Ebeling, Anna Maria (1767-1812)

 
English | Nederlands

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Ebeling, Anna Maria, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Ebeling [13/01/2014] 

EBELING, Anna Maria (geb. Amsterdam 13-10-1767 – gest. Vreeland 29-6-1812), tekenares en kunstverzamelaarster. Dochter van Ernestus Ebeling (1738-1796), advocaat en koopman, en Maria Elizabeth Hasselgreen (1747-1767). Anna Maria Ebeling trouwde op 21-4-1788 in Amsterdam met Paul Iwan Hogguer (1760-1816), bankier en schepen. Uit dit huwelijk werd 1 dochter geboren.

Anna Maria Ebeling, het enige kind van advocaat en koopman Ernestus Ebeling en Maria Elizabeth Hasselgreen, werd op 15 oktober 1767 thuis luthers gedoopt. Ongeveer een maand later stierf haar moeder. Haar vader hertrouwde in 1770 met Sandrina van der Broeke en uit dit huwelijk werden nog drie meisjes en twee jongens geboren. Ernestus Ebeling was een vooraanstaand patriot en moest in april 1788 vluchten voor de Pruisen. In diezelfde maand trouwde Anna Maria met de welgestelde bankier Paul Iwan Hogguer, zoon van een uit Zwitserland afkomstige hugenoot. Behalve als bankier was Hogguer ook actief als schepen van Amsterdam en commissaris van Zeezaken. In februari 1790 werd Ernestina Henrietta Maria Paulina (1790-1811) geboren, hun enige kind. Ze werd gereformeerd gedoopt in de Engelse kerk.

De belangrijkste bron van informatie over Anna Maria Ebeling is een levensbericht uit 1817. Hierin staat te lezen dat zij een ‘bijzondere zucht tot de tekenkunst’ bezat en tekenles kreeg van Pieter Louw – sinds 1768 directeur van de Stadstekenacademie – en later van Izaak Schmidt. In de archieven van de academie staat Anna Maria’s inschrijving als tekenlid genoteerd op 15 november 1801, met de vermelding dat Schmidt haar meester was. Haar ‘kunstdrift’ was volgens het Levensbericht méér dan ‘de uiterlijke glans der opvoeding’, wat tot uiting kwam in zowel haar tekenkunst als haar kunstverzameling. Mede dankzij de steun van haar echtgenoot kon Anna Maria Ebeling een omvangrijk kunstkabinet inrichten met schilderijen – van onder meer Hollandse meesters als Bakhuizen, De Heem en Hobbema –, prenten en tekeningen, maar ook glaswerk, mozaïek en horloges. De veiling van deze collectie in 1817 bracht zo’n tachtigduizend gulden op. De veilingcatalogus opent met het genoemde levensbericht, als eerbetoon aan de verzamelaarster.

Tweemaal ontving Anna Maria Ebeling een onderscheiding. De ene omdat zij ‘als eerste donatrice der Stads Teeken-Akademie […] andere aanzienlijke vrouwen het voorbeeld’ had gegeven en dus ‘te recht onder de klasse der honoraire leden van deze school gerangschikt’ werd (Levensbericht). Misschien is de prent getiteld ‘De godsdienst’, opgedragen aan Anna Maria Hogguer, geboren Ebeling ‘als oprechte vereerster der konsten’, bij deze gelegenheid gemaakt. De andere onderscheiding was de gouden medaille die zij in 1798 ontving van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen, na de reanimatie van een drenkeling die door haar bediende uit de gracht was gehaald. Ze zou de geredde jongeling en zijn ouders vervolgens ‘met weldaden’ hebben overladen (idem).

Anna Maria Ebeling, die uit het levensbericht naar voren komt als een menslievend en betrokken persoon, werd zelf in 1811 getroffen door tegenspoed toen haar enige dochter Ernestina overleed. Voor haar was dit een ‘dodelijke slag’ waaronder zij ‘bezweek na enige maanden, en overleed de 29 juni des jaars 1812’ op het buiten Slotzicht te Vreeland (Levensbericht).

