© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Gerda J. van Ham, Dudok van Heel, Walborg Kristiana, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/DudokvanHeel [11/02/2018]
HEEL, Walborg Kristiana DUDOK van, vooral bekend als Walty Dudok van Heel (geb. Hilversum 19-3-1959 – gest. Hollandsche Rading 12-4-2009), tekenares, illustratrice, schilderes, beeldhouwster, onderneemster. Dochter van Maurits Dudok van Heel (1927-2006), ingenieur tropische landbouw, directeur verzekeringsbedrijf, ritmeester der cavalerie, en Dorothy Coghill Jansen (1919-1967), tekenlerares, illustratrice. Walborg Dudok van Heel trouwde op 14-11-1991 in Maartensdijk met Franciscus Gerardus Theodorus Maria Trompert (geb. 1947), verkeersvlieger.
Walborg Dudok van Heel werd Walty genoemd. Zij en haar
oudere zus Gwendy (1957) genoten een onbezorgde jeugd in Hollandsche Rading,
een bosrijke omgeving op de grens van de Utrechtse Heuvelrug. Haar artistieke
moeder, die tekenlerares was geweest, componeerde liedjes voor de kinderen en
bracht Walty de liefde voor tekenen bij. Aan deze gelukkige jeugd kwam abrupt
een einde toen de moeder in 1967 aan borstkanker overleed. Walty was toen acht
jaar oud. Haar vader hertrouwde in 1968 met Nora Martin (1919-1999). Walty
bracht veel tijd door op het water en in het bos.
Passie voor tekenen
Als kind was Walty gefascineerd door dieren: ze tekende er schetsboeken mee vol. Op haar veertiende raakte zij bevriend met jachtopziener en oud-stroper Hendrik Veen, die haar leerde diergedrag te observeren en gewonde vogels en zoogdieren te verzorgen. In 1970 kwam een droom uit: ze mocht zwemmen met de dolfijnen in het Dolfinarium in Harderwijk, waar haar oom bioloog was. ‘Je ontdekt dat hun huid veel overeenkomsten vertoont met nat rubber en dat je een trilling in je nek voelt als ze piepen. Al deze dingen ontdek je door met ze te zwemmen’, zei ze er later over (Utrechts Nieuwsblad, 28-3-1983).
Walty bezocht Het Nieuwe Lyceum in Hilversum, waar ze in 1978 slaagde voor haar eindexamen Atheneum alfa. Een jaar later haalde ze haar jachtakte. Na de jacht schonk ze speciale aandacht aan de prooi, bijna als een magisch ritueel. Ze ontwikkelde een feilloos oog voor de vacht of de veren en de anatomie. Haar virtuoos tekentalent om alles te registreren kwam haar goed van pas. Ze assisteerde een bevriende dierenarts bij operaties, vilde en slachtte haar prooi zelf en at het op. Met pony Lodewijk aangespannen voor een karretje verplaatste ze zich in het Gooi.
Om haar tekentalent verder te ontwikkelen volgde Walty Dudok van Heel van 1980 tot 1984 de lerarenopleiding D’ Witte Leli in Amsterdam. Ze koos voor de vakken tekenen en handvaardigheid. Ze bleef in het Gooi wonen vanwege de bosrijke natuur. Door haar figuratieve stijl en liefde voor Rembrandt en Dürer ontmoette Walty tegenstand bij haar docenten, die autonoom kunstenaarschap en zelfexpressie voorstonden. Haar eigenzinnigheid leidde in haar examenjaar tot een controverse: ze mocht geen dier meer op papier zetten. Als alternatief koos Walty luchtvaart en tekende constructivistische vliegtuigonderdelen, een thema dat alles te maken had met het werk van haar geliefde: de verkeersvlieger Frans (‘Beer’) Trompert. Vanaf 1983 woonde ze met hem samen in een oud jachthuis in Hollandsche Rading.
Na haar afstuderen vond Walty Dudok van Heel een baan als docente tekenen en handvaardigheid in Baarn. In diezelfde tijd (1985) haalde ze haar diploma jachtopziener. Na een jaar gaf ze haar baan als tekenlerares op en vestigde ze zich als zelfstandig kunstenares en illustratrice. Ze exposeerde regelmatig. Zo deed ze onder meer mee met een groepstentoonstelling (1986) in het Singer Museum in Laren. In 1990 verscheen Walty’s Vogels, met teksten van Jan Snoek. Tot 1987 ondertekende ze haar werk met de initialen WDVH, in 1988 liet ze haar naam ‘Walty’ als internationale merknaam registreren.
