© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Lotte Jensen, Bragner, Anna Margareta von, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Bragner [13/01/2014]
BRAGNER, Anna Margareta von (gest. Stockholm? 1772), uitgeefster en journaliste. Zij trouwde in ca. 1735 met Peter Momma (1711-1772), uitgever. Uit dit huwelijk werden 2 zoons en 1 dochter geboren.
Over het leven van Anna Margareta von Bragner, vermoedelijk de eerste journaliste van Nederlandse geboorte, zijn slechts enkele feiten bekend. Omstreeks 1735 trouwde zij met Peter Momma, wiens familie in de zeventiende eeuw van Nederland naar Zweden was geëmigreerd. Waarschijnlijk leerden Von Bragner en Momma elkaar in 1733 kennen, toen Momma enige tijd in de Republiek verbleef om zich de boekdrukkunst eigen te maken. Het echtpaar vestigde zich in Stockholm en kreeg daar drie kinderen: Petter (1738-1758), Wilhelm (1740-1772) en Elsa (1744-1826). Momma begon er in 1737 zijn eigen uitgeverij. De zaak groeide uit tot een succesvol familiebedrijf, mede dankzij de uitgave van populaire nieuwsbladen als de Stockholm Gazette (opgericht 1742) en het Stockholms Weckoblad (opgericht 1745).
Von Bragner speelde een actieve rol in de uitgeverszaak. Naar alle waarschijnlijkheid was zij tussen 1742 en 1752 hoofdredacteur van de Franstalige Stockholm Gazette en ook de auteur van het Zweedstalige tijdschrift Samtal emellan Argi Skugga och en obekant Fruentimbers Skugga. Nyligen ankommen til de döddas Rjke (Een dialoog tussen de schim Argus en de schim van een onbekende vrouw, zojuist aangekomen in het dodenrijk), waarvan tussen oktober 1738 en januari 1739 tien afleveringen verschenen. In dit geschrift ontmoeten verschillende gestorven personen elkaar in het dodenrijk om over een scala van onderwerpen te debatteren. Er treedt een hoofdvertelster in op die het hoogste woord voert en allerlei actuele politieke onderwerpen aansnijdt, zoals het Russisch-Turkse conflict dat in die dagen speelde. Zij neemt daarbij een – soms radicaal – verlicht standpunt in. Een pleidooi voor religieuze tolerantie legt zij, opmerkelijk genoeg, in de mond van twee calvinisten in plaats van luthersen. Mede om die reden houdt men er rekening mee dat de inhoud van de dialoog deels van niet-Zweedse origine is. Eén van de argumenten voor de veronderstelling dat Von Bragner de auteur was, is dat in het tijdschrift zelf wordt geopperd dat achter de vrouwelijke vertelfiguur een werkelijk bestaande vrouw schuilgaat. Een ander argument zijn de talrijke spel- en stijlfouten die het gevolg zouden zijn van Von Bragners buitenlandse afkomst.
Anna Margaretha von Bragner overleed in 1772, het jaar waarin ook haar echtgenoot stierf. De zaak hadden zij het jaar daarvoor overgedaan aan zoon Wilhelm. Deze ging er echter vrijwel onmiddellijk vandoor met het geld, waarna het eigendomsrecht overging op Henrik Fougt, de echtgenoot van dochter Elsa. Na haar mans dood in 1782 leidde Elsa nog bijna dertig jaar lang het familiebedrijf.
In de Zweedse pers- en literatuurhistorische overzichten hebben Von Bragner en haar dochter een vaste plaats verworven. Er bestaan niettemin nog veel onduidelijkheden over Von Bragners afkomst en haar precieze werkzaamheden in de uitgeverij van haar man. Het is immers nooit onomstotelijk vastgesteld dat zij inderdaad Nederlandse van geboorte was of het bovengenoemde dialoogblad schreef. Wel meent men zeker te weten dat zij de Stockholm Gazette redigeerde en actief deelnam in het familiebedrijf.
Publicaties
- Samtal emellan Argi Skugga och en obekant Fruentimebers Skugga. Nyligen ankommen til de dödas Rijke (1738-39).
- Stockholm Gazette: redacteur tussen 1742 en 1752.
Literatuur
- Margareta Berger, Pennskaft. Kvinnliga journalister i svensk dagspress 1690-1975 (Stockholm 1977).
- Lisbeth Larsson, ‘Min kære søster og uforlignelige ven! Om 1700-tallets svenske presse og dens fruentimmer tidsskrifter’, in: Eva Haettner Aurelius en Anne-Marie Mai red., Nordisk kvindeliteraturhistorie 1 (Kopenhagen 1993) 427-439.
- Lotte Jensen, ‘Bij uitsluiting voor de vrouwelijke sekse geschikt’. Vrouwentijdschriften en journalistes in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw (Hilversum 2001) 55-56.
- Ann Öhrberg, Vittra fruntimmer. Författarroll och retorik hos frihetstidens kvinnliga författare (Uppsala 2001) 165-187, 339-345.
- Mikaela Lirberg en Anna-Karin Skoglund, ‘Ett vittert fruntimmer’. En studie av boktryckaränkor och speciellt fru Fougt (Magisteruppsats i bilioteks- och informationsvetenskap vid bibliotekshögskolan/biblioteks- och informationsvetenskap 2002) 49 [ook op http://www.hb.se/bhs/slutversioner/2002/02-49.pdf].
Auteur: Lotte Jensen
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.