Er zijn slechts twee tekeningen bekend die waarschijnlijk aan Anna Maria Ebeling kunnen worden toegeschreven: een voorstelling van de kerk en de pastorie van Maarssen, op zo'n twintig kilometer van Vreeland, die volgens een mededeling op de achterzijde van de tekening in 1809 door ‘A. Ebeling’ is begonnen en in 1839 – door een onbekende – werd voltooid (privécollectie), en een voorstelling van het Jagershuis van Nellesteyn te Darthuizen bij Leersum (privécollectie, foto in het Utrechts Archief).

Naslagwerken

Van der Aa; Kobus/De Rivecourt; Regt; Wurzbach.

Archivalia

  • Stadsarchief Amsterdam: DTB, Dopen 250, p. 17 [Anna Maria Ebeling]. BS, Overlijden, aangifte d.d. 2-7-1812 [Anna Maria Ebeling]. Toegang 600 (Archief fa. Ketwich en Voomberg en wed. W. Borski), inv. nr. 12.2 (Familie d’Hogguer). Toegang 265 (Archief Tekenacademie Amsterdam 1743-1819), inv. nr. 43A (Naamregister der tekenleden 1743-1819; fotokopie in RKD, Den Haag). Beeldbank, nr. 010097016576 [proefdruk van prent ‘De godsdienst’].
  • Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA): Handschriften, sign. E 60 [Anna Maria Ebeling aan P.G. Witsen Geysbeek, brief d.d. 13-10-1798].

Werken

  • 'Gezicht op het Jagershuis van Nellesteyn te Darthuizen bij Leersum', tekening, gesigneerd en gedateerd ‘A. Ebeling ft. 1811’, privébezit.
  • 'De kerk en de pastorie van Maarssen, gezien vanuit de tuin van het Huis Termeer', tekening, opschrift op achterzijde: ‘A. Ebeling ad viv. del. begonnen 1809. voltooid 1839’, privébezit.

Literatuur

  • Catalogus van het uitstekende kunstkabinet van kostbare schilderijen, teekeningen, prenten, beeldwerk […] bijeenverzameld door vrouwe Anna Maria Ebeling (Amsterdam 1817) (Lugt. nr. 9204).
  • Levensbericht [in bovenvermelde veilingcatalogus, ongepagineerd].
  • ‘Kunstverzamelingen’, Algemeene Konst- en Letterbode 37 (1817) 168-170.
  • R. van Eijnden en A. van der Willigen, Geschiedenis der vaderlandsche schilderkunst, sedert de helft der XVIII eeuw, deel 3 (Haarlem 1820) 456-458.
  • J.C.K., ‘A.M. Ebeling’, De Navorscher 16 (1866) 17.
  • Jo.D.V.Jz., ‘A.M. Ebeling’, De Navorscher 16 (1866) 51-52.
  • J. Elias, De vroedschap van Amsterdam, 1378-1795, deel 2 (Haarlem 1905) 983.
  • H.M. Brokken en W.Th.M. Frijhoff, Idealen op leven en dood. Gedenkboek van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen 1767-1992 (Den Haag 1992) 137.
  • ‘Hogguer’, Nederland’s Adelsboek 85 (1995) 363 e.v.
  • N. Jaffares, Dictionary of pastellists before 1800, online editie 2009: http://www.pastellists.com/Articles/Hodges.pdf#search=%22ebeling%22 (portret door Ch. Hodges van A.M. Ebeling en mogelijk haar dochter Ernestina).

Illustratie

  • Gravure door Jacob Ernst Marcus naar Ch.H. Hodges. Uit: Catalogus van het uitstekende kunstkabinet.
  • De kerk en de pastorie van Maarssen vanuit de tuin van het Huis Termeer, getekend door A.M. Ebeling en een anonymus. Opschrift achterzijde: ‘A. Ebeling ad viv. del. begonnen 1809. voltooid 1839’, Maarssen, privébezit.

Auteur: Marloes Huiskamp

Biografienummer in 1001 Vrouwen: 596

laatst gewijzigd: 13/01/2014

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.