© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Boortens, Maria, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Boortens [13/01/2014]
BOORTENS, Maria (geb. Den Haag 1626/1627 – gest. na 1678?), amateurtekenares en -graveur. Dochter van Dirck Dircksz. Boortens (gest. voor 20-3-1652), advocaat, en Maria Loots (1604/05-voor 5-2-1636). Maria Boortens trouwde (1) op 20-3-1652 in Amsterdam met Salomon van Nieulandt (1625/26-1656), notaris; (2) op 5-1-1663 in Amsterdam met Steven Versteegen. Uit huwelijk (1) werden ten minste 1 zoon en 1 dochter geboren.
Maria Boortens werd in 1626 of 1627 geboren in een welgestelde familie in Den Haag, als de derde van vier dochters. Haar vader Dirck Boortens, afkomstig uit Haarlem, was advocaat. Haar moeder Maria Loots was familie van architect Jacob van Campen en de Amsterdamse koopman Roemer Visscher. Toen Maria in 1652 trouwde, woonde zij op de Rozengracht in Amsterdam. Omdat haar ouders allebei al gestorven waren – haar moeder stierf toen zij nog een kind was – werd zij bij deze gelegenheid ‘geassisteerd’ door haar jongere zuster Margareta (1630-1661). Haar echtgenoot Salomon van Nieulandt, die zelf notaris was, bracht als getuige zijn vader mee, de schilder Adriaen van Nieulandt (1587-1658).
Maria Boortens tekende en graveerde. Misschien was zij hiertoe aangemoedigd door de kunstenaars in haar directe omgeving. Behalve haar schoonvader Adriaen van Nieulandt had zij ook twee zwagers die schilderden: Salomon Koninck (1609-1656) was getrouwd met een zuster van haar man, en Jacob van der Does (1623-1673) was getrouwd met haar zuster Margaretha. Het aan Maria toe te schrijven oeuvre is klein, en zij moet dan ook gezien worden als een dilettante. In het Rijksprentenkabinet te Amsterdam bevindt zich van haar hand een spiegelbeeldige kopie van Rembrandts ets ‘Bedelaars voor de deur’. Maria heeft de ets voluit gesigneerd en 1658 gedateerd. Daarnaast moet er ook een eveneens spiegelbeeldige kopie van Rembrandts ets ‘De verstoting van Hagar’ bestaan die zij met het monogram MB heeft gesigneerd. Hetzelfde monogram is te vinden op een niet onverdienstelijke tekening die Maria maakte in het album amicorum van Cornelis de Glarges, een Haags diplomaat. Zij bevond zich hier in goed gezelschap, want in het album prijken ook de namen van onder anderen Constantijn Huygens, Jacob Cats en René Descartes. Maria tekende voor De Glarges een in zwierig groen geklede man. Op de achterkant van het blad schreef zij een kort vers en haar naam. Uit de bijdragen van haar zwager Jacob van der Does en haar zuster Margaretha, op de bladen voor en na Maria’s tekening, valt op te maken dat deze eind oktober 1659 in Den Haag moet zijn gemaakt.
Bij het overlijden van Salomon van Nieulandt in 1656 had Maria Boortens een zoon, Theodorus (geb. 1653), en een dochter, Catharina (geb. 1655). In januari 1663 hertrouwde ze met een Steven Versteegen. Op 11 september van datzelfde jaar verklaarde zij als zijn ‘huisvrouw’ voor vijfduizend gulden een huis te hebben gekocht op de Oude Gracht in Haarlem. Wanneer Maria Boortens is overleden, is niet bekend. In 1667 was zij nog in Utrecht, waar familie van moederszijde woonde, om daar enkele juridische zaken af te handelen. Volgens Abraham Bredius was zij in 1678 nog in leven (zie Thieme).
Naslagwerken
Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; Petteys; Saur; Thieme; Waller; Wurzbach.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: DTB, Trouwen 483, p. 527 [Boortens en Versteegen].
- Een aantal archiefstukken, onder meer aangaande nalatenschappen, en de doop van/voogdij over de kinderen van Maria Boortens en Salomon van Nieulandt, wordt geciteerd in Oud-Holland 3 (1885) 68, 164, 235, en in Bredius 1915 en 1921.
- In Het Utrechts Archief bevinden zich enkele notariële akten uit 1667 waarin Maria Boortens een van de partijen is (U76a1-63 t/m 65; U75a1 164).
Werken
- Bedelaars voor de deur, ets, gesigneerd en 1658 gedateerd, Amsterdam, Rijksprentenkabinet (kopie naar Rembrandt B. 176)
- De verstoting van Hagar, ets, gemonogrammeerd (kopie naar Rembrandt B. 30).
- Tekening van een man in het album amicorum van Cornelis de Glarges, 1659, Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, HS. 75 J 48, fol. 128c.
Literatuur
- Les femmes artistes. Catalogue d'une collection unique de dessins, gravures et eaux-fortes, composés ou executés par des femmes (Amsterdam z.j. [ca. 1884]) 6, nr. 63.
- A.D. de Vries, ‘Biografische aanteekeningen’, Oud-Holland 3 (1885) 55-80, 223-240, aldaar 68, 235.
- J.H.W. Unger, ‘Anna Roemers, losse aanteekeningen’, Oud-Holland 3 (1885) 161-170, aldaar 164, 166.
- A. Bredius, Künstler-Inventare, 1 (’s-Gravenhage 1915) 172; 7 (’s-Gravenhage 1921) 168.
- K.G. Boon en C. White red., Hollstein’s Dutch and Flemish etchings, engravings and woodcuts, deel 18, Rembrandt van Rijn (Amsterdam 1969) 86-87, B. 176, kopie 7.
- H. Bots en G. van Gemert, L’Album amicorum de Cornelis de Glarges 1599-1683 (Amsterdam 1975) XVIII, 79-80.
Illustratie
Tekening van een man, met monogram van Maria Boortens, 1659. Uit het album amicorum van C. de Glarges (Den Haag, Koninklijke Bibliotheek).
Auteur: Marloes Huiskamp
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.