar ook zonder slapen door kunnen brengen.

Butler heeft een Life of Erasmus geschreven 8o.

Dans les nouv. Annales des Voy 2 Liv. du tome 27 on trouve signalé les attaques indignes & violentes contre le Christanisme qui se trouvent dans les Fastes universels de Buret de Longchamps.

pagina: 190

Au commencement d'Avril vinrent les commissaires. Dans tout ce tems suivi du séjour de Retemeyer & de Pauly ici je n'ai presque rien lu & il y avait assez à noter de ce que s'était passé en diverses choses. J'ai détaillée de tems en tems mes lectures dans les Jour[nals?] ordinaires. Depuis le départ de Pauly j'ai lu plusiers Edinburg[h's] & Quart Reviews & Asiatic Journals dont j'ai extrait beaucoup de morceaux intéressans sur les Colonies, les nations Hindu Chinoises &C.

Juny 1. Donderd[a]g.

Gelezen ene kleine brochure mij toegezonden getiteld de Droom om de oude talen tegen de nieuwe of liever Mejufv. Palates tegen het nufje Neotes te verdedigen. Het is vrij stijf hoewel op het laatst de aanmerkingen waarom het niet goed is alles in de moedertaal te behandelen zeer juist zijn. Het is dunkt [mij] zeker van Maurits Corn v Hall.

d%[dito] een stukje over de Smaak anonym maar zoo ik verneem van Wiselius er zijn goede denkbeelden in. Ontzettend wordt er gescholden tegen de Recensent. De autheur kan maar niet zich zelve gelijk blijven.

geconfronteerd met de kaart v Ritter van de Thebais de beschrijving daarvan in zijn Erdkunde. Dit verschafte mij een groot genoegen ik kon dit alles nu beter rangschikken, wat ik daarover vroeger las.

gelezen in de Ed Rev over de Timber trade (Ext)

Juny 2. d Vrijdag.

Gel in Cicero door Wieland.

Plan om in brieven eene godsdienstige beschouwing van de gebeurtenissen v de tegenwoordigen tijd te geven, begonnen met het woord Orthodox. (Ext).

pagina: 190

's midd & 's av. Philips van Egmond gelezen die ik tot geschenk ontving. Ik wil niet veroordelen, maar ik las het met de meeste moeite uit. Er is niets dat aanlokt. Een held die vijf keer in 24 uur zonder andere beweegreden[en] dan het zeggen van de menschen van partij & denkbeelden verander[t] kan niet bevallen. Het is een droog stuk & staat beneden de Montigni. Er is geen beweging in. De poging onzen tijd er in te voeren en Egmont uit te grote zucht van legitimiteit de partij v Parma te doen kiezen is niet gelukkig. Het geheel bevalt mij niet.

Juny 3 Zaturdag

herlezen 's ochtends Extr. & Annot. uit Mosheim & wegens de My in 1825. Het was uit den tijd nu een Jaar geleden. Ik zeide toen al mole suâ ruit. Er was toen te veel inactiviteit en naderhand heeft men te colossale zaken ondernomen.

na de togt na Algiers nog gelezen in V. Kamp [Van Kampen] Gesch der gebeurtenissen na de vrede v Amiens weges het bombardement v. Algiers dat zeer verraderlijk toch v de kant der Engelschen was.

Juny 4. & 5 Zond. & Maand

God werkte deze dagen geheel anders dan door lectuur zie de Ann.

Juny 6 Dingsd.

'S ocht. gel. in de Ed. Rev. over de Londen university; over de te grote achting voor de oude talen. Er was wel waars in.

'S av met veel genoegen het leven v Cicero voor zoo verre Wieland zulks heeft gelezen & geext. daarbij Schlosser Villejus Paterculus Floris[?] gelezen en opgeslagen. De gehele tijd kwam mij nu weder levendig voor de oogen. Ik zag Cicero groter dan voorheen doch teves ook nog verwaander als ik dacht.

pagina: 191

Juny 7. Woensd

'S ochtends annotati[en] gesch, 's avonds na 9 uur eerst vrij & met veel genoegen de 12 eerste hoofd van Atticus de Nepos gelezen & met de vertaling v Bosscha vergeleken.

Juny. 9-12.

