186. Uytte Generaliteyt gerapporteert sijnde dat belanghende de resolutiën aldaer bij de zes provintiën genomen op ‘t stuck van ’t verpachten van de convoien, van de judicature van de Levantischvaerders haer in Spaenssen dienst begeeven hebbende, van de proceduuren gehouden tegens de Admiraliteyt tot Amsterdam, nyettegenstaende contrarie resolutiën van deese provintie, Zijn Hoogheyt aengeschreeven is opte name van Staten Generael dat bij deese provintie faictelijcken tegens de andere wordt geattenteert, daeruyt geschapen is andere ongelegentheeden te sullen volgen, ende dat sij daerom Zijn Hoogheyt versoecken volgens het 16^e articule van de Unie alle deese zaecken met accommodatie aff te maeken offte anderssints daerinne te decideren als tot conservatie van haer hoogheyt ende gerechtigheeden bevonden zal worden te behooren; dat van deese brieven bij haer wel copije is versocht ende tegens geprotesteert dan dat men haer dezelve weygert ende nyet en consenteert dan effen opte zelve tijdt als de bode gereedt staet om daermeede aff te ghaen, is nae deliberatie goedgevonden de ordinaris gedeputeerden te lasten om alsnoch boven te ghaen ende opte resumptie de resolutiën ende affsenden van de brieven te stuyten is ’t doenlijck, so nyet daertegens te protesteren ende daervan alhier te refereren om naemaels nae behooren tegens geresolveert te mogen werden.

Dezelve heeren naemaels rapporterende dat nyettegenstaende haer protestatiën bij resumptie de resolutiën voorseyden waeren vastgestelt, dan datte provintiën het affsenden van de brieven voor noch een dagh hadden opgehouden, mits dattet aenslaen van de billetten van de verpachtinge van de convoien soude werden getolereert ende opte reste bij Hollant mette provintiën geconformeert, ende daerbeneffens mede geleesen de brieven die de gemelte provintiën opten naeme van de Generaliteyt aen Zijn Hoogheid hebben affgeveerdight in seer scherpe termen ingestelt ende alles effter in deliberatie gebracht weesende, wierde eyntelijcken goedgevonden datte gedeputeerden ter Generaliteyt vanweegen deese provintie gelast sullen worden telckens op naernoen rapport te doen van alle saecken van importantie op voornoen boven verhandelt, om alsdan tijdelijcken tegens voorsien te mogen werden; dat voorts deur de ordinaris gedeputeerden bij de resolutiën van deese vergaederinge in de voorseyde drije saecken genomen, zal worden gepersisteert; dat men oock geen affixie van billetten van de verpachtinge der convoien zal toelaeten, oock de respective Admiraliteyten van Hollant aenschrijven hier nyet te comen off over de verpachtinge te staen, oock het stadhuys van Den Haghe doen sluyten daer ‘tzelve voor deesen gewoon is te geschieden, ende dewijl het defereren van de judicature van de Levantvaerders aen den Raedt van State stuyt tegens het privilege de non evocando, dat daerom de gedeputeerden van deese provintie in den Raedt versocht sullen worden deselve saecken tegen te spreecken ende haer daerover nyet te laeten gebruycken; dat meede de provintiën boven versocht sullen worden haer brieven off nyet off ten mintsten nyet anders als nae behoren versacht over te senden aen Zijn Hoogheyt, bij weygeringe effter daertegens te protesteren ende dat datelijcken meede vanweegen deesen staet deur eenige gecommitteerden brieven sullen werden ingestelt daerbij Sijn Hoogheyt van de geheele zaecken ende van datter geen questiën is tusschen provintiën ende provintiën, maer van een provintie tegens particuliere gedeputeerden van zaecken die buyten de Unie zijn ende daer dienvolgens het 16^e articule van ’t submitteren aen de stadthouders geen plaetse can hebben, met versoeck van in deesen nyet te willen doen dat eenighsints tot verminderinge van de hoogheyt ende gerechticheden van deese provintie soude connen gedijen, werdende tottet instellen van deese brieven versocht de voorghaende gecommitteerden. Den heer Vlamingh bovenghaende om deese resolutie aen te seggen ende wedercomende, rapporteert datte provintiën bij haer resolutie hebben gepersisteert ende de brieven dienvolgens aen Zijn Hoogheyt sonder veranderinge doen affghaen, ende dat zij daer beneffens gevraeght hadden off men de affgetrocken billetten nyet verder wilde doen affigeren, daerop hij verclaert hadde de meeninge te weesen van neen.

