© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Margreet van der Hut, Dunois, Petronella, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Dunois [13/01/2014]
DUNOIS, Petronella (ged. Den Haag 7-9-1650 – gest. Leiden 23-4-1695), eigenares van een pronkpoppenhuis. Dochter van Pierre Dunois (gest. 1650), hoge ambtenaar aan het hof van Willem II, en Catharina Splinter (gest. voor 1660). Petronella Dunois trouwde in 1677 (ondertrouw: 12-11-1677) in Amsterdam met Pieter van Groenendijck (1652-1731), secretaris van de veertigraad van Leiden. Dit huwelijk bleef kinderloos. 
Petronella Dunois was bij haar geboorte al halfwees. Haar vader, die als penningmeester een belangrijke functie aan het hof van Willem II bekleed had, stierf vier maanden voor haar geboorte. Haar moeder overleed tussen 1655 en 1660. Met haar één jaar oudere zusje Maria (1649-1687) groeide Petronella op bij verwanten in Den Haag en Leiden. Tussen 1670 en 1677 verbleef ze in Amsterdam bij haar zuster, die in 1670 was getrouwd met de predikant Petrus van den Hagen (1641-1671). Zij woonden eerst op het Singel en later aan de Keizersgracht. De zusjes hadden veel geld geërfd en konden zich een kostbare liefhebberij als het laten maken en inrichten van een poppenhuis veroorloven. Ze hadden elk hun eigen poppenhuis, maar alleen dat van Petronella is bewaard gebleven. Het dateert uit 1676 en vertoont opmerkelijke overeenkomsten met dat van Petronella de la Court (Centraal Museum, Utrecht). De kasten zijn gelijk van vorm en ook de poppen lijken uit hetzelfde atelier te zijn gekomen. Het is goed mogelijk dat de twee vrouwen contact met elkaar hebben gehad over hun liefhebberij: Petronella de la Court was een verre tante van Petronella Dunois en woonde rond 1676 ook aan het Singel in Amsterdam.
In 1677 trouwde Petronella Dunois vanuit Amsterdam met haar eveneens zeer welgestelde verre neef Pieter van Groenendijck uit Leiden. Hij bekleedde het ambt van secretaris van de veertigraad. Voor het huwelijk werd een lijst van Petronella Dunois’ huwelijksinbreng opgesteld met daarop een ‘poppekas met zijn toebehoren’. Het poppenhuis verhuisde dus mee naar Leiden. Na de dood van haar zus in 1687 werd het poppenhuis overgebracht naar het huis aan het Rapenburg (nr. 36) dat Petronella van haar had geëerfd. Daar bleef het tot de dood van Pieter van Groenendijck in 1731. Daarna verhuisde het naar Rapenburg 65, het huis van hun beider erfgename Sara Poelaert, die samen met haar echtgenoot Pieter de la Court van der Voort kunst verzamelde. Het poppenhuis kreeg daar een plaats in een van de drie kamers waarin zij hun schilderijenverzameling tentoonstelden. In 1934 werd het poppenhuis van Petronella Dunois geschonken aan het Rijksmuseum te Amsterdam, waar het zich nog steeds bevindt.
In de poppenhuizen van Petronella Dunois en Petronella Oortman (ook in het Rijksmuseum) bevinden zich in de keuken biervaatjes met een zwaan erop die verwijzen naar brouwerij De Zwaan van Petronella de la Court. Het lijkt erop dat deze eigenaressen van poppenhuizen voorwerpjes met elkaar hebben uitgewisseld.
De portretten die Nicolaes Maes rond 1680 van Petronella Dunois en Pieter van Groenedijck schilderde, tonen hen als welgestelde patriciërs. Petronella moet toen ongeveer dertig jaar oud zijn geweest, en is modieus gekleed. Behalve door Maes is zij ook door Barend Graat geportretteerd, waarschijnlijk in haar Amsterdamse tijd, nog voor ze getrouwd was. Dit heeft dezelfde afmetingen als een portret van Jacoba Sophia Huydecoper, een goede vriendin van haar. Samen behoorden deze portretten tot de verzameling van Allard de la Court. De portretten zijn niet meer bekend maar zouden de pendanten van een paar vriendinnen kunnen zijn.
Literatuur
- C.W. Fock, ‘Het poppenhuis van Petronella Dunois’, Bulletin van het Rijksmuseum 16 (1968) 130-133.
- I.H. van Eeghen, ‘Het poppenhuis van Petronella Dunois’, Jaarboek Amstelodamum 61 (1969) 54-57.
- Th. Lunsingh Scheurleer, C.W. Fock, A.J. van Dissel. Het Rapenburg. Geschiedenis van een Leidse gracht, 6 delen (Leiden 1987).
- J. Pijzel-Dommisse, De zeventiende-eeuwse poppenhuizen in het Rijksmuseum (Amsterdam 1994).
- J. Pijzel-Dommisse, Het Hollandse pronkpoppenhuis (Amsterdam 2000).
- Zie ook www.rijksmuseum.nl/collectie/.
Illustratie
Portret van Petronella Dunois door Nicolaes Maes, 1677 tot 1685 (Rijksmuseum Amsterdam).
Auteur: Margreet van der Hut
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 355
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.