© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Margreet van der Hut, Backer, Catharina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Backer [13/01/2014]
BACKER, Catharina (geb. Amsterdam 22-9-1689 – begr. Leiden 8-2-1766), amateurschilderes en -tekenares. Dochter van Willem Backer Cornelisz. (1656-1731), jurist en koopman, en Magdalena de la Court (1662-1712). Catharina Backer trouwde op 25-8-1711 in Leiden met Allard de la Court (1688-1755), lakenfabrikant en kunstverzamelaar. Uit dit huwelijk werden 4 kinderen geboren, van wie 2 jong overleden. 
Catharina Backer groeide op in een huis vol kunst in Amsterdam. Haar ouders bezaten schilderijen en een rariteitenkabinet en haar vader legde het ‘Album Backer’ aan, een verzameling getekende portretten van de leden van de familie. Als opgroeiend meisje leerde ze Frans, Italiaans en Engels, en kreeg ze boeken te lezen op het gebied van geschiedenis, godsdienst, wiskunde, kunst en muziek. Haar vader stimuleerde haar daarin: in een brief raadde hij haar bij voorbeeld Don Quichote aan. Ook kreeg ze schilderles. Zowel de stillevenschilder Jan van Huysum (1682-1749) als de Leidse fijnschilder Willem van Mieris (1662-1747) zijn gesuggereerd als mogelijke leermeesters: de familie had enkele Van Huysums in bezit, en er zijn tekeningen van Catharina bewaard die zijn gekopieerd naar Van Mieris.
Als kind speelde Catharina vaak met neef Allard uit Leiden, die haar toen al ‘mijn huisvrouw’ noemde. De familie De la Court trouwde zoveel mogelijk binnen de familie om het kapitaal bij elkaar te houden en te vergroten (zie Catharina’s tantes Petronella de la Court en Petronella Dunois, die met neven waren getrouwd). Zo ook Catharina en Allard. Na haar huwelijk verhuisde Catharina Backer naar Leiden. Haar eerste zwangerschap eindigde in een miskraam. Hierna zou ze nog vier kinderen krijgen, van wie er twee op jonge leeftijd stierven. Haar dochter Sara stierf op 23-jarige leeftijd en haar zoon Pieter werd geestesziek; het moederschap was dus geen bron van vreugde.
Catharina Backer zelf kreeg na haar verhuizing naar Leiden heimwee en last van wat destijds melancholie genoemd werd. Haar ouders probeerden haar in hun brieven te stimuleren tot activiteiten om de melancholie te verdrijven, zoals wandelen met haar echtgenoot, lezen en schilderen. In brieven aan Catharina’s man sprak haar vader zijn bezorgdheid uit. Haar vaders dood in 1731 moet een groot verlies voor haar geweest zijn.
Werk en collectie
Catharina Backer heeft geschilderd, getekend met krijt, geaquarelleerd en waaiers beschilderd. Ze schilderde vooral stillevens van bloemen en vruchten. Ook legde ze een tekenboek aan met 232 tekeningen, waarin één tekening is gedateerd met het jaartal 1706. Daaruit kan worden opgemaakt dat ze nog in Amsterdam woonde toen ze aan deze tekeningen werkte. Er zijn verder figuurstudies van mensen en dieren, genrestukjes, portretjes en mythologische voorstellingen in het boek te vinden. Bij veel van de bloementekeningen staat vermeld dat ze naar het leven zijn getekend.
In Leiden had Catharina geen teken- of schilderles meer. Het lijkt er zelfs op dat zij kort na haar trouwen gestopt is met tekenen en nog maar weinig heeft geschilderd. Terwijl er van vóór haar huwelijk acht schilderijen bewaard zijn gebleven, zijn er uit de periode daarna maar drie bekend, allemaal uit het eerste jaar van haar huwelijk. Dankzij de inventaris die Allard de la Court in 1749 maakte van zijn hele kunstbezit, inclusief het werk van Catharina, hebben wij een betrouwbaar overzicht van haar oeuvre tot die tijd. De la Court, die een groot deel van de kunstverzameling van zijn vader had geërfd en verder uitgebreid, vermeldt in zijn inventaris dat 250 van Catharina’s tekeningen in de periode voor haar trouwen zijn gemaakt.
Na het overlijden van Catharina Backer in 1766 werd de kunstverzameling geveild. Het was een grote veiling met een catalogus in verschillende talen, met uitgebreide beschrijvingen van de schilderijen. Een deel van Catharina’s werk bleef echter tot 1904 in de familie en werd toen pas geveild.
Catharina Backer wordt in veel kunsthistorische naslagwerken genoemd als getalenteerde amateur. Werk van haar bevindt zich in verschillende openbare collecties. Haar bekendste en grootste schilderij hangt in museum Hallwylska in Stockholm. Het is een bloemstilleven waar ze in Amsterdam al aan werkte en dat ze in 1712 voltooide. Ook museum De Lakenhal in Leiden bezit een bloemstilleven van Catharina Backer. In museum Willet Holthuijsen in Amsterdam was in 2004 een diatentoonstelling te zien van haar tekeningen, die zijn ondergebracht in het Amsterdams Historisch Museum, beheerder van de collectie van de Backer Stichting.
Naslagwerken
Elck zijn waerom; Kramm; Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; NNBW; Scheen; Thieme/Becker; Van der Willigen/Meijer; Wurzbach.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: inv. nr. 172, familiearchief Backer.
- Regionaal archief Leiden: familiearchief de la Court.
Werk
- Het album van Catharina Backer (TB 5955), waarin zij zelf heeft getekend en tekeningen van anderen heeft verzameld, een portefeuille met losse bladen (TB 6533) en ettelijke andere bladen, Amsterdam, Amsterdams Historisch Museum.
- Bloemstilleven, Leiden, Museum De Lakenhal.
- Bloemstilleven, Stockholm, Museet Hallwylska.
Literatuur
- C.W. Fock, ‘De stillevens van Catharina Backer of de verdrijving van de melancholie’, Jaarboekje voor Geschiedenis en Oudheidkunde van Leiden en omstreken 72 (1980) 73-86.
- Th. Lunsingh Scheurleer, C.W. Fock, A.J. van Dissel, Het Rapenburg. Geschiedenis van een Leidse gracht, deel 2 en 6a (Leiden 1987).
- B.B. Roberts, ‘Dutch Affective Parent-Child Relations in the Eighteenth. Century: Catharina Backer and her Parents’, in: History of Education Society Bulletin 56 (1995) 17-26.
- G. Sluiter, ‘Catharina Backer (1689-1766). Het “bewogen leven” van een rijke dilettante’, in: E. Kloek, C. Peters-Sengers en E. Tobé red., Vrouwen en kunst in de Republiek: een overzicht (Hilversum 1998) 47-54.
- B. Roberts, Through the keyhole. Dutch child-rearing practises in the 17th and 18th century. Three urban elite families (Hilversum 1998).
Illustraties
- Portret, door Arnold Boonen, 1713 (Amsterdam Museum).
- Bloemstilleven door Catharina Backer, 1712 (Hallwylska Museum, Stockholm).
Auteur: Margreet van der Hut
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 437
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.