187. Zijn Hoogheyt bij missive van den 11^e augusti claegende over de exorbitante toevoeringe van vivres die ’t leeger van den viant werdt gedaen zelffs bij nabuurige geleegen plaetsen, weesende alleen van Bergen opten Soom met 200 karren met vivres teffens voorsien, daerdoor alles in zijn leeger beeter coop werdt, ende versoeckende dat daertegens bij ordre moght werden voorsien, gelijck bij hem allreede over eenige plaetsen ordre tegens is gestelt op peene van confiscatie ende arbitraire straffe, is nae deliberatie goedgevonden alle gouverneurs, commandeurs ende convoyeurs van de naestgeleegen plaetsen aen te schrijven dat zij geen vivres noch munitie nae viantsplaetsen sullen laeten passeren, opte peenen als van oudts.

188. De heeren Committeerde Raden binnenstaende verclaeren effter dat bij haer geen gelt en is om de 70.000 £ voor de Groote ende Cleyne Visscherije, noch om de 160.000 £ voor de zeecapiteynen van Amsterdam, noch om ’t cort van de geaffecteerde troepen off van de extraordinaris militie in’t leeger, noch om de zes compagniën bidets, noch om de wagenaers de anno 1635, noch oock ontallijcke andere krijtende schulden, leegerlasten off clachten van de Admiraliteyten te voldoen, ende dat daerom voor ’t scheyden tenminsten den 200^e penning geconsenteert ende daerop een treffelijcke negotiatie off anticipatie moet werden ingewillicht. Hierop gedelibereert zijnde persisteerden de leeden noch bij voorgaende advijsen sodat opgehouden is in resumptie.

189. Bij den gedeputeerden opte secrete zaecke in ’t gros openinge gedaen zijnde dat van een handel spreeckt, daervan nochtans het werck heel groen ende nyet apparent is, weesende daerenboven noch zeeckere andere zaecken ende impediment daerentusschen gecomen, sodat zij nodigh achten dat voor eenigh meerder getal openinge van alles sal dienen ghedaen om alsdan gesamentlijcken inne te advijseren wat vorder inne zal dienen gedaen. Hierop gedelibereert weesende is verstaen de zaecke daarbij te laeten totdat tot meerder rijpicheyt zal zijn gebracht.

Tottet examen van de getranslateerde stucken ende geschrifften van de insolentiën ende expressen in Noorweegen gepleeght bij eenige Normervaerders is goedtgevonden te committeren een van de heeren van Delfft, Amsterdam, Rotterdam, Hoorn, Enckhuysen ende Medenblick, met last omme te adviseren wat sij sullen oordelen dat tot contentement van Zijn Majesteit van Denemarcken hiermee gedaen zal dienen te werden om vorder onheylen voor te comen.

190. Jonathan van Luchtenburch het gemeene landt ontrent 40 jaeren bedient hebbende ende versoeckende om zijn goede meriten ende lange dienst het rentmeesterschap van Noordhollandt te mogen defereren ende resigneren op zijn soon, zijn de leeden geweest van contrarie opiniën, dan het meerendeel verclaerende daertoe ongelast te weesen dewijl dat stuyt tegens de resolutie ende dat meede vanwegen Zijn Hoogheyt versocht is dat in die saecke daervan hem de electie toecompt tot sijn prejuditie nyet en magh werden gedisponeert, ende daerom haer advijsen ophoudende, is goedgevonden de zaecke in bedenken te houden.