Weinig Lectuur in Champolli[on] - Atticus uitgelezen.

Juny 24.

Veel menschen gesproken naar Amst. geweest; in 't Bureau veel gewerkt & dus zeer weinig gelezen.

In Amst. gelezen, de twee verhandelingen v Westendorp de eerste & de laatste. Veel geleerdheid vond ik daarin maar weinig genie & veel minder, dan ik uit hoofde der titels vooral van het laatste verwacht had.

hier las ik alleen de introductie van Kannegiessers vertaling van Dante's Commedia het leven van dezen dichter bevattende & zag ik mij met genoegen weder in dien tijd verplaatst.

Eenige details v Ret. over Columbia las ik met veel genoegen.

Juny 28.

Ik extr. het 11e deel lev. v Champollions Pantheon, eindigde het 2e deel v Paley's bewijs voor het Christ. & schreef er over aan V der Hoeven [Des Amorie van der Hoeven]. Het Advies van v. Alphen las ik met attentie & belangstelling. Een paar ogtenden las ik in Bossuets Suite de la Religion met het grootste genoegen.

Juny 30.

Met veel genoegen Stuks[?] over de Schandinavische dichtkunst gelezen & geextraheerd.

pagina: 191

Juillet 20

Bibl universelle Fevr. 1826.

Stevenson Historical Sketch of the Progress des découvertes de la navigation & du commerce jusqu'à 19 siècle. On trouve qq détails sur le commerce du moyen age qui sont assez intéressans  p 112 commerce des Arabes en Chine où ils avoient un [onl]. L'aut. cite vers le 5 siècle la Topographie Chrétienne imde Cosmas d'Alexandrie. Ceylon était alors le marché général & les Chinois y importoient les cloux de girofle. Camphre recherché pour des Flambeaux dont se servait le roi de Perse pour éclairer son palais. Bassora Samarcande v Trébizonde célèbre dans l'hist de com de moyen age. Relations des marchands de Lyon et de l'Orient (Alexandrie) sous Haroen el Raschid. Célèbre voyageur Arabe de 1324- 1354. Découverte de l'Amerique par les Islandais. Nom de Vinland donné à cette partie de l'Amerique qui fut comptée par Orderic Vitales 1098 parmi les pays appartenans au roi de Norvège.

Mémoires d'Elisabeth Stuart fille de Jacques 1e par Miss Benger. Détails sur son mariage avec l'électe[ur] Palatin. Cette princesse doit avoir possédé beaucoup de vertus et de douceur.

Moore Vie de Sheridan V Ext.

Travels in Western Africa 1813 - 1820 by William Gray. Peu de nouveauté. Princes nègres qui extorquent des cadeaux. Celui qui tue un lion est d'abord lié puisqu'il a tué un roi et il faut que les anciens lui accordent son pardon en considération qu'il a tué un ennemi.

Weddel Capt de vaisseau pénétra avec deux petits petits vaissaux jusqu'à 74 degrée dans le mer antarctique. Iles de la nouvelle Shetland. Découverte du Leopard Marin nouvelle espèce de phoque.

Mars.

Le 2. Ext de Stevenson contient des détails assez ordinaires & connus

pagina: 192

Reynier. Economie publique & rurale des Grecs 1 v 8 o ne contient pas beaucoup de neuf à ce qu'il paraît c'est un ouvrage Posthume.

2 Ext de Sheridan et de Gray.

Lu l'hist des Romanciers p W Scott vol.1.

Le Sage Il en dit bien peu de nouveau. La vie de cet auteur est moins intéressante que celle de Gil blas. On y a joint une dissertation pour prouver que Gilblas n'était pas comme l'ont prétendu le père Isla Llorente d'origine Espagnole.

Richardson. Ce morcau sur Richardson est intéressant c'était un homme qui avait beaucoup de bonnes qualités mais qui montrait trop sa vanité. Sa correspondance avec des femmes au sujet de ses romans. On lui demande avec les plus grandes instances de ne pas faire mourir Clarisse et de convertir Lovelace. Le sujet de Pamela fut une histoire véritable. Rich était imprimeur et vécut dans une honête aisance. Il avait une sensibilité extrêmement forte.

