© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Malou Nozeman, Fornenbergh, Cornelia van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/FornenberghCornelia [13/01/2014]
FORNENBERGH, Cornelia van (ged. Amsterdam 25-5-1655 – gest. voor 7-10-1709), toneelspeelster. Dochter van Jan Baptist van Fornenbergh (1624-1697), theaterdirecteur en toneelspeler, en Helena Heusen (ca. 1622-1680), toneelspeelster. Cornelia van Fornenbergh trouwde tussen 6-3-1697 en 12-8-1698 met Joost Henrick Borckman, conrector van de Latijnse school in Wesel (Duitsland). Uit dit huwelijk zijn geen kinderen bekend.
Cornelia van Fornenbergh werd op 25 mei in de Nieuwe Kerk van Amsterdam gedoopt als jongste van de vier ‘engelachtige dochters’ – aldus Jacob Campo Weyerman (gecit. Kossmann, Nieuwe bijdragen, 1) – van de reizende theaterentrepreneur Jan Baptist van Fornenbergh en de toneelspeelster Helena Heus(en). Net als haar drie zussen – Susanna, Johanna en Dorothea – zou Cornelia aan het toneel gaan, evenals haar vermoedelijke halfzuster Anna van Fornenbergh. Haar vier broers – van wie één op vrij jonge leeftijd stierf – maakten geen toneelcarrière. Vader Van Fornenbergh richtte in 1660 een eigen schouwburg op aan de Denneweg in Den Haag die bespeeld werd door zijn eigen troep, waartoe ook zijn dochters behoorden. Het gezin Van Fornenbergh woonde naast deze schouwburg.
De troep van vader Van Fornenbergh bleef echter ook op (buitenlandse) tournees gaan, zoals in 1665. Naar zich laat aanzien, bleef Cornelia onder de hoede van haar zus Susanna achter in Den Haag, toen de troep dat jaar naar het buitenland vertrok. Deze tournee zou twee jaar duren (Albach, 98; Kossmann, Nieuwe bijdragen, 9). Mogelijk nam Cornelia wel deel aan de tournee van 1672-1674, die via Hamburg en Kiel naar Stockholm voerde. In 1678-1679 stond ze nog in haar vaders Haagse schouwburg op de planken.
Na het overlijden van haar moeder in 1680 keerde Cornelia van Fornenbergh het toneel de rug toe. In maart 1681 verzocht ze de gereformeerde kerkenraad van Den Haag om toelating tot het Avondmaal. Daartoe moest ze het toneel afzweren. Na betoond berouw ‘wegens haar voorgaande manier van leven in opzichte van komedien’ (Kossmann, Nieuwe bijdragen, 2) werd ze aangenomen. Haar zusters Dorothea en Johanna volgden haar voorbeeld evenals hun vader, die inmiddels hertrouwd was met Maria Nozeman, dochter van zijn compagnon Gillis Nozeman.
Cornelia van Fornenbergh woonde bij haar vader tot diens dood in januari 1697. Jan Baptist van Fornenbergh liet haar en zijn vijf andere nog in leven zijnde kinderen een behoorlijk vermogen na: niet alleen het theater aan de Denneweg, maar ook huizen en 15.000 gulden aan obligaties. In 1697 of 1698 trouwde Cornelia van Fornenbergh met Joost Henrick Borckman, conrector van de Latijnse school in Wesel (Duitsland). Waarschijnlijk verhuisde ze daarna naar Duitsland. Uit een Haagse akte blijkt dat ze vóór oktober 1709 moet zijn overleden.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: DTB, Dopen 43, p. 304. Toegang 5075 (Notarieel archief), inv. nr. 6266, akte nr. 319 (d.d. 26-9-1696) [procuratie betr. nalatenschap Jan Baptist van Fornenbergh].
- Haags Gemeentearchief: toegang 203 (Akten kerkenraad), inv. nr. 4, d.d. 14-3-1681.
- Zie ook Kossmann, Nieuwe bijdragen.
Literatuur
- E.F. Kossmann, Das niederländische Faustspiel des siebzehnten Jahrhunderts (Den Haag 1910) 107, 115-116.
- E.F. Kossmann, Nieuwe bijdragen tot de geschiedenis van het Nederlandsche tooneel in de 17e en 18e eeuw (Den Haag 1915) 2, 6.
- Ben Albach, Langs kermissen en hoven. Ontstaan en kroniek van een Nederlands toneelgezelschap in de 17de eeuw (Zutphen 1977) 125, 128-129, 132, 164 n. 83.
Auteur: Malou Nozeman
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 367
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.