191. De heeren van Enckhuysen inbrenghende zeecker advijsbrieffjen geschreeven bij eenen Thomis Willemsen gevangen te Nieupoort aen eenen Jacob Feroenssen, sijn oom, alhier van inhoude dat 12 fregatten sonder eenigh schot nae te doen uytgeloopen sijn, ende dattet volck van Dorp nacht ende dagh aen landt in de herbergen buyten Duynkercken drincken ende klincken ende ronduyt seggen datter peys aen landt is so lange alss den verraeder Dorp daer voorleyt, wiens volck dat zij zijn, ende versoeckende dat daertegens naerder geïnformeert moght worden, is verstaen dat op sulcken particulier schrijven van een gevangen ende gepassioneert man geen fondament noch facit maecken magh, ende dat daerom het brieffjen geleyt zal worden bij andere papieren, om bij geleegentheyt van naerder informatie tegens den admirael meede nae behooren op gelet te mogen werden.

192. Noch zijn geleesen verscheyden particuliere zaecken die effter sullen dienen.

193. Den ambassadeur Beveren uyt Engelant weedergekeert zijnde, deed rapport ende verhaelde extraordinarie ingehaelt te zijn met alsso grote cortoisie ende ceremoniën als oyt ambassadeurs van eenige souveraine coningen ende princen meede zijn bejeegent geweest; dat hij meede gedefroieert is tot zijn eerste audiëntie toe binnen London; datte zelve eerste audiëntie heefft gehadt in presentie van de coningh ende coninginne ende alle groote heeren ende dames, alwaer nyet anders bij hem als gecomplimenteert is ende notificatie van de presenten gedaen met versoeck van prefixie van tijdt om ‘tzelve te exhiberen, weesende van gelijcken met weederzijds complementen overvloedich bejeegent, zijn credentiebrieven zeer aengenaem zijnde werdende hem bij den coningh toegeseyt meerder gunste ende genegentheyt tegens deese landen te sullen bethoonen als oyt sijn voorsaten hadden gedaen; dat tuschen zijn 1^e ende 2^e audiëntie den graeff van Arondel nae den keyser gesonden is om effter restitutie van de Pfaltz te versoecken, retarderende het voorneemen dat hij ende den ambassadeur van Vranckrijck hadde om hierop een ligue tegens Spagnen te maecken; datten ambassadeur van Vranckrijck gepresenteert heeft, so den keyser tot restitutie van de Paltz ende alle protesterende vorsten werde verstaen, dat zijn coningh meede den hartogh van Lotharingen volcomentlijcken soude restabiliëren, mits so sulcx geweygert werdt dat aldaer tesaemen een offensieve ligue tegens ’t huys van Oostenrijck souden maecken; dat bij hem geürgeert was dat gesaementlijck tegens Spagnen een ligue behooren te maecken, dewijl Spagnen aen Engelant opten lesten vreedehandel met hem zedert de ligue tusschen ons ende Engelant anno 1625 aengegaen, beloofft hebbende aen den Paltz te sullen restitueren alle de plaetsen die in zijn maght waeren ende totte reste onder den keyser weesende alle debvoiren beloovende, in ’t mintste daervan nyet gepresteert noch woort gehouden, jae ter contrarie met alle maght tegens gewrocht hadden ende daeromme met gewelt tot reeden behoorde te werden gebracht.

Dan Zijn Maj.^t hierinne wat distinctie maeckende van datte eygentlijck den keyser was raeckende, hadde effenwel naerder openinge versocht van remediën die men tot sulcken eynde soude mogen bij der handt neemen; dat nae eenige heussche weygeringe eyntelijcken bij hem voorgeslaegen was dat men soude uytrusten een vloote van 75 scheepen daermeede men den Spagnert in zijn rijcken soude aentasten, waervan bij Vranckrijck geleevert souden werden 30, ende bij Engelant gelijcke 30 scheepen, ende bij ons de resterende 15; dat daerop souden werden gesmeeten 20.000 man, te weeten 8.000 tot laste van Vranckrijck, 8.000 tot laste van de Engelsschen ende de resterende 4.000 man bij ons; dat van sodanigen vloote yet goedts soude weesen te verwachten, ende dat sonder langen train ‘tzelve remedie in ’t werck soude connen werden gestelt, Zijn Majesteit oock buyten ’t parlement daertoe met zijn scheepen datelijcken connende gereedt zijn, alsmeede Vranckrijck ende wij, hebbende scheepen ende volck.

