Bosc de la Calmette, Elisabeth Mechteld Helena (1733-1801)

 
English | Nederlands

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: W.R.D. van Oostrum, Bosc de la Calmette, Elisabeth Mechteld Helena, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Bosc [13/01/2014] 

BOSC de la CALMETTE, Elisabeth Mechteld Helena (ged. Deventer 8-9-1733 – begr. Deventer 16-3-1801), dichteres. Dochter van Louis François Bosc de la Calmette (1708-1767), militair, en Louise Christina Tulleken (1701-1776). Elisabeth Mechteld Helena Bosc de la Calmette bleef ongehuwd.

De familie van de vader van Elisabeth Mechteld Helena Bosc de la Calmette had zich eind zeventiende eeuw vanuit de omgeving van Montpellier (Frankrijk) gevestigd in Den Haag en maakte in de Republiek vooral bestuurlijke of militaire carrières. Haar grootvader, sinds 1691 heer van Waalsdorp, was onder meer rentmeester en schepen van Den Bosch geweest, terwijl haar vader een carrière in het Staatse leger maakte die hij in 1763 afsloot als majoor-commandant van de vestingstad Deventer. Ook haar moeder kwam uit een militair gezin: zij was de dochter van kolonel-commandant Rutger Tulleken en Mechteld Elisabeth van Laer. Elisabeth Mechteld Helena had één oudere broer, Jean Louis (ook: Jan Lodewijk; 1732-1806). Haar oudere zusje, Jeanne Marie (1730-1731), heeft zij nooit gekend.

In 1751 maakte douarière Tulleken, de grootmoeder van Elisabeth Mechteld Helena, haar testament op. Daarbij vermaakte zij haar kleindochter al haar kleren, ‘niets in het groot, of klein, uitgezonderd’. Moeder Louisa Christina zou alle andere roerende goederen erven, waaronder goud, zilver, juwelen, linnen, bedden, behangsels en meubilair. De la Calmette woonde haar leven lang met haar ongetrouwde broer in de Deventer Kleine Overstraat in een huis met erf, waar elk voor de helft eigenaar van was. De prinsgezinde Jean Louis was gedurende 1766-1795 meermaals burgemeester en ‘cameraar’ (thesaurier) van Deventer.

Over het leven en de dichterlijke activiteiten van Elisabeth Bosc de la Calmette is nauwelijks iets bekend. Zij was lidmaat van de waalse kerk. Uit brieven van haar stad- en buurtgenoot mr. Gerrit David Jordens (1734-1803) aan Jean Royer, waals predikant in Den Haag en hofprediker van Willem V, blijkt dat zij korte tijd met Jordens verloofd is geweest. Jordens, sinds oktober 1772 weduwnaar, zocht een moeder voor zijn twee kinderen en voor zichzelf ‘een belangloos huwelijk, op ware verdiensten gegrond’ (brief van 16 maart 1773). De weduwe Bosc de la Calmette-Tulleken stemde erin toe dat hij haar – imiddels bijna veertigjarige – dochter, volgens hem ‘een meisje van veel merites’, bezocht en al eind maart 1773 meldde hij hun verloving. In zijn brieven, waarin hij Royer ook steeds vraagt te bemiddelen voor het verkrijgen van een ambt, benadrukte Jordens de al oude en uitstekende relatie van de familie De la Calmette met opeenvolgende stadhouders. Op 3 juli 1773 berichtte hij Royer echter dat ze hem na lezing van de huwelijksvoorwaarden zijn trouwring en presenten had teruggegeven. Zij meende dat ze na zijn dood ‘volgens haar fatsoen [niet] genoeg zoude hebben om [van] te leven’, maar zei nadrukkelijk dat hij haar als persoon ‘geen reden van ongenoegen gegeven hadde’. Tegenover Royer onderstreepte Jordens zijn ‘edelmoedige behandelinge’: hij had haar meteen van haar huwelijksbelofte ontslagen. Hij wenste ‘mejuffrouw de la Calmette, die anderszins vele goede hoedanigheden bezit, alles goeds en een beter huwelijk dan met mij’.

