Instellingen en personen

 
English | Nederlands

Instelling

ALGEMEEN
Naam Soziale Verwaltung, Hauptabteilung
naam, varianten hoofdafdeling Sociale Zaken
Geschäftsgruppe Soziale Verwaltung
vanaf november 1941 Hauptabteilung Soziale Verwaltung
afgekort als GSV en HSV.
periode van bestaan 1940 - 1945
organisatie en inrichting de hoofdafdeling Sociale Zaken maakte deel uit van het apparaat van de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Seyss-Inquart en viel onder het Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft, dat weer rechtstreeks onder de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied viel
in het voorjaar van 1942 werd de hoofdafdeling overgeheveld naar Generalkommissar Schmidt (zur besonderen Verwendung)
de hoofdafdeling kende, afgezien van een stafafdeling voor de president, drie afdelingen, namelijk Arbeitseinsatzverwaltung, Arbeitsrecht und Arbeitsschutz en Sozialversicherung
vanaf mei 1941 waren er bovendien vijf “Aussenstellen” die toezicht uitoefenden op de Nederlandse arbeidsbeurzen, vanaf mei 1941 de Gewestelijke Arbeidsbureaus
hieronder stonden weer Arbeitsämter
in maart 1943 werden de Aussenstellen vervangen door drie Inspektionsbezirke
van belang waren nog de Fachberater (adviseurs)
in 1944 had de hoofdafdeling ongeveer 200 mensen in dienst

leiders van de afdeling waren:
R. Jakob, 1940-1941
(was voordien en daarna  president van de Reichsknappschaft, de sociale verzekering voor mijnwerkers)
dr. H. Boening, november-december 1941-
dr. Gustav Adolf Apitz, november/december 1941-mei 1943
dr. Wilhelm Jütting, mei 1943-1945?
taak, activiteiten de hoofdafdeling adviseerde Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied ten aanzien van sociale zaken, zoals arbeidsrecht, sociale verzekeringen en de inzet van Nederlandse arbeiders in het Duitse bedrijfsleven (de z.g. Arbeitseinsatz)
de hoofdafdeling bemoeide zich verder intensief met de Arbeitseinsatz en controleerde de departementen en de secretarissen-generaal en wel zo dat de Nederlandse ambtenaren niet goed wisten wat de Duitsers wilden en deden, terwijl de Duitsers alles van de Nederlanders afwisten
na 1942 draaide alles om de Arbeitseinsatz..
voorloper
geen
opvolger
geen
literatuur (NCC) De Jong, Koninkrijk , dl. 5, p. 666-667 (terloops) en dl. 7, p. 185-187
De Jong besteedt nauwelijks aandacht aan het onderwerp sociale politiek en aan sociale verzekeringen

Hoeven, H.C. van der
Lelystad, 1989. 144 p.
[over de Hauptabteilung en Reinhard Jakob p. 12-13]

Sijes, B.A.
De arbeidsinzet. De gedwongen arbeid van Nederlanders in Duitsland, 1940-1945
Den Haag, 1966.  730 p.
[over de Hauptabteilung p. 57-60]
typering
zuil
doelgroepen
ARCHIEF
periode archief 1940 - 1945
vindplaats Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam
openbaarheid beperkt
omvang; inventarisnummers 2,6 meter
13 inv. nrs.
informatiedrager papier
vernietigd de inventaris spreekt van archieffragmenten
in een circulaire van de hoofdafdeling van 4 februari 1945 werd bepaald dat stukken over geheime zaken, die afgedaan waren, vernietigd moesten worden en dat de andere stukken over “Geheimsachen” altijd zo spoedig mogelijk vernietigd moesten worden (inv. nr. 3l)
dit is kennelijk ook gebeurd.
toegang(en) inventaris zonder inleiding, maar met regesten, z.j.
de nieuwe inventaris van het archief van het Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft was in april 2004 nog niet verschenen
de hierna genoemde inventarisnummers zullen dan veranderen
de Hauptabteilung vormt in deze nieuwe inventaris wel een aparte afdeling.
kenmerk toegang nr. 53
indices op toegang index op zaken
originele archivalia van archiefvormer in andere archieven onbekend
originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven geen


opmerkingen geen
INHOUD
structuur archief het archief heeft geen bijzondere structuur
structuur toegang de inventaris heeft geen bijzondere structuur
bijlagen bij de toegang geen
statistische gegevens geen
inhoud overig “Aktenplan” [= overzicht van de indeling van het archief], febr. 1941 (inv. nr. 1a)
documentair overzicht, in het Duits, van het Nederlandse arbeidsrecht, Nederlandse vakverenigingen en de kosten van het levensonderhoud van een Nederlands arbeidersgezin, vergeleken met de toestand in Duitsland, [ca. 1941], stencil van 113 p. (inv. nr. 1b)
“Ein Jahr Sozialarbeit in den Niederlanden” door Präsident Jakob, juni 1941 (inv. nr. 1c)
stukken over de inrichting van de afdeling, 1941-1944 (inv. nr. 1 E en 1f).
verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan Beroepswet (1902)
Armenwet (1912)
Radenwet (1913)
Ziektewet (1913/1929)
Invaliditeitswet (1913/1919)
Werkloosheidsbesluit (1917)
Ouderdomswet (1919)
Wet op de Rijksverzekeringsbank (1920)
Ongevallenwet (1921)
Organisatiewet Sociale Verzekering (1933)
Kinderbijslagwet (1939)

Door de bezetter en zijn medewerkers werden de volgende decreten en besluiten uitgevaardigd die betrekking hadden op het onderwerp:

Verordening van de Rijkscommissaris van 21 juni 1940
(Verordeningenblad 1940/21)
(betreft de instelling van het Herstelfonds, dat uitkeringen deed aan onder meer kleine zelfstandigen )

Verordening van de Rijkscommissaris van 23 augustus 1940
(Verordeningenblad 1940/109)
(betreft verbod op openbare inzamelingen zonder vergunning)
Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken met wijzigingen en aanvullingen op bestaande wettelijke bepalingen ten aanzien van de sociale verzekering van 16 september 1940
(Verordeningenblad 1940/150)
(met onder meer: gelijkstelling van de gehuwde met de ongehuwde moeder voor de Ziektewet).