Dat deesen voorslagh Zijn Majesteit nyet onaenghenaem was maer alvoren hem daerop te verclaeren ’t naerder rapport van de graeven van Arondel van de antwoorde van den keyser wilde verwachten, vraeghende hierentusschen wat proportie in de conquesten dat vanweegen deesen Staet soude mogen werden gepretendeert, daerop voor antwoord gegeeven wierde dat deese ligue ingeghaen soude werden om voor den Paltzgraeve restitutie van zijn landen ende electorale stemme te consequeren, ende ‘tzelve geobtineert zijnde, dat men dan de conquesten weeder soude willen te buyten staen, so nyet dat nae proportie van ’t gunt bij Vranckrijck bedongen was, men meende dat ons nyet soude werden geweygert ende daerom effter aen Zijn Majesteit instantiën gedaen sijnde om hierop te resolveren, hadde geantwoordt dat in zijn doen goddelijck ende rechtmatigh wilde ghaen ende tot geen extremiteyten conde resolveren so lange hoope hadde met gemoede tot sijn intentie te geraecken, tot welcken eynde den grave van Arondel voor de leste mael affgesonden hadde, desselffs rapport anders aff comende als verhoopte, dat hem aldaer naerder op deesen voorslagh soude verclaeren ende rondghaen; datte saecken so staen ende groote contraminen bij den Spaenssen ambassadeur hiertegens sijn gevolgt, expresselijcken voorgeevende dat een extraordinaris ambassadeur uyt Spagnen overcomen soude ende al gereet was om Zijn Majesteit opte restitutie van de Paltz volcomen contentement te doen, ende dat dienvolgens oock den graeve van Arondel bij den keyser alle satisfactie soude werden gedaen, versoeckende Zijn Majesteit liever met Spagnen ende den keyser een ligue offensieve ende defensieve teegens deesen Staet ende Vranckrijck te willen maecken, in welcken cas alles nae zijn appetijt in reguarde van de restitutie van den Paltz soude affcomen, behalvens dat daerdoor in volcomen possessie soude connen geraecken van ’t gesagh over sijn seeën, dat telckens bij de rebellen in dispute getrocken ende tot groot nadeel van sijn croone hem wordt ontrocken, ’t welck Spagnen hem claerlijcken toestaet, weesende op dit subiect alles in ’t Rijck bij den keyser alsso geprepareert datten grave van Arondel daer comende, ende meenende categorijcqen verclaeringe van den keyser te vergen off hij de restitutie wilde toestaen off nyet, ‘tzelve daer zeer vreemt voorgecoomen ende hem nergens minder op denckende presentatie gedaen is om opten voet vooren gementionneert ende bij den lesten ambassadeur Teller, so sij seyden, geprepareert vorder in besogne te treeden, ‘twelck bij hem teegengesproocken weesende, ende aen d’ander candt op de categorijcqen antwoordt van den keyser ende coningh van Hongaren insisterende, hadde daertoe geen apparentie connen vinden, maer ter contrarien dat vastgestelt was dat van den Opperfaltz ende electorale stemme tot nadeel van den hartogh van Beyeren, die dezelve voor zijn goede diensten was gedefereert, nyet eens moght werden gesproocken.

Waeromme oock denzelven graeff nae verscheyden contestatiën met den keyser ende oock metten keurvorst van Beyeren aen Zijn Majesteit van Engelant geadviseert hadde datte zaecken van de restitutie van den Paltz genochsaem desperaet aldaer stonden, den Spaenssen ambassadeur den grave van Ontada daertoe met lijff ende ziel alles contribuerende, ‘twelck in Engelandt verstaen weesende, was datelijcken den graven van Lijcester die in Vranckrijck was om acte uytte brengen van de restitutie van Lotharingen, so den keyser de protesterende vorsten in Duytslandt wilde restitueren, gelast om daervan op te houden ende den voortgangh van ligue auxiliaire te bevorderen. Dan op deesen tijdt geruchten comende dat Vranckrijck met Spagnen stilstant van wapenen ende dat wij van vreede waeren handelende, ende datte Sweeden haer saecken in ’t rijck nyet langer wisten ghaende te houden opte confiscatiën ende contributiën van ’t Rijck, was daerover groote becommernisse ende onseekerheyt waernae de zaecken te dirigeren.