Walty
Vanaf 1990 werkte Walty alleen nog in opdracht, onder andere voor het Wereld Natuur Fonds, uitgeverijen en particulieren. Ze produceerde kunstkalenders, agenda’s, briefpapier, posters, boeken, gelimiteerde oplagen van zeefdrukken, badlakens, mokken en borden (firma Blokker). Op radio en televisie werd ze gevraagd commentaar te leveren over gedragsbiologie, zoals van wolven en wolfshonden. Op 31 maart 1992 richtte ze ‘Walty Wildlife Art & Design BV’ op. Ze bekwaamde zich in marketing en productieplanning en schreef vaak, met haar echtgenoot, businessplannen voor haar eigen projecten. Ze nam een secretaresse in dienst en liet promotiemateriaal drukken voor het werven van potentiële klanten (Martinair, Transavia). In gestaag tempo werkte ze als overtuigd natuurbeschermster, gedisciplineerd en gestructureerd aan een ‘Wild-life’-oeuvre.
Voor een column in het natuurblad Grasduinen maakte Walty van 1985 tot 1998 (viermaal per jaar) tekeningen – voor de tekst liet ze zich interviewen. Hiermee bouwde ze een reputatie op. Haar ster rees ook doordat ze in de jaren 1991-2001 diverse rubrieken had in de Margriet: Bij Walty thuis, Post van Walty en Seizoenen. Die gaf ze vorm in de karakteristieke Walty-stijl: snel en dynamisch met oog voor detail. Ze tekende (potlood, pastel en aquarel) het motief van jagende en vluchtende dieren in hun karakteristieke beweging, met een combinatie van realistische en abstracte elementen. Een vlek kon haar inspireren tot het tekenen van een roofvogel met een prooi of watervogels tijdens hun landing. Ook tekende ze regelmatig haar eigen wolfshonden Makker en Nutak, de IJslandse pony Pipar en wildzwijn Zwier. In bijbehorende teksten lichtte ze hun gedrag toe. Ze tekende liever een vliegende buizerd met een prooi dan een schattig uit het nest gevallen eekhoorntje.
Vanaf 1987 brak Walty Dudok van Heel internationaal door toen haar werk viermaal werd geselecteerd voor de jaarlijkse expositie Birds in Art, een over de wereld reizende tentoonstelling van het Leigh Yawkey Woodson Art Museum (Wisconsin). Haar boek Wat denkt mijn hond van mij (1997) werd een bestseller. Meer dan honderdduizend exemplaren werden wereldwijd verkocht, tot in China en Zuid-Korea toe. Ze publiceerde haar werk in natuurblad Vogels (Vogelbescherming) en in internationale tijdschriften als het Franse Terre Sauvage, het Duitse Natur, het Engelse BBC Wildlife en het Italiaanse Airone. Ze verkocht ook tekeningen en schilderijen voor cruiseschepen van de Holland Amerika Lijn.
Walty maakte speciale reizen om dieren en hun gedrag in hun biotoop te bestuderen, zoals wolven in Labrador, de steenarend op de Lofoten en de otter op de Hebriden en in de Harz. In 2002 verbleef ze zes weken in het wildpark Marakele (Zuid-Afrika) van Paul Fentener van Vlissingen en bestudeerde daar de buffelpopulatie. Het verblijf resulteerde in een vriendengeschenk van een verweesde, in brons gegoten, buffel. Vanaf 2002 maakte ze ook olieverfportretten van personen en produceerde ze bronzen sculpturen.
In 2006 openbaarde zich bij Walty Dudok van Heel het gevreesde borstkankergen. Om zichzelf op te vrolijken, tekende ze met haar linkerhand een aangrijpend verslag van haar ups en downs door de ogen van een kikker, een koe en een varken. Deze felgekleurde ‘lefthanded’ tekeningen zijn humoristisch en ontroerend. Ook voltooide ze nog een zelfportret als pendant naast dat van haar echtgenoot Beer. Uiteindelijk schilderde ze op de deksel van haar kist een gifgroene potloodkikker die levenslustig haar potlood in beweging brengt. Walty Dudok van Heel overleed net na haar vijftigste verjaardag en werd op 17 april 2009 begraven op het kerkhof van Lage Vuursche. De opvallende vormgeving van haar graf symboliseert haar leven en werk.
Persoonlijkheid
Walty Dudok van Heel was een stoere en sensitieve
persoonlijkheid, met een fijne motoriek en een fotografisch geheugen.
Geëmancipeerd maar geen feministe. Volgens de website omvat haar oeuvre meer
dan drieduizend werken. Alleen al zo'n zevenhonderd dierenliefhebbers hebben
hun huisdier (paard of hond) door haar laten portretteren. Ze werd door
iedereen die op haar pad kwam bewonderd vanwege haar authenticiteit als
gedreven natuurbeschermster. Als voorzitster van het Dassenproject Gooi en
Sticht lanceerde zij het motto: ‘Zonder natuur hebben mens en dier geen leven’.
Dat motto tekent haar ten voeten uit.
Literatuur
Utrechts Nieuwsblad, 28-3-1983 [interview].
Website
Website door echtgenoot Frans Trompert [URL: http://www.walty.nl/; geraadpleegd 20/07/2015].
Illustraties
- Walty Dudok van Heel, door onbekende fotograaf, ca. 1993 (particuliere collectie).
- Tekening, door Walty Dudok van Heel, 1990 (particuliere collectie).
Auteur: Gerda J. van Ham
laatst gewijzigd: 11/02/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.