“Decreet van de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied, houdende oprichting van de Stichting “Winterhulp Nederland”  van 22 oktober 1940”
(Verordeningenblad  1940/186)
wijziging en aanvulling: 1943/76

“Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken betreffende de uitbreiding van de verplichte ongevallenverzekering tot de aan poliklinieken, medische consultatiebureaux en medische keuringsbureaux verbonden personen”
(Verordeningenblad 1940/223)
13 november 1940

? Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken, houdende enige wijzigingen der Ziektewet”
(Verordeningenblad 1940/246)
13 november 1940

“Verordening van de Rijkscommissaris teneinde te komen tot een herordening op het gebied van de niet commerciele vereenigingen en stichtingen”
(Verordeningenblad 1941/41)
28 februari 1941
(deze verordening leidde tot de opheffing van de meeste vakverenigingen en tot de liquidatie van de door hen beheerde werklozenkassen)

“Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken betreffende een voorloopige regeling van bepaalde aanspraken op uitkeering ter zake van renteverzekering”
(Verordeningenblad 1941/61)
20 februari 1941
(betreft Nederlanders werknemers die in Duitsland werkzaam zijn)
wijziging: 1943/42 en 1943/115

“Besluit van de secretarissen-generaal van Sociale Zaken en Financiën betreffende tijdelijke verhooging van bepaalde sociale verzekeringsrenten met een bijzonderen toeslag”
(Verordeningenblad 1941/159)
9 juli 1941
(betreft toeslagen op renten krachtens de Invaliditeitswet en de Ouderdomswet)
vervolgbesluit met aanvulling: 1942/9
wijzigingsbesluiten: 1942/110 en 1942/151
idem: 1943/121

“Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken betreffende het ziekenfondswezen” (Ziekenfondsenbesluit)
(Verordeningenblad 1941/160)
1 augustus 1941
eerste uitvoeringsbesluit: 1941/175
tweede uitvoeringsbesluit: 1941/201
besluit tot aanvulling: 1941/216
derde uitvoeringsbesluit: 1941/217
wijzigingsbesluiten: 1942/61, 1942/77, 1942/111, 1942/152 en 1942/153
aanvulling op het Ziekenfondsbesluit: 1942/112
wijzigingsbesluiten: 1943/ 74 en 75, 1943/116

“Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken houdende aanvulling en wijziging van de Ziektewet”
(Verordeningenblad 1941/ 161)
1 augustus 1941
(betreft eenmalige uitkering bij bevalling)
wijziging van deze regeling: 1942/109
aanvulling: 1942/113
wijziging: 1942/151

“Decreet van de Rijkscommissaris betreffende de oprichting van het Nederlandsch Arbeidsfront (N.A.F.) “
(Verordeningenblad 1942/47)
30 april 1942
(art. 2, leden 1, 5 en 7 gaan over de sociale verzekeringen)

“Besluit van de secretarissen-generaal van Sociale Zaken en Financiën tot wijziging der Ziektewet”
(Verordeningenblad 1942/109)
29 september 1942
wijziging: 1943/121

“Verordening van de Rijkscommissaris betreffende de ordening van den arbeid”
(Verordeningenblad 1942/114)
13 oktober 1942
(instelling van de functie van Gemachtigde voor de Arbeid)

“Besluit van de secretaris-generaal van Sociale Zaken betreffende een beperking van de uitkeering van ziekengeld”
(Verordeningenblad 1943/86)
3 augustus 1943
(betreft verlaging van de uitkering gedurende de eerste zes ziektedagen)

“Besluit van de secretarissen-generaal van Sociale Zaken en Financiën tot wijziging en aanvulling van de Ziektewet”
(Verordeningenblad 1943/91 en 92)
25 september 1943
(betreft onder meer ziekengeld voor opvarenden van binnenschepen en het kraamgeld)
wijziging: 1943/121.

Zie over de in bezet gebied genomen maatregelen tot uitbreiding van de werkingssfeer van de sociale verzekering ook:
[CBS]
Economische en sociale kroniek der oorlogsjaren 1940-1945
Utrecht, 1947.  333 p.
[over de sociale verzekering in bezet gebied en de in Londen genomen maatregelen p. 272-282].
verwijzing naar andere archiefvormers
geografische verwijzingen Nederland
internationaal niet van toepassing
opmerkingen de meeste stukken in dit archieffragment gaan over de Arbeitseinsatz
geen enkel stuk gaat specifiek over sociale verzekeringen of sociale  voorzieningen
op dit moment is een nieuwe inventaris van het archief van het Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft in de maak die vermoedelijk in de tweede helft van 2003 zal verschijnen
de hierna genoemde inventarisnummers zullen dan veranderen
de Hauptabteilung vormt in deze nieuwe inventaris wel een aparte afdeling.