© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Haanen, Elisabeth Alida, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/ElisabethHaanen [13/01/2014]
HAANEN, Elisabeth Alida, ook bekend als Elisabeth Alida Kiers (geb. Utrecht 9-8-1809 – gest. Amsterdam 8-6-1845), schilderes en etster. Dochter van Casparis Haanen (1778-1849), kunsthandelaar, restaurateur en schilder, en Isabella Johanna Sangster (1777-1846). Elisabeth Alida Haanen trouwde op 20-4-1837 te Utrecht met Petrus Kiers (1807-1875), schilder en graficus. Uit het huwelijk werden een zoon en een dochter geboren.
Elisabeth bracht haar jeugd door in haar geboortestad Utrecht, omstreeks 1812 onderbroken door een verblijf van enkele jaren in het Brabantse Oosterhout. Vanaf begin jaren 1830 woonde het gezin in Amsterdam.
Elisabeth en haar broers George Gillis (1807-1879/1881), Remigius Adrianus (1812-1894) en haar zuster Adriana Johanna (1814-1895) werden alle vier door vader Casparis Haanen opgeleid in de schilderkunst. Elisabeth Alida Haanen kreeg bovendien les van haar broer George Gillis, die net als hun vader vooral binnenhuisjes en kerkinterieurs schilderde. Na haar huwelijk in 1837 met kaarslichtschilder en graficus Petrus Kiers zou zij ‘zich verder (…) geoefend [hebben] naar levende modellen’ (Immerzeel, 3). Het paar trouwde in Utrecht, maar vestigde zich in Amsterdam. Elisabeth en haar man kregen een zoon George Lourens (1838-1916) en dochter Catharina (1839-1930), die beiden eveneens zouden gaan schilderen.
Elisabeth Alida Haanen specialiseerde zich in het schilderen van genrestukken, veelal interieurstukjes in de stijl van zeventiende-eeuwse meesters als Gerard Dou en Gabriël Metsu, waarbij ‘het bijwerk, als de mand met groenten, het keukengereedschap (…) zeer [werd] geroemd, alsmede het licht-effekt.’ (Nederlandsch Kunstblad 1844, 4). Regelmatig zijn ook dieren afgebeeld zoals honden en vogels, of wild en vis. Daarnaast zijn enkele stillevens en portretten bekend, waaronder een zelfportret van Elisabeth Alida met haar man Petrus Kiers. Tevens maakte Elisabeth Alida Haanen etsen – het Rijksprentenkabinet bezit een Maria en een Ecce Homo – en geknipte portretsilhouetten.Het werk van Haanen toont in onder andere onderwerpskeuze, motieven en composities duidelijke overeenkomsten met het werk van haar leraar en broer George. De samenwerking met hem en andere schilderende familieleden strekte zich bovendien uit op het zakelijk vlak. Zo maakten zij soms gebruik van dezelfde kunsthandels en opdrachtgevers/kopers.
Waardering
De schilderijen van Elisabeth Alida Haanen waren tussen 1832 en 1844 te zien en te koop op de tentoonstellingen van Levende Meesters in onder andere Amsterdam en Den Haag. In 1838 werd de schilderes benoemd tot erelid van de Koninklijke Academie in Amsterdam. Uit de veilingcatalogus van het bezit van dr. Jan Bleuland in 1839 blijkt dat Haanen in hem een mecenas vond. Op de veiling werden twintig schilderijen van haar hand verkocht, voor prijzen die varieerden van 1,5 (!) tot 355 gulden. Dat laatste bedrag, een uitschieter, werd betaald voor een interieur waarmee Haanen in 1836 in Groningen een prijs had gewonnen. Tegenwoordig duikt het werk van Elisabeth Alida Haanen af en toe nog op bij veilingen.
Naslagwerken
Van der Aa; Immerzeel; Kramm; Petteys; Regt; Scheen; Thieme; Verwoert; Waller; Wurzbach.
Archivalia
- Utrechts Archief: DTB doop Elisabeth Alida op 9-8-1809; BS huwelijk Elisabeth Alida en Petrus Kiers op 20-4-1837; geboorte van jong gestorven zusje Catharina Isabella Haanen op 26-12-1816; overlijden van zusje Catharina Johanna Haanen op 12-jarige leeftijd, 27-03-1830.
- Den Haag, RKD: Persdocumentatie Nederlandse kunstenaars: Haanen (i.v.m. geknipte silhouetten).
Literatuur
- Catalogi van tentoonstellingen van Levende Meesters, gehouden in diverse plaatsen in de jaren 1832-1844 (zie ook RKD, Tentoonstellingsdocumentatie Levende Meesters).
- Catalogus van eene uitgebreide verzameling schilderijen, door beroemde oude en hedendaagsche meesters (...) nagelaten door den Heer Dr. Jan Bleuland (...). Veilingcatalogus Utrecht 6-5-1839 (Lugt. nr. 15433), 23-26.
- Nederlandsch Kunstblad 1-26 (1844) 4.
- De Nederlandsche kunst-spiegel 1 (1844/1845) 286.
- Les femmes artistes. Catalogue d'une collection unique de dessins, gravures et eaux-fortes, composés ou executés par des femmes (Amsterdam z.j. [ca. 1884]) 34, nr. 338.
- L. van Tilborgh en G.M.C. Jansen, Op zoek naar de Gouden eeuw. Nederlandse schilderkunst 1800-1850. Tentoonstellingscatalogus Frans Halsmuseum Haarlem (Zwolle 1986) 95-96.
- Hoogenboom, De stand des kunstenaars. De positie van kunstschilders in Nederland in de eerste helft van de negentiende eeuw ( Leiden 1993) 171-173.
- J.-M. Duvosquel en Ph. Cruysmans, Dictionaire van Belgische en Hollandse dierenschilders geboren tussen 1750 en 1880 (Knokke-Zoute 1998) 261.
- Sanne van der Maarel, 'De negentiende-eeuwse kunstenaarsfamilie Haanen', RKD Bulletin (2010) nr.2, 39-47.
- H. Klarenbeek, Penseelprinsessen & broodschilderessen, Vrouwen in de beeldende kunst 1808-1913 (Bussum 2012), passim.
Illustratie
De schilderes en haar echtgenoot Petrus Kiers, doek, 84 x 71 cm, door Elisabeth Alida Haanen. Particulier bezit (Foto RKD).
Auteur: Marloes Huiskamp
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 685
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.