Bax, Elisabeth Hendrina (1831-1917)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Bax, Elisabeth Hendrina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Bax [13/01/2014] 

BAX, Elisabeth Hendrina (geb. Zutphen 17-3-1831 – gest. Zutphen 20-8-1917), oprichtster van het Sarepta Hofje. Dochter van Dirk Bax (1793-1837), predikant, en Elisabeth Hendrina Wittigs (1801-1886). Elisabeth Bax bleef ongehuwd.

Elisabeth Bax was het vijfde kind en de eerste dochter in een Nederlands Hervormd domineesgezin. Na haar werden nog twee broers geboren. Het gezin woonde in de pastorie naast de Walburgskerk in Zutphen. Nadat haar vader op 44-jarige leeftijd was omgekomen bij een brand in Rotterdam, verkeerde het gezin in grote armoede. Vrienden probeerden die te lenigen door een dichtbundel van de overledene uit te geven.

Elisabeth Bax werd in 1853 huishoudster bij haar broer Hendrik (1828-1911), die in dat jaar als predikant was beroepen in Lage Vuursche. Toen hij in 1855 trouwde, keerde Elisabeth terug naar Zutphen. Daar leerde ze de evangelist-colporteur H.C. Gladbeek kennen, voorzitter van de Christelijke Jongelingsvereniging in Warnsveld (bij Zutphen) en theologiestudent te Leiden. Zij verloofden zich, maar Gladbeek stierf onverwacht in Leiden. Elisabeth had inmiddels zijn evangelisatiewerk in Warnsveld overgenomen en leidde daar met succes de zondagsschool. Ook ontving zij vrouwen bij haar thuis voor bijbellezing, zang en gebed. Na de dood van haar verloofde besloot ze dit werk voort te zetten. Ook haar moeder woonde in Warnsveld.

Op 15 oktober 1869 plaatste Elisabeth Bax een advertentie in het christelijke weekblad De Heraut waarin zij aankondigde geld te willen inzamelen voor een armlastige vriend. Behalve geld kwam er een enveloppe van een onbekende binnen. Later bleek dit J.J. Jansen uit Overveen te zijn, die haar bij zijn dood in 1874 een kapitaal van negentienduizend gulden naliet. Elisabeth besloot hierop niet alleen materieel maar ook ‘geestelijk profijt’ te zoeken. Geïnspireerd door het bijbelverhaal in 1 Koningen 17:7-16 over Elia en de weduwe van Sarefat richtte zij Sarepta op: een stichting die moest voorzien in een tehuis voor vrouwen – vooral weduwen –  die geen geregeld inkomen hadden.  

Op een bouwterrein aan de Pastoorswal (nu Isendoornstraat) te Zutphen liet Elisabeth Bax in de jaren negentig een statig gebouw neerzetten. Veel Zutphenaren vonden het te mooi en te groot voor noodlijdende weduwen, maar Elisabeth pareerde deze kritiek met de woorden: ‘ik heb een ruime gift ontvangen en de weduwen zullen een ruime woning hebben’ (Riemens, 39). Op 21 november 1895 werd het Sarepta Hofje officieel geopend. Het voorzag in acht kosteloos beschikbaar gestelde woningen voor weduwen boven de vijftig. Zelf betrok Elisabeth Bax als directrice het bovenhuis van het complex. Volgens de door haarzelf opgestelde huisregels moesten de bewoners zich houden aan een strenge zondagsrust, waren zij verplicht om de wekelijkse – door haarzelf geleide – gebedsdiensten bij te wonen en om elkaar in raad en daad bij te staan.

Op hoge leeftijd werd Elsabeth Bax vrijwel blind. Na een val verhuisde zij naar een benedenwoning in haar eigen hofje, waar ze door de weduwe Bennink werd verzorgd. Zij stierf op 20 augustus 1917, 86 jaar oud.

Het Sarepta Hofje vierde in 1995 zijn honderdjarig bestaan. Het telde toen nog zeven woningen – zes voor bejaarden en één eengezinswoning. Het werd onlangs gerestaureerd door de huidige beheerder, de Diaconie der Nederlands Hervormde Gemeente.