Jordaan, Johanna (1715-1766)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Anna de Haas, Jordaan, Johanna, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Jordaan [13/01/2014] 

JORDAAN, Johanna (ged. Leiden 23-10-1715 – begr. Amsterdam 24-1-1766), toneelspeelster. Dochter van Jan Hendrik Jordaan (ca. 1683-1749), toneelspeler, en Adriana van Tongeren (1691?-1764), toneelspeelster. Op 20-12-1743 ging Johanna Jordaan in Amsterdam in ondertrouw met Jacobus Verkuyle (1707-1764), toneelspeler. Uit dit huwelijk werd 1 dochter geboren.

De toneelspeelster Johanna Jordaan was niet de Johanna die buitenechtelijk geboren werd uit de verhouding van Jan Hendrik Jordaan en Isabella Rigo, zoals Coffeng abusievelijk aanneemt. Over het leven van die Johanna is niets bekend. De toneelspeelster echter was het eerste kind uit het huwelijk van diezelfde Jordaan en Adriana van Tongeren. Zij waren ten tijde van Johanna’s geboorte verbonden aan de toneeltroep van Jacob van Rijndorp. die behalve een schouwburg in Den Haag er ook een in Leiden had. De troep zal daar dus optredens gehad hebben in de periode dat Johanna ter wereld kwam. Ze werd in Leiden als enige van de kinderen Jordaan-van Tongeren gereformeerd gedoopt; twee jongere broers en een zus werden alle drie remonstrants gedoopt. Onbekend is of Johanna haar halfbroer en -zus uit haar vaders eerste, mislukte, huwelijk gekend heeft.

Tegen de zomer van 1717 verhuisde Johanna met haar moeder en haar in Den Haag geboren broertje Jacob (1716-?) naar Amsterdam. Haar moeder had daar een contract gekregen bij de Schouwburg. Waarschijnlijk bleef haar vader vooralsnog bij Van Rijndorps troep, want hij werd pas in 1720 aangenomen bij de Amsterdamse Schouwburg. Johanna zelf kwam in 1737 bij de Schouwburg tegen een speelloon van anderhalve gulden per optreden. Ze was toen 21, een betrekkelijk late leeftijd als dit het jaar van haar debuut was. In 1738 trad ze op als Euterpe, een van de ‘zingende personages’ in Jan de Marres Eeuwgetyde, opgevoerd ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Schouwburg. Behalve haar moeder en haar broer Jacob had daarin ook Johanna’s toekomstige echtgenoot Jacobus Verkuyle een rol.

In 1743 maakten Johanna Jordaan en Jacobus Verkuyle trouwplannen, maar haar ouders weigerden hun consent (toestemming) voor het huwelijk te geven. De reden daarvoor is niet bekend. Op 5 december daagde Johanna haar ouders voor de commissarissen van huwelijkszaken om hen het consent af te dwingen. Geconfronteerd met deze actie gaven de ouders direct hun verzet op. ‘Het is wel’, liet vader Jordaan de commissarissen weten, die vervolgens Johanna en Jacobus toestemming gaven om in ondertrouw te gaan. Dat deden ze op 20 december. Aan de enige voorwaarde – het laten opstellen van huwelijkse voorwaarden naar genoegen van Johanna’s ouders – zullen ze wel voldaan hebben. Bij de remonstrantse doop van hun dochter Sara op 9 september 1746 waren Johanna’s ouders als getuigen aanwezig.

Over de toneelcarrière van Johanna Jordaan is verder niets bekend, behalve dat ze in 1749 tweeënhalve gulden per optreden kreeg. De ‘juffrouw Verkuil’ die in het seizoen 1762/63 op de loonlijst van de Amsterdamse Schouwburg stond, is ongetwijfeld Johanna Jordaan (Worp 2, 235). Verkuyle overleed in 1764. Het lijkt er op dat Johanna Jordaan het grootste deel van haar leven op de planken heeft gestaan, want ze overleed begin 1766 en werd op 24 januari 1766 vanaf de Passeerdersdwarsstraat in de Westerkerk begraven.