Johnstone l'auteur de Chrysal roman satyrique dans le genre du Diable Boiteux dans lequel il décrit les vices de son tems avec le pinceau de Juvénal. Il fit encore plusieurs ouvrages plus ou moins oubliés passa dans les Indes où il mourut 1800.

Bibl. univ

2 Ext des Mémoires d'Elisabeth Stuart 2 vol. Son élévation au trône de Bohême. Troubles qui règnaient à cette cour.

2 Ext sur le voy de Weddel. Un matelot croit avoir vu une espèce de Meermin. Détails curieux sur les habita[nt]s de la terre de feu.

pagina: 192

Ext de Mills hist de la Chevalerie qui paraît ainsi que ce que j'ai vu jusqu'ici de cet auteur contenir assez de choses connues.

Fielding. (Henry) né 22 Avril 1707. d'une famille noble mais pauvre. Il vivrait[?] rarement dans la bonne fortune. Ses goûts étaient souvent peu digne de lui. Ses essais dramatiques ne furent pas heureux. L'idée de son Joseph Andrews fut de faire une satire de Pamela. Fielding finit par être juge de paix. Parmi ses nombreux ouvrages, Tom Jones est la vérité même. Il mourut pendant un voyage à Lisbonne pour rétablir sa santé. 1754.

Smollet né 1721. Il tâcha en vain de faire représenter une tragedie le Régicide - fait une expédition dans les Antilles dont il revient 1746. Il devient médecin. Roderick Random eut beaucoup de succès. Peregrine Pickle publié 1751 lui acquit plus de réputation. Les mémoires d'une dame de qualité [picquerait?] la curiosité. Ferdinand comte de Fatham peint la perversité humaine dans tout son horreur. Il traduivit ensuite Don quichotte (également traduit en Anglais par Motteux et Jarvis. Il donna une hist d'Angleterre et un Abrégé de voyage. Son histoire de Lancelot Greaves publié 1761 fut une mauvaise copie de Don quichotte. Il donna aussi des voyages en France & en Italie. Humphry Clinker est regardé comme un ouvrage satyrique & piquant. Il mourut 1771. Il avait des qualités très nobles.

Quant à Sterne & Swift ce qu'on en lit ici n'est qu'ébauches & il en est de même avec Goldsmith & Johnson.

Robert Bage marchand de papier 1728-1801 était un homme gui avait de génie & écrivit des romans où

pagina: 193

il y a de la verve et des situations intéressant[e]s, mais qui péchait par une morale vicieuse et une peinture de la société telle qu'elle n'est pas en effet. Les titres de ses romans sont Barham downs - The fair Syrian - James Wallace - Man as he is - Hermstrong or Man as he is not.

Horace Walpole 1717-1797,  fils du Ministre de ce nom, à la fois l'apôtre de la philosophie Francoise et l'âme de Voltaire & de Mad du Deffant et de l 'autre côté l'amateur passioné des antiquité[s] & de la généalogie &C, se retira vers le milieu de sa carrière dans un château bâti entièreme[n]t dans son goût qui était le Gothique. Il donna des Anecdotes de peinture[?] & ses doutes historiques sur Richard 3. Dans son château d'Otrante il donna un Roman dans le genre Chevalerisque & antique de beaucoup de mérite.

Clara Reeve, une femme de mérite dont la vie fut tranqui[le] & sans agitation connue. Son meilleur Roman & celui sur lequel repose sa réputation est l'ancien baron Anglais auquel le chateau d'Otrante a servi de prototype mais dans lequel le circle des merveilleux est beaucoup restreint.

L'Ed review [Edinburgh Review] N 87 contient un morceau intéressant sur la methode d'apprende des langues de Hamilton. Il me paraît que c'est la même choses que celle de Jacotot quoiqu'elle ne s'est pas annoncée avec tant de pompe comme l'enseignement universel. Ce que l'Ed Rev en dit a beaucoup de bon sens d'après ce que je trouve et je crois que surtout par ceux qui ne doivent pas devenir savans ex professo, il vaut mieux commencer par la langue & finir par la grammaire que vice versa suivant la route ordinaire.

pagina: 193

Kleine Aantekeningen uit het leven van Lavater vooral voor zoo verre zij eenigermate op den tegenwoordigen tijd toepasselijk zijn. ( 2 Jan. 1826).

