© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Ingrid van der Vlis, Beveren, Maria van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/BeverenMaria [13/01/2014]
BEVEREN, Maria van (geb. Dordrecht 1551 – gest. Dordrecht 1634), waarschuwde hervormden en doopsgezinden die opgepakt dreigden te worden. Dochter van Cornelis van Beveren (1524-1586), lid van de Dordtse vroedschap, na 1572 burgemeester, en Maria van der Valk (gest. 1576). Maria van Beveren trouwde (1) in 1573 of 1574 in Dordrecht met Adam Voogd (gest. 1575), wijnkoper; (2) in Dordrecht met Cornelis Ryser (gest. 1606). Uit huwelijk (1) werd 1 dochter geboren, uit (2) 2 dochters en 1 zoon.
Maria van Beveren was de oudste van zeven kinderen uit het huwelijk van Cornelis van Beveren en Maria van der Valk, beiden stammend uit aanzienlijke Dordtse families. Cornelis van Beveren was in het geheim de hervormde religie toegedaan toen hij in 1570 werd gekozen tot raad van de stad. In de daaropvolgende tumultueuze jaren was de jonge schout Johan van Drenckwaert actief in het vervolgen van afvallige gelovigen. De informatie die Cornelis van Beveren in de raadsvergaderingen te horen kreeg, speelde hij door aan zijn vrouw en dochter, die verdachten zo konden waarschuwen voor zij door de schout werden gearresteerd. Als bemiddelaar voorkwam Cornelis van Beveren dat de Spanjaarden de stad in april 1572 belegerden. Toen de stad zich enkele maanden later bij de Opstand aansloot, werd Van Beveren burgemeester. Hij fungeerde regelmatig als raadsheer van Willem van Oranje.
Maria van Beveren trouwde in 1573 of 1574 met Adam Voogd, een wijnkoopman uit Straatsburg, die kort daarvoor de stad had moeten ontvluchten omdat hij van ketterij werd beschuldigd. De Dordtse stadschronikeur Matthijs Balen wijdde er ruim een eeuw later een korte paragraaf aan. Voogd zou van zijn bed gelicht zijn, maar door hulp van Geertruid van Beveren op tijd hebben kunnen vluchten. Balen roemt in deze passage de vrouw van Cornelis van Beveren en hun dochter Maria, die diverse andersdenkenden van vervolging gered zouden hebben.
Het is vooral de verdienste van A.L.G. Bosboom-Toussaint dat Maria van Beveren bekend is geworden. Zij nam bovengenoemde gegevens als basis voor haar novelle De Van Beverens (1853). Bosboom-Toussaint verhaalt hierin over ‘Joffer van Beveren’, die door de straten van Dordrecht snelde om Adam Voogd te waarschuwen tegen naderend onheil. Maria van Beveren liep daarbij de gevreesde Van Drenckwaert tegen het lijf, een jongeman die tot voor kort een van haar aanbidders was. Hij vermoedde dat zij op weg was naar wijnhandelaar Voogd, over wie een dag tevoren in de raadsvergadering was gesproken en dreigde met maatregelen tegen haar familie. Maria ontkende – ze zei op weg te zijn naar haar nicht, de buurvrouw van Voogd. Wel vroeg ze de schout ‘wat zachtigheid’ te oefenen voor andersdenkenden. Van Drenckwaert escorteerde haar hierop naar het huis van nicht Geertruid. Daar aangekomen, moest zij een andere manier vinden om Adam Voogd te waarschuwen. Toevallig bleek Voogd een huisvriend van haar nicht te zijn, en kwam hij op dat moment zelf binnenwandelen. Maria kon hem er echter niet van overtuigen dat hij ‘ten spoedigste vluchten’ moest, iets waar zij vervolgens lang mee zou worstelen. Nog diezelfde nacht klopte de schout aan de deur van Voogd, die zijn huis ontvluchtte en zich in de woning van Geertruid verborg. Toen Adam Voogd na de overgang in de stad terugkeerde, was hij veel eigendommen kwijt en bleek zijn echtgenote overleden. Volgens de novelle had hij echter ook iets gewonnen: veel innerlijke wijsheid en ‘Maria’s beminnelijke harte’. Zij huwden kort nadien.
Critici droegen Bosboom-Toussaint al snel na dat zij met de geschiedenis aan de haal was gegaan. Dit weerlegde zij door te verwijzen naar de gegevens in de stadsgeschiedenis van Dordrecht. Niet duidelijk is hoeveel andersdenkenden Maria van Beveren daadwerkelijk heeft helpen ontvluchten.
Naslagwerken
NNBW.
Literatuur
- Matthijs Balen, Beschrijvinge der stad Dordrecht, vervattende haar begin, opkomst, toeneming en verdere stant (Dordrecht 1677; reprint Dordrecht 1966) 840-841 en 957-960.
- G.D.J. Schotel, Kerkelijk Dordrecht. Eene bijdrage tot de geschiedenis der vaderlandsche Hervormde Kerk, sedert het jaar 1572 (Utrecht 1841-1845) 36-37.
- A.L.G. Bosboom-Toussaint, De Van Beverens (z.p. 1853).
- A.L.G. Bosboom-Toussaint, reactie op kritiek op De Van Beverens: http://cf.hum.uva.nl/dsp/ljc/bosboom/novellen/aanteken.html
Auteur: Ingrid van der Vlis
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 159
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.