Carolina van Oranje-Nassau (1743-1787)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Frans Willem Lantink, Carolina van Oranje-Nassau, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/CarolinaWilhelmina [19/08/2017] 

CAROLINA prinses van ORANJE-NASSAU (geb. Leeuwarden 28-2-1743 – gest. Kirchheimbolanden, Duitsland 6-5-1787). Dochter van Willem Karel Hendrik Friso prins van Oranje (1711-1751), de latere stadhouder Willem IV, en Anna van Hannover (1709-1759). Carolina trouwde op 5-3-1760 in Den Haag met Karel Christiaan van Nassau-Weilburg (1735-1788). Uit het huwelijk werden 15 kinderen geboren, van wie er 8 bij de geboorte of kort daarna overleden.

Carolina was het derde kind van prins Willem IV en Anna van Hannover, dochter van koning George II van Groot-Britannië. De eerste twee kinderen waren echter bij hun geboorte overleden, zodat Carolina de oudste was. Haar jongste jaren bracht ze door aan het kleine hof van de Friese stadhouders in Leeuwarden. Ze was vier toen haar vader tot stadhouder van alle gewesten werd benoemd en het hele gezin naar Den Haag verhuisde. In datzelfde jaar 1747 werd het stadhouderschap óók in vrouwelijke lijn erfelijk verklaard, zodat Carolina korte tijd erfprinses was. Dit duurde tot de geboorte van haar broer Willem Batavus in 1748. Net als haar moeder was Carolina muzikaal. Ze leerde zingen en klavier spelen.

Huwelijk

Na de plotselinge dood van Willem IV in 1751 kreeg Carolina’s moeder als gouvernante voor Willem Batavus vele verantwoordelijkheden op haar schouders. Toen in 1758 duidelijk werd dat er concrete plannen waren voor een huwelijk van Carolina met Karel Christiaan van Nassau-Weilburg probeerden de Staten-Generaal daar een stokje voor te steken. Als tweede in de lijn van stadhouderlijke opvolging had Carolina immers hun toestemming nodig voor haar huwelijk. Deze wilden de Staten niet geven omdat Karel Christiaan luthers was. Haar moeder heeft het niet meer kunnen uitvechten met de Staten: zij stierf begin 1759. Carolina kreeg echter wel de toestemming van haar grootvader, koning George II van Groot-Britannië. Voor het huis van Oranje-Nassau was Carolina’s huwelijk een strategische alliantie omdat het de aanspraak op de Nassause erflanden kon versterken. Het illustreert ook het in de historiografie meestal onderbelichte belang van de relaties van de Oranjes in het Heilige Roomse Rijk en hun positie als rijksvorst. Carolina kon noch wilde – in tegenstelling tot haar moeder – eigen accenten zetten in de politiek van de Oranjes. Zij schikte zich in haar rol van pion op het politiek-dynastieke schaakbord.

Op 5 maart 1760 trouwde Carolina met Karel Christiaan. De Staten stelden zich passief op en lieten het zonder formeel protest gebeuren. Vanwege Carolina’s positie in de opvolgingslijn vestigde het paar zich in Den Haag, op het Korte Voorhout. Haar man werd onder meer benoemd tot generaal in het Staatse leger. Dat Carolina zich niet profileerde in de familiepolitiek, zal ongetwijfeld ook te maken hebben met haar vele zwangerschappen: vijftien keer tussen 1760 en 1785. Voor zover Caroline een eigen stempel op de familiegeschiedenis heeft gedrukt, was dat in de muziek. Zo was er voor haar verjaardag in 1763 een concert met een optreden van de twaalfjarige Françoise-Jacqueline Schreuder, toen beter bekend als Charlotte Frederic. Vooral is prinses Carolina bekend omdat ze in 1765 het wonderkind Wolfgang Amadeus Mozart naar Den Haag haalde. Dat bezoek is legendarisch geworden. Voor haar voltooide de negenjarige Mozart zes sonates voor viool en clavecimbel. In 1778 zou hij nog een keer voor haar optreden in Duitsland, samen met de zangeres Aloysia Weber.

Vanaf 1763 brachten Carolina en Karel Christiaan de zomers door op zijn stamslot in Kirchheimbolanden (bij Kaiserslautern). Toen Carolina’s broer eenmaal getrouwd was en stadhouder geworden, was haar aanwezigheid in de Republiek minder noodzakelijk en vestigde het gezin zich in 1769 permanent op het stamslot. Nadat Karel Christiaan in 1773 door Willem V benoemd was tot gouverneur van Maastricht, kwam Carolina weer wat vaker naar de Republiek. Daar kwam echter nagenoeg een eind aan toen haar man in 1784 het gouverneurschap opgaf. Willem V was daar niet gelukkig mee, maar Karel Christiaan gaf voorrang aan de belangen van Nassau-Weilburg in het Heilige Roomse Rijk.

Carolina overleed in 1787 in Kirchheimbolanden na een korte ziekte. Haar ‘nalatenschap’ is vooral van dynastieke aard: via de zes kinderen die de volwassen leeftijd bereikten, stammen vrijwel alle huidige Europese vorstenhuizen af van haar en haar man. In de traditionele Nederlandse historiografie is het strategisch-dynastieke perspectief van haar huwelijk onderbelicht gebleven.