Ik had mij, zegt Lavater voorgenomen, het luidruchtig doordrijven van de naar het mij voorkwam, geheel dweepachtige stelling, van een alles doordringend Krypto Jesuitismus, dat op niets minder dan op de verandering van Protestanten in Catholijken doelt; met een betamelijken glimlach te aanschouwen ten vollen overtuigd dat het onophoudelijk schreeuwen van brand, daar waar, in allen gevallen er op zijn hoogst vuur wordt aangelegd tot het aansteken van een tabakspijp, het verstandiger publiek eindelijk moede worden, en onherroepelijk besluiten zou, om deze door veelen zoogenoemde Donquichotterie die zoo wel de braafste protestanten als de Roomsch Catholijken voor de gehele wereld zoekt verdacht te maken en tegen elkander in 't harnas te jagen, en daarin een middel bij de hand neemt dat erger is dan het kwaad zelve in eene verachtende vergetelheid te begraven (p. 15).

Ik geloof dat er in alle godsdienstige gezindheden, waare echte jongeren en leerlingen der Apostelen, echte leden der waare Kerk gevonden worden, in zoo verre zij Christus boven alles liefhebben, en zich naar zijnen zin vormen. Op het middel dezer vorming komt het naar het, mij voorkomt minder aan, dan op de vorming zelve. Ik denk in 't geheel niet dat de minste stellige straf (in zoo verre straf van terechtwijzing onderscheiden is) te vreezen is, derwijl een mensch door andere middelen (media) tot een zeker doel komt, dan diegene welke ik wat mijnen persoon betreft voor de meest geschikte houde. Geen zoogenaamde uiterlijke Kerk is de echte Kerk, maar de echte Kerk is de verzameling van alle, door Christus alleen bezielde menschen. Wie Christus liefheeft, & hem van harte zijn Heer noemt & zich door zijne leer laat bestuuren, die is een Christen en een heilige, hetzij hij Jezuit of Akatholiker

pagina: 194

een held der rede of een dweeper genoemd moge worden.

Wie het redelijke wat het ongeloof zegt, en het eerwaardige hetgeen zelfs in het bijgeloof ligt, niet weet te erkennen, uittekiezen & te waardeeren, dien ontbreekt gewis een van deze drie eigenschappen die den mensch tot eenen mensch en God tot God maken, wijsheid, kracht, en liefde. Wie u derhalven ongeloovig en eenen bevorderaar van het ongeloof noemt, en dat gij het waare en verstandige wat de ongelovige zegt, verkiest en onbeschroomd waar en verstandig noemt, is voorzeker een allerzwakst of boosaardig mensch, of wel beide te gelijk. En wie u deswege, dewijl gij het waarlijk edele, goede eerwaardige, hetgeen zelfs in het bijgelovige is, erkent, uitkipt, waardeert, bijgelovig of eenen bevorderaar van het bijgeloof noemt, is of zeer zwak, of zeer kwaad of beide te gelijk.

Lavater plag te zeggen, dat hij het diep verval onzer eeuw naauwlijks ergens duidelijker uit kon erkennen, dan uit den hoon, waarmede de, zoo menschlievende leer, nopens de menschlievende Engelen zoo onmenschlievend in het Rijk der Joodsche dromen wierd verbannen.

Ik ben van oordeel dat een verkeerde nederigheid die ons van de jeugd aan, wordt ingeboezemd, ons afhoudt van dat genot van Christus en die gemeenschap met hem, henzelven welke in het Christendom niet alleen als mogelijk, maar als doel van het Christendom wordt opgegeven. Ik kan mij met geen geringere zaligheid vergenoegen dan die is, welke in het Euangelie is aangeboden, en door menschen, die sterflijk & zondaars waren, gelijk ik ben, is bereikt geworden. Ik weet dat dit voor den hoogsten graad van dweeperij wordt gehouden, doch ik weet ook dat geene tegenstrijdigheid (inconsequentie) in de Christenheid groter is dan die in zijn geloof zijn zielrust, zijne zaligheid op Gods openbaringen

pagina: 194

Gods mededeelingen, onmiddelbaar persoonlijke gemeenschappen van zekere menschen met God en Christus en de voortgezette mooglijkheid van zulk eene gemeenschap voor de uitzinnigste dweeperij te verklaren. Wanneer dit laatste van hen, die bepaaldelijk gene christenen zijn, geschiedt, welke het eerste ontkennen, dan is het beredeneerd (consequent), maar bij Christenen is het, mijns bedunkes, eene onvergeeflijke ongerijmdheid.

