© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kaj Jalving, Barnhoorn, Maria Christina Helena, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Barnhoorn [20/02/2018]
BARNHOORN, Maria Christina Helena (geb. Aerdenhout 18-2-1953 – gest. Leiden 14-5-2012), zakenvrouw. Dochter van Johannes Theodorus Barnhoorn (1911-1989), hovenier en koster, en Cornelia Maria Warmerdam (1915-1972). Mariëtte Barnhoorn woonde vanaf 1989 samen met Robertus Gerardus Mantel (1944-2004), zakenman. Deze relatie bleef kinderloos.
Maria (Mariëtte) Barnhoorn groeide op in Aerdenhout als jongste van
vier – ze had drie broers. Haar vader had een hoveniersbedrijfje en was koster
van de plaatselijke Rooms-Katholieke kerk. Ze kreeg een gedegen katholieke
opvoeding, maar van de kerk moest zij later niet veel hebben. Naar eigen zeggen
was ze als kind een wildebras, die er niet voor terugschrok de competitie aan
te gaan met haar oudere broers. Door haar jeugd in het villadorp kwam zij over
de vloer bij zeer gefortuneerde families. Het maakte dat ze ook later niet snel
geïntimideerd was door mensen met geld of status.
Moeder Barnhoorn overleed toen Mariëtte achttien jaar oud was. Na de mms Sancta Maria in Haarlem te hebben afgerond werkte ze enige tijd als au pair in Engeland en begon toen aan een studie Engels in Amsterdam. Ze betrok samen met een vriendin een flat in Zandvoort en stortte zich vol overgave in het uitgaansleven. Haar studie maakte ze nooit af. Ze werd receptioniste bij een hotel en verhuisde naar Amsterdam. In 1975 werd Barnhoorn secretaresse bij uitzendbureau Multiplan en in 1977 bij defensieleverancier General Dynamics op Schiphol-Oost. In 1982 werd zij aangenomen bij Microtrend, een dochtermaatschappij van Centraal Beheer Automatisering. Daar gaf zij cursussen tekstverwerking en gaf zij uitleg aan klanten over de werking van de pc, die toen nog in de kinderschoenen stond. In 1984 ging zij hetzelfde werk doen als freelancer, en werkte zij daarnaast als secretaresse bij reclamebureau HVR.
Uitzendbureau Luba
Een van de klanten van HVR was Luba, een in 1968 door Selma van den Broek opgericht uitzendbureau voor werkstudenten dat in de loop der jaren sterk was uitgebreid. Ofschoon Mariëtte Barnhoorn nooit had uitgeblonken in technologisch inzicht, wist ze inmiddels meer van computers af dan veel anderen. Rob Mantel, echtgenoot van Van den Broek en vanaf 1973 mededirecteur van Luba, nam haar in 1986 aan als computertrainer. Twee jaar later werd Barnhoorn vestigingsmanager in Rotterdam. Voor klanten als Van Gend & Loos en Blokker moest ze dagelijks ploegen uitzendkrachten organiseren die voor dag en dauw in busjes werden aangevoerd. Barnhoorn controleerde elke dag om half zes ’s ochtends zelf of de busjes op tijd vertrokken en haalde mensen die te laat waren desnoods van huis. Ze werd al snel rayonmanager Rijnmond. Vooral in organisatie en management blonk zij uit, geholpen door een sterk ontwikkelde mensenkennis.
Eind jaren tachtig kreeg Barnhoorn een relatie met Mantel, die inmiddels was gescheiden van Van den Broek. Bij de echtscheiding was afgesproken dat Van den Broek het eerder ingelijfde uitzendbureau De Koning onder haar hoede zou nemen, en Mantel uitzendbureau Luba. In 1995 werd Barnhoorn directeur van het uitzendbureau, dat inmiddels onderdeel was van de Luba Groep. Toen in 1997 bij Rob Mantel keelkanker was geconstateerd, besloot hij het rustiger aan te gaan doen. In 2002 trok hij zich terug als algemeen directeur van de Luba Groep. Barnhoorn volgde hem op. Mantel stierf in 2004. Samen met zijn twee kinderen werd Barnhoorn erfgenaam van het bedrijf.
Zakenvrouw op voetstuk
In het voetspoor van Mantel nam Barnhoorn ook diverse bestuursfuncties aan, hoofdzakelijk gericht op ondernemerschap en cultuur in de regio Leiden. Ook de Leidse horeca had aan haar een goede klant. Mariëtte Barnhoorn, een fles wijn en een pakje sigaretten onder handbereik, was een sfeermaker, in haar element met mensen om zich heen.
In 2004 werd Barnhoorn uitgeroepen tot ‘Zakenvrouw van het Jaar’ – het was vlak na de dood van Mantel, die zich sterk had ingezet voor haar nominatie. Barnhoorn werd als ambassadeur van vrouwen in het zakenleven bedolven onder representatieve verplichtingen, hoewel haar hoofd daar nauwelijks naar stond. De wereld van glamour, rode lopers en bekende Nederlanders relativeerde zij sterk. Ook over de rol van de vrouw in het zakenleven was ze nuchter. Met hard werken en ambitie kom je een heel eind, vond ze.
Luba was inmiddels – vooral door overnames – uitgegroeid tot een aanzienlijke uitzendorganisatie met een jaarlijkse omzet van honderd miljoen euro, zestig vestigingen en driehonderd werknemers. De onderneming was echter door overnames zwaar gefinancierd en had door conjuncturele tegenwind moeite om de schulden af te lossen. De Belastingdienst dreigde bovendien met een miljoenenclaim. Het was een lastige periode voor Barnhoorn, die ook nog te maken kreeg met twee mede-eigenaren met wie de verhoudingen stroef verliepen, en een Raad van Commissarissen die zij meer als last dan als gemak ervoer. Overnames, van oudsher de strategie waarmee Luba groot was geworden, waren van de baan. Voor Barnhoorn zat er niets anders op dan de schulden af te betalen en de tering naar de nering te zetten.
Tegen de zin van Barnhoorn dwongen Mantels kinderen uiteindelijk de verkoop van Luba af: in 2009 werd het bedrijf voor een aanzienlijk bedrag overgenomen door de Belgische t-Groep. Barnhoorn droeg haar functie over en liet een huis bouwen in Portugal waar zij een paar maanden per jaar doorbracht. In 2010 werd bij haar baarmoederhalskanker geconstateerd. Mariëtte Barnhoorn overleed op 14 mei 2012 in haar woonplaats Leiden, op de leeftijd van 59 jaar.
Reputatie
Bij haar afscheid van Luba werd Mariëtte Barnhoorn onderscheiden met de Gouden Speld van de Gemeente Leiden en in 2010 als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Over haar persoonlijkheid liet haar collega Ad Feitsma ter gelegenheid van haar afscheid optekenen: ‘Je moet niet bang voor haar zijn, want dan walst ze over je heen. Zij komt wat hard over. Ik denk dat dat meer komt door haar directe manier van doen dan dat ze echt zo hard is. Zij is veel aardiger dan mensen vaak denken’ (Luba Magazine special, 2009).
Literatuur
- ‘Mariëtte Barnhoorn’, Luba Magazine special (2009).
- [necrologie], De Volkskrant, 2-6-2012.
Illustratie
Mariëtte Barnhoorn, door onbekende fotograaf, ongedateerd (archief Luba).
Auteur: Kaj Jalving
laatst gewijzigd: 20/02/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.