Dan bevindende datte daet anders was als de geruchten, was naerder voorslagh gedaen van een ander ligue auxiliair, te weeten dat om nyet te schijnen dat Engelant met Spagnen rupture gedaen hadde, vanweegen die croone op commissie van Vranckrijck den prince Palatijn 14 scheepen souden worden toegevoegt om Vranckrijck daermeede teegens Spagnen te dienen tot zijnen welgevallen, mits dat Engelant mett zijn resterende scheepen de havens ende custen van Vranckrijck tegens Spagnen soude bevrijden, ende nyet toelaeten dat aen de Duynkerckers eenige ammunitie off vivres conden werden toegevoert, ende dat Engelant daerenboven 6.000 man soude lichten tot dienst ende lasten van Vranckrijck. Dat dit voorslagh Engelant aengenaem was, mits dat Sijn Majesteit van Vranckrijck geen vreede souden mogen maecken, sonder dat opte restitutie van de Paltz alvoren contentement soude weesen gedaen, doch dat Vranckrijck nyet behaeghde dat om so cleynen assistentie van 14 scheepen Engelant meester soude maecken van vreede off oorloge in zijn rijck te hebben ende daerom geïnsisteert hadde op een offensive ligue, ende dat alle de scheepen van Engelant daertoe moghten worden gebruyckt; dat Engelandt hier oock genegentheyt toe hadde bethoont maer alvooren tijdt versochte om den keyser van sulck zijn voorneemen te notificeren ende bij die occasie alsnoch categorijcquen antwoort opte restitutie van den Paltz te becomen, off bij weygeringe dat alsdan daerop met malcanderen in naerder handelinge souden comen; dat hiertoe tijdt van drye maenden bij Vranckrijck was toegestaen, mits dat de weygeringe volgende off langer gedilaieert werdende, de ligue auxiliaire van die tijdt aff datelijcken in ’t werck soude werden gestelt ende de offensive soude volgen, als daerover met malcanderen naerder eens souden sijn; dat den Spaenssen ambassadeur ‘tzelve verstaende daerover tegens Engelant groote expostulatiën hadde gedaen, dreygende dat zijn coningh alles voor rupture soude houden, wat naem men ’t kindt moghte gheeven, ende daertegens Engelant datelijcken met een oorloge soude comen bespringhen, doch dat Zijn Majesteit deur instigatie van de coninginne hem daer zeer animeus ende spits op hadde geantwoort dat zijn coningh het duyden moghte als hij wilde ende alles doen dat in zijn vermogen was, dat op hem nyet en paste ende zelffs thonen soude wattet was met handelingen te spotten.

Dat nae deesen oock met Sweeden gehandelt is om dezelve in de wapenen te doen continueren, in summa dat deese twee voorslaegen de ingredienten sijn daerop Engelant met Vranckrijck so opte auxiliaire als offensive ligue heeft geslooten ende t’eenemael eens sijn, doch datte intentie is om ons ende andere daermeede toe te brenghen om ‘tzelve werck te doen hebben meerder vigeur, Zijn Majesteit hem Beveren allenthalven groote eere aengedaen ende van zijn goede genegentheyt tot deesen Staet meermaelen in ’t particulier verseeckert hebbende, alsmeede van dat zij geresolveert was tot nadeel van Spagnen een West-Indische Compagnie op te rechten sonder interest van deesen Staet off te haer compagnie, mette welcke hij geresolveert was in alle correspondentie ende verseeckertheyt te gaen, behalven dat door seeckere occasie van eylanden die de zijne in Indiën hadde aldaer gestadigh 6.000 man in dienst meende te houden om Spagnen alle affbreuck te doen. Hadde meede de heeren Staten zeer bedanckt over de eerlijcke inhaelinge van den prince Palatijn nae zijn weedercompste alhier, betrouwende dat zijn zaecken vorder souden helpen handhaven, verclaerende zelffs gereet te sijn de ligue auxiliaire in ’t werck te stellen so haest de weygeringe van de restitutie van den keyser becomen, ende opte offensive alles soude werden geprepareert tusschen de bondgenooten.