Te zeer beperkte, te angstig regtzinnige Vroomen, wien elk vrij gewaagd woord, smart aandoet, boeien mij het hart en de tong. Er is eene soort van pijnlijke Godsvrucht, die ik wel is waar niet bedroeven wil zij heeft ook voor mij iets heiligs iets vereeringswaardigs, maar zij is met mijn bijzondere persoonlijke smaak, die licht en klaarheid dankbaarheid en geestelijk genot, vrolijkheid en vrijheid bemint, meer bepaalde kennis en duidelijke begrippen behoeft, zoo tegenstrijdig, dat ik alle geduld & christelijke liefde verzamelen moet, om niet te doen bemerken hoe zeer zij mij drukt, die godvrucht meen ik, die zich nooit uit den kring van zekere denkbeelden, uiterlijkheden, formulieren en spreekwijzen laat verplaatsen, geen vrij lichtspreidend woord durft zeggen; of zonder ontsteltenis aanhoren, die het Christendom en den godsdienst van elk ander mensch volstrekt naar geen anderen maatstaf onderzoekt dan naar deze formulieren en spreekwijzen, of veel meer ononderzoekt, roemt of laakt, die alles, wat men zegt, terstond in deze geheiligde en donkere formulieren overbrengt en daardoor uit eene zeer lichtvolle gedachte, eene zeer gemeene, of eene zeer nevelachtige of wel eene geheel tegenovergestelde maakt.

Ik weet voor het overige dat het tot mijn lot behoort dat ik mij moet laten welgevallen en waartegen ik ook niet strijden wil, om namentlijk in eenen onophoudentlijken strijd te staan met angstvallig bekrompene zielen, en met losbandige Antischristische christenen.

pagina: 195

Wie de Zedeleer van Christus, welke niemand meer eeren kan dan ik, ten koste van zijne hoogste Goddelijkheid en onbepaalde heerschappij verheft, zegt mij niets anders dan de lastertaal, dat er geen buitensporiger dweeper bestaat, dan Christus. De allerzedelijkste Christus stierf er op dat hij Gods zoon, de richter & beheerscher der wereld was. Welk een Gods lasteraar zoo hij het niet is. Een oproerige die gehoorzaamheid en onderwerping preekt is een monster en wat is die geene die als God geeerd wil wezen & het regt hierop niet kan bewijzen al is het dat hij nog zulke fraaie zedelessen geeft. Hoe fraaier zijnzedeles is, des te onzedelijker zijn character.

Wij spraken van de verregaande onverdraagzaamheid der Neologen, ontrent degenen welke aan het oude Euangelische Christendom vast houden, en moed genoeg, ook wel eenig talent hebben zich boven alles te verheffen, en het Christendom niet zonder alleen goed gevolg te verdedigen - van de valschheid dubbelhartigheid, verading, waaraan zoo vele Deistische Godgeleerden zich schuldig maken. Ik verhaalde voorbeelden, zij mogen ongelooflijk schijnen maar zij zijn waar, van brieven die ik ontvangen had, die mij tot het Illuminatismus uitnodigden, en van mij eischten, mijn Christendom voor eenen vrijeren Godsdienst wiens opkomst tog niet meer te verhinder[en] was te veruilen, en welker schrijvers na mijne weigering mijne ergste vijanden & pasquillanten wierden, - verhaalde van mannen die met mij spraken en mij, met oprechtheid zoo als ik geloof, zochten te overreden, om mijne talenten aan iets beters, dan dat hatelijke Christendom te besteeden van Predikanten die voortgingen, om alle Zondagen te prediken, en mij formeel en stellig desweges alleen alle vriendschap opzeiden, dewijl ik de dweeperij niet laten kon ... aan Christus te geloven en hem gedurig op den voorgrond te stellen.

pagina: 195

[leeg]

pagina: 196

[leeg]

pagina: 196

[geen pagina]

pagina: 197

[archiefaantekening; Verzameling De Clercq]

pagina: 197

[archiefaantekening:

1. Faits de l'histoire contemporaine

2. Evénemens politiques 1826

3. Historiques]

pagina: 198

[geen pagina]

pagina: 198

Faits de l'histoire Contemporaine en Dec. 1826

La Russie aux mains avec la Perse, Faiblaisse du vieux Shah. L ámbitieux Abbas Mirza repoussé, Elisabeth Pol reprise par les Russes.  Le Karabagh union occupé par les Perses. Disette de Grains en Suède. Les loix prohibitives retirées.

