© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Malou Nozeman, Fornenbergh, Dorothea van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/FornenberghDorothea [13/01/2014]
FORNENBERGH, Dorothea van (geb. 1647/1654 – gest. na 1697), toneelspeelster. Dochter van Jan Baptist van Fornenbergh (1624-1697), theaterdirecteur en toneelspeler, en Helena Heusen (ca. 1622-1680), toneelspeelster. Dorothea van Fornenbergh trouwde voor 26-9-1696 met Johan Gal Hauman. Uit dit huwelijk zijn geen kinderen bekend.
Dorothea van Fornenbergh was waarschijnlijk de tweede van de vier dochters van het toneelspelersechtpaar Jan Baptist van Fornenbergh en Helena Heus(en). Net als haar drie zusters – Susanna, Johanna en Cornelia – zou Dorothea aan het toneel gaan, evenals haar vermoedelijke halfzuster Anna van Fornenbergh. Haar vier broers, van wie een op vrij jonge leeftijd stierf, maakten geen toneelcarrière. In 1660 richtte hun vader een eigen schouwburg op aan de Denneweg in Den Haag die bespeeld werd door zijn eigen troep, waartoe ook zijn dochters behoorden. Het gezin Van Fornenbergh woonde naast deze schouwburg.
Over de toneelcarrière van Dorothea van Fornenbergh is niet veel meer bekend dan dat ze in 1665 meeging op een internationale tournee van haar vaders gezelschap (Kossmann, Nieuwe bijdragen, 9). Die tournee duurde twee jaar en voerde langs onder meer Altona (bij Hamburg), Reval (nu Tallin), Stockholm, Riga en Kopenhagen (Albach, 153). Waarschijnlijk maakte Dorothea deel uit van het gezelschap dat op 22 februari 1667 het nieuwe hoftheater in Stockholm inwijdde met een voorstelling in het Nederlands van het gelegenheidsstuk Stockholms Parnas ofte Inwijdingh van de Konincklijke Schouwburg, gevolgd door het treurspel Het huwelijk van Orondates en Statira.
Vermoedelijk ging Dorothea van Fornenbergh ook mee op eenzelfde internationale tournee in 1672 – in ieder geval was ze in juni van dat jaar in Hamburg doopgetuige voor een zoontje van haar zuster Johanna. Ook is bekend dat ze in de jaren 1678-1679 nog op de planken van haar vaders Haagse schouwburg stond. In 1681, kort na de dood van haar moeder, zei Dorothea het toneel vaarwel, net als eerder haar zuster Cornelia en later haar vader en haar zuster Johanna. Bij de gereformeerde kerkenraad in Den Haag betuigde ze in juli 1681 spijt over haar ‘schandelijke levenswandel’ (Akten kerkenraad) om zodoende belijdend lid te kunnen worden. Daarna is Dorothea nooit meer opgetreden.
Tot haar huwelijk met Johan Gal Hauman woonde Dorothea van Fornenbergh in Den Haag bij haar vader en de vrouw met wie hij in 1682 was hertrouwd, Maria Nozeman. In 1697 woonde Dorothea met haar echtgenoot in Kassel (Duitsland). Daar woonden ook haar broer Johan, als muntmeester in dienst van de landgraaf van Hessen-Kassel, en haar oudste zus Susanna, die getrouwd was met een Hamburgse koopman.
In januari 1697 overleed Jan Baptist van Fornenbergh in het huis naast zijn schouwburg. Zijn nalatenschap werd verdeeld over zijn zes nog levende kinderen: vier dochters en twee zoons. De nalatenschap omvatte de Haagse schouwburg met aangrenzende woningen, een huis in Den Haag en obligaties ter waarde van 15.000 gulden. Het is bij de afwikkeling van deze erfenis dat de naam van Dorothea van Fornenbergh voor het laatst in de archieven voorkomt. Het is onbekend waar en wanneer zij gestorven is.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: toegang 5075 (Notarieel archief), inv. nr. 6266, akte nr. 319 (d.d. 26-9-1696) [procuratie betr. nalatenschap van Jan Baptist van Fornenbergh].
- Haags Gemeentearchief: toegang 203 (Akten kerkenraad), inv. nr. 4, d.d. 11-7-1681.
Literatuur
- E.F. Kossmann, Das niederländische Faustspiel des siebzehnten Jahrhunderts (Den Haag 1910) 107.
- E.F. Kossmann, Nieuwe bijdragen tot de geschiedenis van het Nederlandsche tooneel in de 17e en 18e eeuw (Den Haag 1915) 1-2, 6, 9.
- Ben Albach, Langs kermissen en hoven. Ontstaan en kroniek van een Nederlands toneelgezelschap in de 17de eeuw (Zutphen 1977) 98, 128-129, 132, 164 n. 83.
Auteur: Malou Nozeman
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 353
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.