Op 23 maart 1781 signeerde stadhouder Willem V de ‘Acte van collatie der praebende’ voor Elisabeth Bosc de la Calmette en Juliana Cornelia de Lannoy. Beiden zouden, zolang ze ongehuwd waren, jaarlijks 130 gulden ontvangen uit drie beneficiën, vacant geworden door het huwelijk van Wilhelmina Louisa, prinses van Hessen-Philipsthal. Laat in haar leven, omstreeks 1796, zou De la Calmette een bundel Gedichtjes publiceren. Op 13 maart 1801 overleed Elisabeth Mechteld Helena Bosc de la Calmette in Wijhe. Ze werd op 16 maart ’s avonds begraven in de Grote Kerk in Deventer.

Haar bundel Gedichtjes, ingezien door A.J. van der Aa en J.I. van Doorninck, en als ‘zwakke proeven van edele pogingen’ bestempeld, is nog spoorloos, zodat hun oordeel niet kan worden gewogen. Van Doorninck geeft onder meer als dichttitels: ‘Op de lente; De zomer; De herfst; De winter; Gedagten op het voor- en nadeel der winden; De hoop; Op de snelheid des tijds; J. van Vondel onnaarvolglijk’ (Van Doorninck, ‘Gerrit David Jordens’, 4).

Naslagwerken

Van der Aa; NBAC.

Archieven

  • Stadsarchief Deventer: Vroedschap 3 Blauw, nr. 193 [genealogische gegevens]; 210 Blauw, DTB Waalse kerk, fol. 20, 21 [onvoll.]; 177 Blauw, Begraven Grote of Lebuïnuskerk, fol. 51, 81v, 133, 136v [resp. 21-5-1767, 25-1-1776, 16-3-1801, 11-3-1806]; 309 Blauw, Huisoverdrachten 1802-1811, fol. 218-219 [verkoop huis Kleine Overstraat]; ID 0722, Rechterlijk archief, inv. nr. 107b (Liber 2: Boek van opene testamenten), fol. 79-88 (doos 102) [d.d. 20-1-1751, douarière Tulleken]; ID 1099 (Familiearchief Jordens), inv. nrs. 52 [huw. voorw., 30-6-1774], 53, 54 [bezittingen G.D. Jordens], 62, 124.
  • Stadsarchief Den Bosch: DTB 72b; Oud Stads Archief, nrs. 9522, 9555.
  • Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: dossiers Bosc de la Calmette (coll. CBG; coll. Muusse).
  • Koninklijk Huisarchief, Den Haag: A 31, inv. nr. 1695 [corresp. Louis François en Jean Louis Bosc dlC met Willem V].
  • Het Nationaal Archief, Den Haag: toegang 1.08.11 (Archief Nassause Domeinraad), inv. nrs. 155, 286, 593 fol. 73v-74v [m.b.t. 26-3, 2-5 en 28-5-1781].
  • Historisch Centrum Overijssel, Zwolle: toegang 285, inv. nr. 477 [brieven G.D. Jordens aan J. Royer, m.n. van 16 en 30-3-1773, 20-4-1773, 3-7-1773, 6-10-1773 en 8-5-1774]; Repertorium leenprotocollen, nrs. 1225, 1233, 1240, 1241, 1247 (Oldenhoff, schoutsamt Raalte).

Publicaties

Gedichtjes. Z.p. z.j. [ca. 1796] [28 p., 4o; vindplaats onbekend].

Literatuur

  • J. van Doorninck, Geslachtkundige aantekeningen ten aanzien van de gecommitteerden ten landdage van Overijssel, zedert 1610-1794 (Deventer 1871) 691-692.
  • J.I. van Doorninck, ‘Gerrit David Jordens (1772-1778)’, Bijdragen tot de geschiedenis van Overijssel, deel 8 (Zwolle 1883) 1-20, aldaar 4, 7-10 [brieven Jordens over mislukte verloving].
  • J.J.M.H. Verzijl, ‘Bosc de la Calmette’, Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 13 (1959) 181-193.
  • W.R.D. van Oostrum, Juliana Cornelia de Lannoy (1738-1782): ambitieus, vrijmoedig en gevat (Hilversum 1999) 284.
  • C.M. Hogenstijn, Getrouwe zuilen van ’t gemeenbest. Grepen uit de geschiedenis van de Deventer familie Jordens: regenten, juristen, bestuurders (Deventer 2002) 16, 19, 26, 28, 45.
  • S. Vuyk, ‘De politicus en dichter dr. Gerhard David Jordens (1734-1803)’, Deventer Jaarboek 21 (2007) 36-53, aldaar 41-42, 50 [over verlovingscorrespondentie].

Auteur: W.R.D. van Oostrum

laatst gewijzigd: 13/01/2014

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.