Les maladies regnant toujours le long des côtes de la mer du Nord, depuis L'Elbe jusqu'à Zuiderzee. Elles ne se ralentissent que faiblement à l'approche de l'hyver.

En Angleterre un nouveau Parlement. La question de l'admission des grains à l'ordre du jour. L'émancipation des Catholiques sur le derrière du tableau.

Les yeux de l'Europe fixés sur le Portugal constitutionel. D Miguel toujours à Vienne - L'émeute dans les Algarves appaisées mais les Silveira[s?] rentrant dans le Nord. Les Anglais protégeant le nouveau Système. L'espagne vacillante dans ses politique[s] accueillant & disgraciant tour à tour les émigrés Portugais.

Les libéraux du Midi reprenant courage à la révolution de Portugal - Symptômes revolutionaires à Naples.

En France le parti Jésuitique prèt à céder le pas au parti Gallican, tout deux également en butte à la haine des libéraux. Le venin de Voltaire distillé en 32 ms[?]. La Loi de la Presse redigée et attendue prochainement. Les libéraux accusent le Ministère de négliger les traités avec les nouvelles républiques du Sud & les traiter de commun avec Haiti et de sacrifier de cette manière les intérêts du commerce & de l'industrie. Ils peignent la population industrielle sans pair à Paris & Bordeaux en proie aux voleurs faute d'activité de la part de la police.

pagina: 199

La Porte rassurée par le traité d'Akerman. Les cinq grandes puissances de l'Europe paroissant se réunir pour mettre fin à la guerre d'extermination entre les Grecs et les Turcs - Cochrane après avoir fait tant parler de son expédition, va passer l'hyver à Marseille. Eynard donne des secours effectifs aux Grecs, tandis que l'histoire du comité Grec à Londre offre encore un énigme difficile à débrouiler quoiqu'il [c?ste] assez que les Grecs ont vu leur emprunt mal employé sans profit pour leur cause.

En Amérique tout excepté les états unis offre le spectacle d'un désordre financier-general. Dans ces riches pays l'argent comptant disparaît pour faire place à des valeurs peu réelles. Le Brésil & Buenosayres s'épuisent dans une guerre sans but. Paez est encore à Caracas.

La province de Cartagène est sans ressources.

pagina: 199

[leeg]

pagina: 200

[leeg]

pagina: 200

[geen pagina]

pagina: 201

[geen pagina]

pagina: 201

1826

Evénemens Politiques

1/ Affaires de Russie. Abdication de Constantin & Couronnement de Nicolas.

2/ Affaires d'Amérique - Guerre entre la Plata & le Brésil

3/ Affaires de Portugal. Mort du Roi, abdication de Don Pedro Empéreur du Brésil en faveur de sa fille. Invasion des mécontens. L'Angleterre envoie des troupes pour soutenir l'ordre établi en Portugal.

January

1825 Nov. 22. Overgave v het fort St Jan de Ulloa in Mexico aan de Republikeinen.

- Jan 13 Berigten van de Opstand in Petersburg tijdens de uitroeping van Nicolaas 1 & het afleggen v den eed.

- Jan 20 Berigt dat de republiek v Buenos-ayres aanspraak maakt op de Banda Oriental -

- Jan 20 Treurige narigten uit Batavia & nederlaag der Hollanders bij Samarang.

-Jan 21 Hernieuwing van de Crisis - Nieuwe failliten te Londen & Liverpool.