Belanghende het 2^e point van zijn ambassade spreeckende van de racreuyten[!] van de Engelsse ende Schotsse compagnieën, dat daerop met Zijn Majesteit zeecker ordre hadde beraemt daerop jaerlijcx ‘tzelve sonder tegenspreecken soude werden toegestaen. Op het 3^e van Amboina dattet zelve halff scheen in slaep te sijn, deurdien de oude Oost-Indische Compagnie gedissipeert zijnde om haer grooten omslagh ende costen wille, een nyeuwe van cleynen omslagh ende minder officieren is opgerecht, die te verhoopen is datte pretensen van de oude nyet wederom sullen susciteren. Op het 4^e van de buysneeringe ende vrije visscherije, hoewel nyet specialijcken was gelast, dat effter bij den Spaense ambassadeur die zaecke telckens zeer hatelijck is opgehaelt ende Zijn Majesteit verweeten de ondraeghelijcke vermeetelheyt van deesen Staet dat men hem zijn recht durff disputeren met diergelijcke ophitsingen meer, daertegens bij hem was overgeleevert zeecker deductie van ‘t recht datte heeren Staten meenden dienthalven te hebben ende wat op dat subiect eenige langhe jaeren herwaerts met die croone was gebesogneert, daerop Zijn Majesteit verclaert hadde op alles met wijsheyt te sullen letten ende dat hij genegen was in deese zaecke met accommodatie te ghaen, ende tot dien eynde zijn admirael gelast geen hostiliteyt te bedrijven. Dat meede uytten prince Palatijn, die hierover met Zijn Majesteyt iterativelijcken versocht is geweest te spreecken ende yet seeckers te obtineren, verstaen heeft dat Zijn Majesteit van dit jaer de buyssen sall laeten ongemoeyt op hoope dat daerdoor te meer beweeght sullen worden den prince Palatijn de handt te bieden; eyntelijcken dat verscheyden repressaliën bij den coningh voorgenomen deur zijn interventie geweert, verscheyden gevangenen gerelaxeert ende gepardonneert, verscheyden scheepen ontslaegen ende van alle overlast bevrijt zijn.

Recommanderende ten hoogsten het tractaet van de Entrecourt tusschen de croone van Engelant ende het Huys van Borgognen als heeren van dese landen anno 1495 gemaeckt, dattet zelve vastgehouden moet worden omdat uyt geen instrumenten de vrije visscherije ende navigatie claerder can werden beweesen, Seldenus zelffs in zijn Mari Clauso daertegens nyet weetende te insereren als ’tgunt lange jaeren te vooren gepasseert is; dat die van de Entrecourt ende de Engelsse court hier te lande altijt als een volck gehouden zijn geweest van gelijcke vrijheeden ende belastingen, ende hoewel eenige jaeren herwaerts daertegens bij Zijn Majesteit eenige infractiën zijn gedaen, dat men effenwel dezelve bij alle mannieren moet mainteneren om daerdeur de Engelssen in dwangh te houden van nyet al te breede te ghaen ende de lasten te verhoogen nae haer appetijt, dat apparentelijcken volgen soude als die van de Entrecourt de handt soude werden onttrocken; belanghende verscheyden andere zaecken meer refereerde hen tot zijn verbael, bedanckende de heeren Staten voor de favorabile audiëntie.

Hierop gedelibereert zijnde is goedgevonden den heer Beveren voor zijne goede diensten te bedancken, ende is vorders verstaen denzelve te versoecken van bij geschriffte te willen stellen de pointen daerop eenige naerder consideratie valt, opdat bij gelegentheyt daerop sal mogen werden geleth.