February

Berigten v. Brazilie.  Voortzetting v den oorlog De tusschen komst v Charl. Stuart geweigerd

Middelen tot herstel der zaken in Engeland. Voorstel om de banknoten onder de ₤5 intewisselen en de privileges van de Engelsche bank te beperken.

pagina: 202

Onlusten te Norwich

7 Dec. de blockade v Buenos-ayres aan de Consuls der vreemde natien mededegeeld.

Berigten van Bombay wegens deze inval der Pindarees in het Westen v India

Vertrek van den Hertog v Wellington na Rusland.

Onlusten veroorzaakt door het voorstel wegens het intrekken der kleine banknoten.

Voortdurende Crisis - Goederen voor de vracht verlaten.

Handelstractaat met Frankrijk waarbij dit land de regel aanneemt om de vreemde Coloniale goederen slechts te ontvangen, wanneer zij van de oorprongs plaatsen komen.

15 feb faill. v B A Goldschmidt &C die wegens de Deensche, Mexicaansche, Colombiaansche & Portugeesche leeningen gecontracteerd hadden.

Berigt der oorlogsverklaring v Brazilie 10 dec.

Verzachting van de bepalingen van 't Gouv. omtrent de kleine noten -

faillieten van banken & particulieren.

Maart

De Bank v Engeland schiet drie millioen op goederen voor.

- Onrustige staat der fabriek districten

6-11. nieuwe failliten.

20 M. Berigt v den dood van den Koning v Portugal.

10 Mt - Isabella Maria zijne dochter, regentes -

21 Mt Berigt v de expeditie der Chiliers tegen Chiloe

 April

pagina: 202

Ap. 6. Berigt van de val van Missolonghi

- 10. Ber v de hernieuwde vijandelijkheden met de Birmannen

- 14 Ber dat de Interessen der Peruaansche leening niet betaald worden.

- 18 Het in questie brengen van eene verandering in de graanwetten afgewezen.

- 21-27 onluisten in de Manufactuur plaatsen. (Blackburn - Preston)

May.

1. Berigt van de Vrede met de Birmans. Vijf provintien aan de Eng afgestaan. -De Birm. Keizer moet 1 mill ₤s betalen.

Granen in bond - [?] in Engeland toegelaten - Vrijheid aan de Ministers gegeven om des noods nog 500000 qs toetelaten.

Berigt v het failiet v Fries &C te Weenen.

Vertrek van den Hertog v Devonshire naar Petersburg om de kroning v Nicolaas 1 bij te wonen.

9 Berigt van de overgifte v Callao het laatste punt door de Spanjaards in Zuid Amerika bezeten.

12. Voordragt v. Huskisson over de veranderingen in de wetten op de Scheepvaart.

19 Berigt van de inname v Chiloe door de magt v Chili

25 Berigt van de ratificatie v de vrede met de Birmannes en de inname van Bhurtpore

- Berigt van de aanneming v het Ultimatum van Rusland door de Porte

Juny

2. Bijeenroeping van een nieuw Parlement.

- 5 Berigt van de dood der Keizerin Wed[uw]e Elisabeth v Rusland

- 8 Verkiezingen. De Emancipatie der Katholijken en de

pagina: 203

veranderingen in de Koorenwetten de grote punten in verschil.

23 Vertrek v Lord Cochrane tot hulp der Grieken.

July

1. Berigten uit Columbia wegens den opstand van Paez, die een federaal Gouvt zoekt daar te stellen.

8 Berigten uit Brazilie dat de Keizer van de Kroon van Portugal ter gunste zijner dochter Donna Maria da Gloria afstand gedaan had, tevens een Constitutioneele Regeringsvorm voor Portugal vaststellende.

14 Berigt van de gewelddadige vernietiging van het ligchaam der Jannitzaren door den grooten Heer en de instellig eener nieuwe Militie op den Europeeschen Voet.

Dividend der Columbiaansche leening niet betaald.

21. Berigt van de aankomst van Sir Charles Stuart in Lissabon en bekendmaking der Constitutie.

Augustus

2/ Jefferson en Adams beide Presid van de vereenigde Staten geweest zijnde, sterven beide op denzelfden dag, 4 July, de eerste 84 de laatste 91 jaar oud.

Machinerie in Engeland vervaardigt 376 millioen Yards in een Jaar, waardoor C 63 millioen personen gekleed kunnen worden tegen 6 yards p persoon. Dit getal ellen zou 62.700 acres beslaan, en 213.750 mijlen lang zijn.

12. De voor Griekenland bestemde Stoomboten in Londen opgehouden.

24 Berigt uit Lima dat het Congres Bolivar verzocht had zijn verblijf te verlengen.

September

1. Haver, Haverdegort, Rogge, Erwten & Bonen tegen een bepaald regt toegelaten.

 

 

 

 

pagina: 203

15 Betaling van het Dividend over de Mexicaansche Leening door Baring & Co.

19 Berigt van den inval der Perzianen op Russisch grondgebied.

20 Berigt van de Kroning van Nioclaas 1 op 3 Sept te Moskow.

22 Berigt van het springen van het Kruidmagazijn te Ostende

October.

16 Ber. oorlogsverklaring Rusland aan Perzie d. 28 Sept

17 Ber van de scheiding v het Congres v Panama na het sluiten v een verbond v Vriendschap tusschen Mexico, Columbia, Peru & Guatamala.

23 Berigt uit Lissabon van den opstand tegen het Const Gouv. onder Abrantes (Marquis) & Chases. (Graaf)

24 Ber. v Gedurige onlusten in Constantinopel.

25 Twisten over het gebruik v het geld der Grieksche lening

November.

18 Berigt v een nederlaag der Ashantijnen. 7 Aug.

21. Opening van het Parlement

December

1 Ber dat Carthagena & andere plaatsen zich voor Paez verklaren. Boodschap van den Koning aan 't Parl wegens de inroeping v bijstand door de Regentes v Portugal en het verleenen van dezelve.

13. Aanspraak v den Kon v Frankrijk, die het voorkomen heeft van oorlogzuchtig te zijn.

14 Onverwijlde afzending v 5000 man Engelschen na Portugal

22. Aanspraak van den Minister v buit. Zaken in Frankrijk waaruit blijkt dat dit Gouv. ontrent Portugal ééne lijn met Eng trekt. Ziekte van den Hertog v York

28 71 Bankroetes in Engeland gedurende 1826.

pagina: 204

[leeg]

pagina: 204

[leeg]

pagina: 205

[leeg]

pagina: 205

[geen pagina]

pagina: 206

[leeg]

pagina: 206

Historique

1 Jan Wegens Rusland zijn de zaken nog niet in order. De tijding[en] wegens Alexanders dood blijven steeds tegenstrijdig. De Morning post houdt steeds staande hij vermoord geweest is & dit vindt als het wonderbaarst den meesten ingang. De menschen zijn poetischer als zij zelve denken. Nog blijft het een verschil of Constantijn of Nicolaas zal opvolgen. Alles van dien kant is hoogst duister.

De Kroonprins vertrekt heden naar Rusland of ten minste dien weg uit, naar men zegt.

Brender à Brandis dien ik bij Schoneveld in 1824 ontmoette is Consul te Rio benoemd. Hierover misschien nog wel nader.

9 Jan Zonderling begint het Jaar. Het Noorden blijft nog raadselach[ti]g. Dan verhaalt men dat Alexander indedaad vermoord is, dan dat Constantijn & dan weder dat Nicolaas den troon beklommen heeft die men thans aldaar elkander schijnt toetekaatsen. Volgens gister ontvangen tijdingen zou Nicolaas den troon eindelijk aanvaard hebben, doch dit niet zonder onlusten. De Kroonprins vertrok gister[en] na Petersburg.

In den Haag alles stil. De Minist Elout ernstig ziek. De Secretaris v Staat de Mey trouwt ten derde male met eene Jufv Elias. Weges de Latijnsche scholen schijnen er te Luik eenige onlusten plaats gehad te hebben. Geen nieuws van Batavia. De Koning zendt eenen Vlaamsch edelman van de audientie terug daar hij nog geen Neerduits kon spreken. Weldadigheid van Viruly alhier woonachtig die eenige duizenden aan armen voor winterprovisie geeft. De Koning onderhoudt zich zeer hartelijk met Mirandolle over 'tgeen hem gebeurd was.

Eenigzints verbeterde toestand d. Grieksch[e] zaken. Vrijverklaring v Brazilie, La Fete v Sebastiani solliciteur de survivance van Foy.

pagina: 207

[leeg]

pagina: 207

[leeg]

pagina: 208

[leeg]

pagina: 208

[geen pagina]